Roer om bij de luchtmacht

‘Ik vergelijk het geluid van de F-16 met Gerard Joling en de F-35 met Barry White’

Met de levering van 10 F-35’s dit jaar voor Nederland staat de Koninklijke Luchtmacht aan de vooravond van de grootste verandering in haar geschiedenis. Dat stelt Directeur Operaties, commodore André Steur. “Alles gaat veranderen.” Aan de hand van 8 vragen legt hij dat uit.

1. Wanneer komen de nieuwe F-35's en wat gaat ermee gebeuren?

“Eind vorige maand is F-35 nummer 3 afgeleverd. Dit Nederlandse toestel is naar Luke Air Force Base in Amerika gegaan, voor de (om)scholing van vliegers. Later dit jaar rollen volgens plan nog 7 gevechtstoestellen van de band. Daaronder ook de eerste toestellen die in Nederland, op vliegbasis Leeuwarden, worden gestationeerd. Dat zijn ook de eerste F-35’s die voor oorlogsvoering ingezet kunnen worden.”

2. U geeft aan dat de luchtmacht aan de vooravond staat van grote veranderingen. Komt dat alleen door de F-35?

“Nee, absoluut niet. Naast de F-35 kan de luchtmacht de komende jaren ook beschikken over onder meer nieuwe MRTT's Tank- en Transportvliegtuigen (opvolger KDC-10), de MQ-9 Reaper en geüpgraded helikopters. Ook wordt de verkeersleiding omgevormd. Verder bezien we of de C-130 vanwege de hoge leeftijd eerder kan worden vervangen. Maar dat is slechts de hardware.

Het gaat vooral ook om nieuwe manieren van werken. We willen de commandanten weer zoveel mogelijk in hun rol brengen, met de mensen en middelen om hun taak uit te voeren. 

3. Als de eerste F-35 naar Nederland komen, wat betekent dit voor de vliegbases?

“Als de eerste toestellen in eigen land worden gestationeerd, wordt het F-16 squadron op vliegbasis Leeuwarden afgebouwd en de vliegers omgeschoold. Het eerste squadron moet rond 2021 gereed staan. We beschikken dan over een zogenaamde Initiële Operationele Capaciteit (IOC), klaar voor inzet dus.

Het 2e squadron wordt op vliegbasis Volkel opgericht. Als Defensie nog 15 toestellen extra krijgt, waarover momenteel in de politiek wordt gesproken, dan kan een 3e squadron opgericht worden. Geweldig nieuws, maar het blijft ‘minder bezuinigen’. Aanvankelijk waren er 114 toestellen gepland.”

4. Konden we het niet nog even uithouden met de F-16?

“Toen de F-16 in gebruik werd genomen was de Simca Horizon in Nederland de auto van het jaar. Die zie je niet meer in het straatbeeld, maar onze trouwe F-16 staat er nog steeds. Terwijl de wereld niet heeft stil gestaan.

Natuurlijk is de F-16 telkens gemoderniseerd en omgevormd tot een allround gevechtsvliegtuig, maar op een gegeven moment is de koek op. Op economisch, technisch, maar vooral operationeel gebied. De F-35 is pure noodzaak. 

En vergeet niet; de afgelopen decennia zagen we tegenstanders in bijvoorbeeld het Midden-Oosten met weinig middelen en een beperkte luchtmachtcapaciteit. Maar de wereld verandert. Grote naties zoals Rusland en China ontwikkelen moderne en zeer capabele wapensystemen en stellen zich steeds assertiever op. Zij kunnen ons nu al de bewegingsvrijheid op en boven bondgenootschappelijk gebied ontzeggen. Veel dichterbij huis ontstaat een robuuste, potentiele tegenstander. Dat stemt ons tot nadenken."

5. Kun je de F-16 en F-35 met elkaar vergelijken?

"Nee, absoluut niet. De F-16 is een traditioneel jachtvliegtuig, terwijl de F-35 het totale pakket aan missies uitvoert. Maar belangrijker nog, door de informatie verzamel- en verwerkingscapaciteit, stelt de F-35 alle eenheden binnen een coalitie beter in staat om het gevecht te voeren. Een echte ‘force multiplier’; inzetbaar onder alle omstandigheden. En erg gebruiksvriendelijk voor de vlieger, omdat het vliegtuig zelf data tot informatie verwerkt. In de F-16 is dit nog een van de belangrijke taken van de vlieger.”

6. Meer landen investeren in F-35, is het zinvol om samen te werken?

“Jazeker! Die samenwerking is minstens zo belangrijk als het toestel zelf. Als je elkaars (NAVO-partners, red.) procedures, materieel en tactieken kent, kun je zelfs zonder overleg samen optreden. Operaties in missiegebieden sluiten zo beter op elkaar aan. Je weet wat je van elkaar kunt verwachten. Dat is ook de kracht van het luchtwapen: snel onder alle omstandigheden, waar ook ter wereld. Optreden in een internationale coalitie.

Bovendien leer je het toestel samen beter kennen dan alleen. Je wil niet telkens het wiel opnieuw uitvinden. Bovendien kunnen we toestellen zo sneller, beter en veel goedkoper modificeren. Een absolute must in een snel veranderende wereld.

We werken veel samen met Amerika, Australië, Groot-Brittannië, Noorwegen, België en Denemarken. Nederland test bijvoorbeeld al sinds 2014 met 2 F-35’s op het gebied van tactieken, wapens en onderhoud.”

7. Wat vindt u van de kritiek dat de F-35 meer lawaai maakt dan z’n voorganger?

“Officieel produceert het toestel inderdaad meer decibellen, maar de beleving van het geluid is heel anders. De F-35 is sneller op hoogte en kan langer doorvliegen, waardoor het geluid sneller wegebt en er minder starts en landingen nodig zijn. Het schelle geluid van de F-16 versus het sympathieke gebrom van de F-35. Ik vergelijk de F-16 met Gerard Joling en de F-35 met Barry White. Het is maar waar je van houdt. Voor mij blijft het ‘the sound of freedom’. Dat moeten we blijven uitleggen: waarom trainen we en met welk doel? Voor vrede en veiligheid, al jaren geen vanzelfsprekendheid meer.” 

8. Hoe regelt Defensie de komst van deze vernieuwende toestellen?

"Daar gaan jaren voorbereiding aan vooraf. Niet alleen bij Defensie, maar ook in de landelijke politiek. Enerzijds heb je natuurlijk de besluitvorming over financiën en het aantal toestellen. Anderzijds moeten overal plannen voor gemaakt worden. Denk aan onderhoud, training, inzet, infrastructuur op en rond de vliegbases en faciliteiten die aangepast moeten worden. Bijvoorbeeld de start- en landingsbaan die gemodificeerd moeten worden."