Tekst ritmeester Jessica Bode
Foto NIMH, BNNVARA
‘Onze jongens op Java’ blikt terug op gruwelijke oorlog
“Ik dank Onze-Lieve-Heer dat ik goed uit Nederlands-Indië ben teruggekomen.” De destijds dienstplichtige Jan Foppen kijkt licht bevend, maar strak in de camera. Zijn met zorg gekozen woorden komen binnen. Hij en 13 andere Indië-veteranen vertellen in de nieuwe documentairereeks ‘Onze jongens op Java’ over hun rol bij de politionele acties in Indië. Sommigen deden nooit eerder hun verhaal.
“Of het een mooie serie is? Nee. Het is vreselijk. Niet om hoe het gemaakt is hoor, maar je beseft door de verhalen pas echt waar mensen toe in staat zijn. Treurig”, benadrukt veteraan Goos Blok.
Bloederige oorlog
De soevereiniteitsoverdracht is volgende maand precies 70 jaar geleden. Het moment waarop er een einde komt aan het Nederlands koloniale bewind in Indië. Maar daar gaat een bloederige oorlog aan vooraf. “En dat is voor velen onbekend. Ik ben opgeleid historicus, maar tijdens de studie is dit onderwerp nauwelijks behandeld”, vertelt de programmamaker en journalist Coen Verbraak.
Geschiedenis
In augustus 1945 komt er met de capitulatie van Japan een einde aan de Tweede Wereldoorlog en de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. Nederland wil zijn kolonie weer zo snel mogelijk gaan besturen, zoals het al bijna 400 jaar werd gedaan. Maar 2 dagen na de Japanse overgave roept Soekarno de onafhankelijke Republiek Indonesië uit. Dat laat Nederland niet zomaar gebeuren, met de politionele acties (de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog) tot gevolg.
Kolonie behouden
Nederland stuurt in 1945, 120.000 militairen naar Nederlands-Indië. Circa 85% is dienstplichtig. Jongens van soms nog geen 18 jaar oud. Officieel worden de dienstplichtigen en oorlogsvrijwilligers ingezet om de orde en rust te herstellen, maar eigenlijk wil Nederland koste wat kost de kolonie behouden. “En dat in een tijd waarin Nederland herstelt van de Tweede Wereldoorlog en ons land nog Marshallhulp krijgt”, reageert Verbraak.
Geen idee
De meeste militairen vertrekken compleet onwetend naar de Oost. “We wisten dat het ver en heet was én dat we Indië gingen bevrijden", vertelt Pieter Paulusma. “We hadden geen fatsoenlijk uniform, laat staan goede wapens. Sommingen hadden de uitrusting van Engelsen uit de WOII, met soms de kogelgaten er nog in.”
Zijn voormalig collega Ton Kelders blijft ‘de gouden tip’ het meest bij. “Laat je niet gevangen nemen. De laatste kogel is voor jezelf, anders word je gruwelijk mishandeld. Achtergelaten in de jungle met je ogen eruit, tong eraf en je penis afgesneden tussen je lippen.”
Herinneringen begraven
De meeste veteranen die de oorlog overleven vertellen de buitenwereld nooit over hun ervaringen. Zelfs niet tegen hun dierbaren. De mannen kwamen terug uit een verloren oorlog. Ze begroeven hun herinneringen in het hoofd. Daarom vraagt journalist Verbraak zich een paar jaar geleden af wie de Indië-veteranen zijn. Hoe hebben ze die periode beleefd, wat hebben ze gezien, meegemaakt, gevoeld. Hoe is de thuiskomst in Nederland?
Zijn fascinatie voor deze roerige periode resulteert nu in een documentaireserie die symbool staat voor alle Nederlandse militairen in Indonesië. “Gemaakt op de drempel van het leven. 3 geïnterviewden zijn inmiddels overleden, maar ze hebben hun verhaal nog wel verteld. Dat voelde voor hen als opluchting. Oorlog gaat nooit uit je hoofd.”
