Europese veiligheid

‘NAVO en EU kunnen niet zonder elkaar’

Het defensiebeleid in Europa is (nog) steeds in ontwikkeling. Rondom de Europese verkiezingen wordt indringend gepraat over Europese veiligheid en eventuele defensiesamenwerkingen. Willen we wel of geen Europees leger? Ingegeven door de Russische inval in de Krim, de Brexit, aanhoudende instabiliteit in Afrika en het Midden-Oosten en een veranderende Amerikaanse koers als politieagent in de wereld, lijkt Europa wakker geschud. In een drieluik peilt de Defensiekrant de stemming in Brussel, Berlijn en Parijs. Daar groeit het besef dat Europa zelf meer verantwoordelijkheid moet nemen voor de eigen veiligheid. Deze week geeft vice-admiraal Ben Bekkering, Hoofd Permanente Militaire Vertegenwoordiging bij de NAVO en de EU in Brussel, zijn visie.

Bij de ingang van het NAVO hoofdkwartier in Brussel staan 2 monumenten: een stuk Berlijnse Muur en een stalen pijler uit 1 van de Twin Towers. Symbolen die volgens Bekkering de omwenteling aangeven van Koude Oorlog naar crisisbeheersing. “En in 2014 zie je eigenlijk net zo'n waterscheiding ontstaan, met de inval in de Krim, het uitroepen van het kalifaat en de toename van migratiestromen. Tegelijkertijd constateren we dat de VS niet meer de sterke politiemacht van de wereld is of wil zijn en dat er meerdere centra van macht op het geopolitieke dek acteren: China, Rusland, het Westen, of zelfs Europa met of zonder de VS. Dat vraagt om bezinning, versterking en mogelijk ook heroriëntatie.” 

Gereedschapskist

Op zijn werkplek komen de militaire en politieke wereld bij elkaar. Dat maakt het werken bij de NAVO en Europese Unie ook zo bijzonder: “Hier draait het om de mogelijke toepassing van het militaire instrument binnen politieke kaders. Kaders die helder maken dat veiligheid ondeelbaar is.” Het mag dan ook geen verrassing zijn dat Bekkering de NAVO en EU niet los van elkaar wenst te zien. “De EU is vooral een politiek-economische organisatie. De laatste jaren is het steeds meer aan veiligheid gaan doen met speciale aandacht voor instabiliteit aan de grenzen. De NAVO is een militair bondgenootschap, met als kerntaken collectieve verdediging, crisismanagement en partnerschappen. In termen van een gereedschapskist: de NAVO heeft vooral spullen voor metaalbewerking. De EU doet ook aan houtbewerking, gips gieten, stukadoren en schilderen. Ofwel: de EU beschikt over een heel breed palet aan instrumenten, op economisch, financieel, juridisch, diplomatiek vlak, maar ook in toenemende mate op militair vlak.”

Complementair

De band tussen NAVO en EU moet in de ogen van Bekkering dan ook heel sterk zijn en blijven. Beide organisaties dienen complementair aan elkaar te zijn. “Voor de verdediging van Europa zou de NAVO ook niet meer zonder EU kunnen. Want die verdediging kan niet zonder een weerbare maatschappij, zoals adequate cyberveiligheid of de mogelijkheid om militaire transporten snel door te geleiden. Anderzijds kan de EU bij zwaardere expeditionaire missies niet zonder NAVO als het gaat om commandovoering, inlichtingen en slagkracht. En verder: De NAVO kan een land geen sancties opleggen om druk op te voeren. Daar heb je weer de EU voor nodig. Het is dan ook goed om te zien dat de samenwerking tussen beide organisaties goed is en steeds beter wordt.”

Blauwe vlag

Een Europees leger? In de ogen van de vice-admiraal is dat er eigenlijk al. De landen treden gezamenlijk op, onder gezamenlijk commando, binnen NAVO en/of Europese Unie. “Wat wordt dan precies bedoeld met een Europees leger? Is dat optreden onder een blauwe vlag met gele sterren in plaats van ons rood-wit-blauw? En wat maakt dat beter dan wat we nu hebben? Loop je dan niet het risico van een moloch tegen veel hogere kosten. Tijdens operatie Atalanta (antipiraterijmissie voor de kust van Somalie, red.) voerde ons schip de Nederlandse vlag in top, met de Europese vlag er net onder. Dat voldeed prima. Maar, en dat wil ik benadrukken, ik ben voor intensieve samenwerking."

Koploper samenwerking

Nederland is in de ogen van de admiraal zelfs Europees kampioen samenwerking. “Er is geen Nederlandse eenheid of materieelproject dat niet ergens een link met internationale samenwerking kent. We werken zeer intensief samen met de Belgische marine en met de Duitse landmacht. Naast het operationeel samengaan zie je daar ook in toenemende mate het samenbrengen van de personele en materieel-logistieke ketens en het samen verwerven. En daar zit de echte winst in, zeker ook financieel.” Dit alles wil volgens Bekkering niet zeggen dat we al klaar zijn met samenwerken. “Meer is nog steeds mogelijk. En binnen de EU wordt hard gewerkt om mogelijkheden te creëren waar landen hun voordeel mee kunnen doen.”

Nationale afwegingen

Admiraal Bekkering werpt nog iets anders op. “Geef eerst eens antwoord op de vraag wat je nu wilt van zo'n Europees leger. Waar heb je het voor nodig, wat is de dreiging? Onze Oostgrens beschermen? Kunnen we al met de NAVO. Crisisbeheersing in Afrika? Doen we al via de EU.” Bekkering constateert dat nationale parlementen nog steeds zwaar tillen aan soevereine besluitvorming, zeker waar het gaat om crisisbeheersingsoperaties. “Dit alles wil niet zeggen dat we al klaar zijn met samenwerken. Meer is nog steeds mogelijk. En binnen de EU wordt hard gewerkt om mogelijkheden te creëren waar landen hun voordeel mee kunnen doen.” 

Bruggen slaan

Zijn tijd als vertegenwoordiger van de CDS in Brussel zit er bijna op. Veel gezien, veel meegemaakt. Veel gepraat, afstemmen, zoeken naar het compromis. Een mix van militair en diplomaat. “Wat ik hier uitdraag is dat al die initiatieven voor een intensievere Europese defensiesamenwerking een zo laag mogelijke drempel moeten hebben. Door lage drempels zorg je ervoor dat landen willen meedoen. Juist in zo breed mogelijke samenwerking zit de winst. Zoals altijd: alles begint met de wil. Door de gezamenlijkheid van de NAVO en EU te benadrukken, door bruggen te slaan. Binnen de NAVO, binnen de EU en in samenhang. Want met de wereld om ons heen kunnen die 2 zeker niet zonder elkaar.”