Tekst Jan Malschaert, André Twigt en Arno Marchand
Foto sergeant Jan Dijkstra en sergeant-majoor Hille Hillinga

Het begin van de toekomst

Ogenschijnlijk is het een onbeduidende plof die het krijsen van meeuwen en het ruisen van de wind en zee op De Vliehors even doorbreekt. Toch is het neerkomen van een oefenbom op het militaire oefenterrein op Vlieland een mijlpaal in de militaire luchtvaartgeschiedenis. Het 1e wapenfeit van een F-35 op Nederlandse bodem.

Rond tienen ’s avonds landen de 2 F-35’s op vliegbasis Volkel.
De containers zijn opengesleten na inslag van de oefenbommen.

Wat de operatie extra bijzonder maakt, is de bijna 9.000 kilometer lange vlucht vanaf de Amerikaanse oostkust die voorafging aan de actie. Deze Rapid Reaction Test is een verplicht onderdeel van de operationele test- en evaluatiefase. Daarin wordt gekeken of het toestel alles kan wat het zou moeten kunnen. Zoals de ongeziene verrassingsaanval op grote afstand.

Links: Vertrek vanaf Edwards Air Force Base, tijdelijk thuis van de uitdijende F-35-vloot. | Rechts: Belangrijk onderdeel van het F-35 testprogramma is het uitvoeren van een rapid reaction missie. Aanvankelijk zou 323 Test en Evaluation Squadron hiervoor op Hawaii bombarderen. Mede vanwege de Luchtmachtdagen werd voor Nederland gekozen.

Het was nog een close call of de 2 F-35’s de overtocht uit de USA zouden kunnen afronden. “Een van de 2 KDC-10’en had een probleem met de tankstang”, weet commandant van het Nederlandse 323 Test and Evaluation Squadron luitenant-kolonel Ian Knight. “Daardoor moesten we na onze start vanuit de USA uitwijken naar een basis in Canada. De 2e Nederlandse tanker is daarna precies op tijd vanuit Frankrijk vertrokken. Op de minuut nauwkeurig was-ie op de afgesproken plek, ten zuiden van Groenland en konden wij bijtanken. Dat was 5 minuten voor het moment dat wij moesten besluiten terug te vliegen naar Canada of uit te wijken naar een luchthaven in Groenland.”

Vlieger van de ‘008’ luitenant-kolonel-vlieger Ian ‘Gladys’ Knight over de missie: “Je moet goed je kop erbij houden.”

Rapid Reaction: onzichtbare verrassing vanuit Amerika

“Het wordt spannend op 200 kilometer afstand. Dan zoomen we in op de missie. Tot dat moment is het eigenlijk simpelweg van A naar B vliegen”, brengt luitenant-kolonel vlieger Ian ‘Gladys’ Knight perspectief in de Rapid Reaction Test. Wat later vertelt hij dat de ‘als een makkie’ aandoende oversteek van de grote plas met een jachtvliegtuig toch spannender en ingewikkelder is dan met een doorsnee airliner. “Sowieso heeft een F-35 maar 1 motor. Dat maakt hem bij serieuze defecten kwetsbaarder.”

De Koninklijke Luchtmacht geeft aan de test geen ruchtbaarheid, zoals ze dat in het echt ook niet doet. “Dat brengt het heimelijke karakter ervan in gevaar”, aldus Knight, die met de ‘008’ de oversteek maakt. Rapid Reaction houdt in dat je snel, op grote afstand en met minimale middelen bij verrassing een opdracht uitvoert.” 

“De test is zeker representatief te noemen”, vertelt kolonel-vlieger Albert ’Vidal’ de Smit. Net als bij een echte missie vliegt naast een tanker ook een Amerikaanse C-17 Globemaster mee. Daarin zitten naast grondpersoneel alle spullen om de 2 gevechtstoestellen voor deze korte deployment inzetbaar te houden. “Denk aan gereedschap, reserve-onderdelen en aan uitrusting om te herbewapenen.”

De meegevoerde bewapening is uiteraard in de organieke configuratie. De AMRAAM luchtverdedigingsraket (foto) maakt hiervan deel uit.

