Spelenderwijs de toekomst verkennen

Wanneer wargames precies zijn ontstaan is niet bekend, maar het is een feit dat ze over de hele wereld steeds meer gespeeld worden. Wat is wargaming en hoe kan Defensie er gebruik van maken? Het woord is aan reserveluitenant-kolonel Hans Steensma, die al ruim 10 jaar strategische (war)games organiseert en medeoprichter is van Connections NL, de Nederlandse wargamingconferentie.

Wat is wargaming?

“Met wargaming ga je in spelverband op zoek naar hoe je het beste met onzekere situaties kunt omgaan. Het zijn complexe zaken die niet door één persoon zijn op te lossen. Het doel is om uiteindelijk weloverwogen beslissingen te kunnen nemen. Wargames gaan niet perse over oorlog. Thema’s kunnen variëren van de veiligheidsaspecten bij een groot evenement, zoals de Olympische Spelen, van een gebeurtenis als de Brexit of van een strategisch plan. Maar ook bedrijven organiseren wargames om bijvoorbeeld de opkomst van een nieuw product of een nieuwe concurrent uit te spelen en zo mogelijke effecten op het eigen bedrijf te onderzoeken.”

Hoe werkt wargaming?

“Een wargame is opgebouwd in spelrondes. Neem het voorbeeld van de veiligheidsaspecten van de Olympische Spelen; 1 team zal de beveiliging waterdicht willen hebben, het andere team zal deze op een creatieve manier proberen te omzeilen. Het is belangrijk deelnemers met uiteenlopende achtergronden en ervaringen in de game te krijgen en het speelveld goed af te bakenen. Wat wil je belichten en bereiken en waarom? Dat kan variëren van het bijbrengen van (historisch) inzicht, tot het aanleveren van concrete oplossingen aan diegene die in de echte wereld een besluit moet nemen.”

Wat zijn de voordelen van wargaming?

“In een conflictsituatie komen wellicht dilemma’s aan het licht die via een wargame kunnen worden aangepakt. In minder heftige tijden bespaar je met wargaming energie, frustratie, tijd en geld bij het bedenken en vooral combineren van onverwachte ideeën. Je kunt als team of organisatie beter anticiperen op mogelijke scenario's, die je in de game met elkaar hebt bedacht. Je haalt als het ware de toekomst naar voren en beleeft deze alvast. Dat maakt wargaming nuttig, spannend en vooral ook leuk. Daarnaast speel je het in een veilige omgeving, los van de waan van de dag. Falen mag, de schade blijft letterlijk beperkt.”

Wat heeft Defensie aan wargaming?

“Officieel maakt wargaming al deel uit van het militaire operationele besluitvormingsproces. Op de Nederlandse Defensie Academie, bij de parate eenheden en de directies in Den Haag wordt het al gebruikt. Ook bij de planning van een operatie formuleren de planners zogenoemde Courses of Action (CoA's). Die worden dan tegen elkaar afgewogen en/of gecombineerd om het uiteindelijke plan sterker te maken. Door spelers vanuit andere ministeries of overheidsorganisaties te betrekken, kun je nog beter ideeën en ervaringen vanuit diverse perspectieven combineren.” 

Hoe ziet u de toekomst van wargaming?

“De interesse neemt wereldwijd steeds meer toe. Dat blijkt ook uit de groei van het aantal bezoekers van bijvoorbeeld de wargamingconferenties Connections NL, US en UK (zie kader). Daarnaast wordt op Kings' College in Londen op universitair niveau onderzoek gedaan naar wargaming en het Amerikaanse Korps Mariniers heeft een eigen afdeling Wargaming. Het zou mooi en wenselijk zijn als ook onze jonge officieren en militairen al vroeg in hun loopbaan kennismaken met wargaming. Het moet eigenlijk een mindset worden. Niet wachten totdat een formeel moment is georganiseerd voor een spel, maar de principes vaker toepassen in het dagelijkse werk.”