Tekst ritmeester Djenna Perreijn
Foto sergeant-majoor Hille Hillinga en sergeant-majoor Gerben van Es

Vechten niet altijd de oplossing

“Aan de voorkant van het conflict kunnen we onszelf werkloos maken”, vat Commandant der Strijdkrachten Rob Bauer nut en noodzaak van conflictpreventie samen, tijdens de aftrap van het nieuwe Team Conflictpreventie. Het beleidsteam bekijkt welke middelen Defensie heeft om andere ministeries te ondersteunen bij het voorkomen van conflicten.

Commandant der Strijdkrachten Rob Bauer

De CDS zou de eerste zijn die zijn uniform aan de wilgen hangt na succesvolle conflictpreventie, maar voorlopig kan dat nog niet. Gewelddadige conflicten hebben wereldwijd negatieve effecten. Zo zorgen de massa’s vluchtelingen en ontheemden in Europa voor spanningen. Het kan de wereldeconomie en welvaart aantasten. Een bombardement op olie-installaties in Saoedi-Arabië merken we hier twee dagen later in de benzineprijs.

Professor dr. Ir. Georg Frerks bepleit al jaren nadrukkelijke aandacht voor preventie van conflicten. Nu verwelkomt hij een 6-koppig team dat zich op het onderwerp concentreert. “Voorkomen is beter dan genezen. Dat klinkt gemakkelijker dan het is.” Frerks is hoogleraar internationale veiligheidsstudies aan de Nederlandse Defensieacademie en hoogleraar Conflictstudies aan de Universiteit Utrecht. “Het beeld dat Defensie pas in actie komt als een conflict al is geëscaleerd, is onzin. Preventie voorkomt menselijk leed, ook bij onze eigen krijgsmacht. Bovendien bespaar je zo veel geld en moeite.” 

In Afghanistan kwamen Nederlandse militairen door conflicten in het land meer dan eens in gevechtssituaties terecht.
Hoogleraar Georg Frerks verwelkomt een team bij Defensie dat zich nadrukkelijk met preventie van conflicten bezighoudt.

Nieuwe kansen

Eind jaren 90 was er wereldwijd een veelbelovende opkomst van preventief denken en handelen. “Maar door de aanslag op de Twin Towers en de daaropvolgende War on Terror kwam de nadruk te liggen op de inzet van militaire machtsmiddelen”, legt Frerks uit. Preventie raakte op de achtergrond. “Sommige gevechtsmissies zijn teleurstellend afgelopen, wat preventie weer op de agenda heeft gebracht.”

Volgens de professor is er dus een kentering gaande. “Het is een hele andere tijd die zorgt voor nieuwe kansen. Secretaris-generaal António Guterres heeft gezegd dat de prioriteiten van de Verenigde Naties ‘preventie, preventie en preventie’ zijn. Dit idee wordt langzamerhand gemeengoed binnen de EU, NAVO en diverse bondgenoten van Nederland.” De oprichting van het Team Conflictpreventie noemt Frerks dan ook een belangrijke stap voorwaarts voor Defensie. “Met een eigen beleidsteam is er iemand organisatorisch verantwoordelijk en gebeurt er iets met alle mooie voornemens.”

In Mali verzamelden Nederlandse militairen inlichtingen waarmee bijvoorbeeld aanslagen voorkomen konden worden.
Majoor Peter Marx deed al ervaringen met conflictpreventie op tijdens uitzendingen in Uruzgan en Kunduz.

Pronken

Volgens Frerks is conflictpreventie voor Nederlandse troepen in de praktijk al vaak onderdeel van hun werk. “Maar het resultaat is moeilijk aan te tonen. In Mali verzamelden Nederlandse militairen inlichtingen waarmee bijvoorbeeld aanslagen voorkomen konden worden. En in Irak trainden we het leger om te kunnen strijden tegen IS.” Je kunt niet pronken met iets dat uiteindelijk niet is gebeurd. “Het is belangrijk dat militairen doorkrijgen wat preventie inhoudt. Je moet bewust zijn van de manier waarop je je aanwezigheid inzet; hoe je bijvoorbeeld je onpartijdigheid benadrukt. Ook kennis over conflicten is voor vechtende partijen essentieel. Waar liggen de gevoeligheden en hoe ben je van invloed? Daarvoor moeten militairen een antenne ontwikkelen.” 

Majoor Peter Marx deed daarmee ervaring op tijdens uitzendingen in Uruzgan en Kunduz. “Eigenlijk hebben alle missies een aspect van conflictpreventie in zich. We moeten altijd voorkomen dat onze oplossing een volgend conflict in de hand werkt. Er kunnen legio oorzaken zijn.” In Afghanistan had de Taliban veel invloed, maar er woedde ook een eeuwenoude stammenstrijd en omringende landen mengden zich in de strijd. “Om te voorkomen dat we een groter probleem creëren, is het kunnen doorgronden van het conflict heel belangrijk.”

10 oktober ging Team Conflictpreventie officieel van start. Met workshops voor genodigden werd op het ministerie in Den Haag de aftrap gegeven.

Gat dichten

Professor Frerks zal door het Team Conflictpreventie worden gevraagd om kritisch mee te denken. “Ik kan op wetenschappelijk terrein van pas komen, bijvoorbeeld door aan te geven hoe men in het verleden bepaalde situaties aanpakte. Verder heb ik medewerkers die gespecialiseerd zijn in specifieke problematiek of gebieden. Zo kunnen we proberen het gat tussen early warning en action dichten. Nu mist nog vaak de informatie, data of kennis om vanuit verschillende relevante gezichtspunten naar een conflict te kijken.”