Tekst Leo de Rooij
Foto Mediacentrum Defensie
Het defensiebeleid in Europa is (nog) steeds in ontwikkeling. Rondom de Europese verkiezingen wordt indringend gepraat over begrippen als Europese veiligheid, defensiesamenwerking, wel of geen Europees leger. Ingegeven door de Russische inval in de Krim, de Brexit, aanhoudende instabiliteit in Afrika en het Midden-Oosten, een veranderende Amerikaanse koers als politieagent in de wereld, lijkt Europa wakker geschud. In een 3-luik peilt de Defensiekrant de stemming in Brussel, Berlijn en Parijs, waar het besef groeit dat Europa zelf meer verantwoordelijkheid moet nemen voor de eigen veiligheid. Deze week in deel 3 een gesprek met kolonel Sander Luijten, defensieattaché in Parijs.
Kort na zijn aantreden in september 2017 houdt de Franse president Emmanuel Macron een redevoering voor ambassadeurs uit 180 verschillende landen. In deze Sorbonne-speech gaf hij aan hoe Frankrijk kijkt naar de wereld. Hij hield zijn gehoor voor dat de wereld zodanig is veranderd, dat men niet meer de illusie moet hebben alles alleen te kunnen doen. “Zelfs een heel groot land als Frankrijk, wat militair gezien tot veel in staat is, zal uiteindelijk toch samenwerking moeten zoeken met partners om tegenwicht te bieden aan grote mondiale krachten als de Verenigde Staten, Rusland en vooral China. De Europese rijen sluiten en dingen samen doen, luidde zijn boodschap”, weet kolonel Luijten.
Vuist
Een baanbrekend idee, noemt kolonel Luijten het pleidooi van Macron om een stukje van je eigen soevereiniteit te investeren en daarvoor Europese soevereiniteit terug te krijgen. “In Europa moet je bereid zijn om met elkaar om de tafel te zitten en te komen tot een voor iedereen acceptabel compromis. Zo’n compromis houdt wel in dat je een stukje van jezelf investeert. Investeren klinkt hier beter dan inleveren, want dat heeft vaak een negatieve bijklank. Door te investeren, door 1 vuist te maken, krijg je een beter resultaat. Letterlijk 1+1=3.”
Spelbepaler
De defensieattaché, zelf een fervent sporter, maakt de vergelijking met een voetbalelftal. “Frankrijk zegt nu: 'Misschien moeten we wel een Europees elftal maken. Met spelers van alle landen, want dan hebben we het beste team. Maar Frankrijk wil dan - als een van de grotere landen - wel graag de spelbepalende middenvelder en scorende spits leveren. Tja, en dan kom je op het punt dat bijvoorbeeld Duitsland ook een goede middenvelder heeft, en Nederland een goede spits. En wie staat dan in de basis? Op dat punt zijn we echter nog niet; we zijn nog bezig een Europees elftal te maken.”
Het Europese interventie-initiatief (EI2) is een gezamenlijk militair project tussen 10 Europese landen buiten de bestaande structuren; zoals de NAVO en de defensietak van de Europese Unie. Een geopolitiek defensieforum, een kerngroep die nadenkt en praat over het Europese veiligheidsdenken. Luijten: “EI2 is complementair aan de Europese Unie en NAVO. Bij meerdere landen is inmiddels het besef doorgedrongen dat wel erg veel landen in Brussel meepraten. En dat daardoor de bereikte compromissen wellicht weleens niet brengen wat we hoopten. Als het gaat over handel of de hoogte van ladders is dat nog niet zo erg. Maar als het gaat over de inzet van de krijgsmacht, over leven en dood, dan wordt het een ander verhaal. Bedreigen van de rechtsorde door terrorisme en het handhaven van onze huidige welvaart raakt tot in het diepste van de vezels. Als landen niet hun duit in het zakje willen doen, kan het zomaar zijn dat we met die lidstaten straks alleen nog maar praten over triviale zaken als het gewicht van pakjes boter of ladderhoogtes. Frankrijk vindt dat je niet mag weglopen voor de eigen verantwoordelijkheid op veiligheidsgebied en zoekt landen met eenzelfde klik. Een 'coalition of able & willing'.”
Geen Europees leger
Zo’n initiatief als EI2 is uitdrukkelijk geen Europees leger, benadrukt Luijten. EI2 heeft geen hoofdkwartier, geen legereenheden, schepen of vliegtuigen. “De intentie en de doelstellingen zijn echt anders. EI2 heeft alleen maar tot doel om landen die gelijk gestemd zijn met elkaar aan tafel te krijgen om te anticiperen op toekomstige situaties, voorbereid te zijn. Op basis van what if-scenario’s je mogelijke manier van optreden bepalen. Dat kan alle kanten uitgaan: een cyberaanval, een plotse golf van migranten of een grote economische verstoring. Als je mening is gevormd, hoef je die discussie niet meer te voeren op het moment dat zich daadwerkelijk iets voordoet.”
Grote speler
Noblesse noblige: adel verplicht. Luijten: “Frankrijk is een grote speler op het wereldtoneel. Heeft een zetel in de VN-Veiligheidsraad. Is samen met de Britten binnen Europa het enige land dat in haar eentje nog echt een militaire vuist kan maken. Ze zijn in staat met die militaire vuist ook daadwerkelijk op tafel te slaan, inclusief de nucleaire optie. Ze hebben de bereidheid en het vermogen om daadwerkelijk militaire power projection ergens ter wereld neer te zetten. Adel verplicht: als je een grote jongen bent, moet je ook een keer aan de bak.”
Intentie
Nederland doet mee aan EI2, maar hoe zit het eigenlijk met Frans-Nederlandse samenwerkingsverbanden? Er is een strategische intentie om dingen samen te doen, weet Luijten. “Maar dan praat je allereerst over zaken op politiek niveau: strategisch met elkaar door één deur.” Op dit moment is onze 13e Lichte Brigade gekoppeld aan de 9e Brigade Infanterie de Marines (een gemotoriseerde brigade uit Poitiers, red.). In commandopost-oefeningen trainen ze samen. “Er is uitwisseling van stafofficieren, maar dat gaat nog niet zover dat er soldaten onder elkaars bevel staan zoals we met de Duitsers in het tankbataljon doen. Beide landen draaien nog hun eigen oefenprogramma, kiezen zelf hun oefenterrein en stemmen dat nog niet echt op elkaar af.”
Kleine stapjes
Het samenwerken gaat met hele kleine stapjes, constateert de defensieattaché. “Er is wellicht een mogelijkheid voor samenwerking in het project van de MQ-9 Reaper-drone. Binnen de marine wordt onderzocht om in 2020 in de carriergroep van het vliegdekschip Charles de Gaulle mee te doen. En op het gebied van de gendarmerie/marechaussee zien we op meerdere fronten samenwerking. Maar als Frankrijk haar 9e Brigade wil inzetten in bijvoorbeeld Frans Guyana of Nieuw-Caledonië, gaan ze dat echt niet eerst afstemmen met Nederland en bekijken of er toevallig geen oefening met ons 13e gepland staat. Andersom geldt dat in Nederland ook: nationaal belang prevaleert. In de nabije toekomst worden zaken wellicht beter met elkaar afgestemd. De intentie is goed en de relatie Frankrijk-Nederland biedt perspectief.”
