Achter de wacht

Koninklijke Militaire Academie

Nederland telt 50 actieve kazernes. Vroeger waren dat er nog veel meer. Achter elke kazernenaam schuilt een verhaal. Van bijzondere architectuur, een historische gebeurtenis tot een heldhaftig militair. In de rubriek ‘Achter de Wacht’ gaat de Defensiekrant op zoek naar die verhalen. Deze keer de Koninklijke Militaire Academie (KMA) in Breda.

De KMA staat bol van historie en over het deel als militaire academie is al veel geschreven. Maar hoeveel cadetten beseffen dat zij dagelijks de gangen van een koninklijk paleis doorkruisen? En dat de strenge muren van de binnenplaats tot 1826 weelderig versierd waren met renaissance-elementen.

Henricuspoort

Met 21 jaar erft graaf Hendrik III van Nassau de bezittingen van zijn kinderloze oom Engelbrecht II. Daarmee wordt hij in 1504 heer van Breda. De inwoners van de snelgroeiende stad zijn bekend met de familie Van Nassau die woont in een middeleeuws kasteel met torens op de plek van de huidige KMA. Brabant is dan deel van het grote Habsburgse rijk van Filips de Schone. Hendrik werkt aan het hof van Filips en maakt veel reizen door het rijk in Europa. Daar raakt hij betoverd door de architectuur in Italië en Spanje. De Henricuspoort, die toegang geeft tot de binnenplaats van het kasteel, is één van de overblijfselen van die renaissance-inspiratie.

Wedergeboorte

In 1535 komt de Renaissance door Hendrik III naar Breda, als eeste in Holland. De opperkamerheer van keizer Karel V wil zijn kasteel moderne allure geven en huurt architect Thomas Vincidor de Bologna in. Deze leerling van de wereldberoemde Italiaanse schilder Rafaël, bouwt in Breda een paleis. “Met binnenplaats die niet onder doet voor die in Italië zelf”, weet Rob Agasi die voor de Historische Verzameling KMA onderzoek doet naar de geschiedenis van het kasteel.

Galerijen

“Wie door stadjes in Toscane en Umbrië dwaalt en menig binnenhofje binnenloopt, beleeft Breda niet ver weg”, meent Agasi, die jarenlang als architect voor Defensie werkte. “De collonades, zoals de gewelfde galerijen op de binnenplaats heten, zijn ontworpen naar een voorbeeld van een slot in Andalusië. Vanwege de Hollandse kou is de galerij op de 1e verdieping al tijdens de bouw of kort erna dichtgezet. “Het hele paleis is overigens over een periode van tientallen jaren gebouwd”, vervolgt Agasi. Om zijn fortuin te vergroten huwde Hendrik een viertal rijke vrouwen waardoor hij de kans kreeg het paleis uit te breiden. Het uiteindelijke ontwerp heeft hij nooit gezien. Hij stierf in Breda in 1538.

Invloeden

Cherubijnen, oneerbiedig engeltjes sierden de dakkapellen op de binnenplaats. Waar nu de trap richting de ondergrondse Spijkerbar ligt, stond een statietrap getooid met uit steen gehakte dolfijnen. Tussen de bogen zijn nog altijd medaillons te zien van bekende krijgsheren. Ook deze versieringen vinden hun oorsprong in Zuid-Europa. Veel van dit moois verdween na de Franse Revolutie. In 1826 werd het paleis een kazerne en opleidingsinstituut. Bij die functie en tijd hoorde een strenge omgeving. Ook ruimte werd een probleem. Het paleis werd ontdaan van alle franje en op de bestaande structuur kwam een extra 3e verdieping. Nog altijd is het verschil in kleur van de bakstenen zichtbaar.

Verbouwing

Op dit moment wordt het Kasteel van Breda verbouwd. Nu met meer respect voor het verleden dan voorheen. Waar mogelijk komen verdwenen elementen subtiel terug. De contouren van een oude doorgang, of het verwijzen naar de bijzondere vloertegels die in de gangen van het paleis lagen. Deze blauw en geel gekleurde plavuizen laten meer buitenlandse invloeden zien. Ze tonen de Arabische 8-hoekige ster, met in het midden een oog dat de passant in de gaten houdt. Gesloopte schoorstenen worden weer zichtbaar op het dak. Nu met moderne luchtverversingstechnieken. Terug naar de schoonheid van de 16e eeuw gaat het niet, maar het Kasteel van Breda blijft 1 van de meest bijzondere defensielocaties.