Vlieland

Daardoor kunnen de 2 Nederlandse F-35’s (de 001 en 008) donderdagavond toch beiden 2 inertbommen werpen. Dit zijn exacte kopieën van echte bommen, in dit geval 2 ‘slimme’ GBU-49’s met GPS-geleiding en 2 lasergeleide GBU-12’s van 500 pond. Het enige verschil bij de oefenbommen is de vulling van beton in plaats van springstof. Dit soort projectielen zagen ze op Vlieland al ontelbare keren neerkomen. Toch heerst er dit keer een opgewonden sfeer onder de range controllers in de verkeerstoren tijdens het contact met de F-35-vliegers.

Rechts: Digitaal inregelen van de bewapening, zodat bewapening en vliegtuig met elkaar kunnen communiceren. | Links: Het ‘hangen’ van de bewapening is een precisiekarwei.

 “Dit is het begin van de toekomst”, vertelt majoor-vlieger Rob Duran, commandant van De Vliehors Range. “De komst van de F-35 heeft een lange aanloop gehad met veel politiek gedoe, nu wordt het eindelijk tastbaar. Voor ons begint nu het testen van de operationele wapeninzet. Aan het einde van het jaar zijn hier de eerste testvluchten. Dan gaan we kijken of ze echt zo nauwkeurig werken.”

Raak

Daar lijkt het na de eerste 4 bommen wel op. Voor dit historische moment is een speciaal doelwit gebouwd, bestaande uit 3 gestapelde zeecontainers. Duran: “Wij zorgen in de eerste plaats voor de veiligheid op en rond de range. Maar we beoordelen de wapeninzet ook en geven de score aan de vlieger door.” Na afloop is te zien hoe 1 van de bommen de containers van boven naar beneden heeft opengespleten. De andere bommen zijn vlak tegen de constructie ingeslagen.

Links: Spin in het logistieke web van 323 Test and Evaluation Squadron is toegevoegd operationeel maintenance kapitein Myrna. | Rechts: Pre-flighten: het vliegtuig nog eenmaal nakijken voor het wegvliegen.

Aanvalssituatie

Om een echte aanval zo dicht mogelijk te benaderen, wordt het doel aangewezen door Joint Terminal Attack Controllers (JTAC’ers) van het Korps Commandotroepen. Op 1,5 kilometer afstand houden zij zich schuil in hun observatiepost de duinen. Van daaruit stralen ze met een laser de containers aan. Voor hen verandert het werk met de komst van de F-35. Niet meer mondeling over de radio, maar met een druk op de laptop versturen ze een digitaal informatiepakketje. De vlieger krijgt op datzelfde moment een compleet overzicht in zijn helm geprojecteerd, inclusief de locatie van de JTAC’ers. En zelfs de bommen krijgen direct een laatste locatie-update.

Duran: “Dat maakt de F-35 echt een toestel van de volgende generatie. Het draait om absolute nauwkeurigheid. Je moet alleen dat huis met die blauwe deur raken en niet de buurman. Nu zijn niet alleen de bommen slim, het wapenplatform (de F-35) weet ook nog eens veel meer. Dat maakt het werk nog preciezer.”

Koers richting Volkel

Het is al bijna donker op vliegbasis Volkel als rond 10 uur 2 zwarte stipjes ten noorden boven de horizon zichtbaar worden. Rond dit tijdstip kunnen dat alleen de 2 Nederlandse F-35’s zijn. In het laatste avondlicht drukken ze – na 8 uur vliegen – niet meteen de wielen aan de grond. Eerst benadrukken ze nog even goed hun komst. Met een bijna landing en nog een rondje kan het niemand ontgaan dat de Lightning weer in Nederland is.

Terwijl het bliksemt in het zuiden taxiën de 2 hypermoderne gevechtsvliegtuigen naar de shelters waar de regen inmiddels met bakken naar beneden komt. Tevreden stappen de 2 vliegers in Hollands weer uit hun kist en staan de aanwezigen enthousiast te woord. “Ja, het was een heel eind vliegen, maar het is perfect gegaan”, zegt commandant van het Nederlandse 323 Test and Evaluation Squadron luitenant-kolonel Ian Knight. “We hebben op Vlieland precies kunnen doen wat we moesten: onze bommen op de doelen droppen. Dat ging perfect.”