Wederopbouwlessen uit Uruzgan

Uruzgan Nu/Now in militair museum

In het Nationaal Militair Museum in Soest is nu de tentoonstelling Uruzgan Nu/Now te zien, over de Nederlandse inzet in de Afghaanse provincie Uruzgan. “Die is niet voor niets geweest”, concludeert fotograaf en architect Jan Willem Petersen. Uit persoonlijke interesse trok hij 2 maanden lang op een brommertje door de provincie, om onderzoek te doen naar projecten uit de wederopbouwmissie.

Bijna 8 jaar geleden stopte Task Force Uruzgan, maar de oorlog in Afghanistan duurt voort. Daardoor wordt in de media al snel het beeld geschetst dat de missie weinig effect heeft gehad. Petersen nuanceert dit: “De verschillen tussen toen we hier kwamen in 2006 en nu zijn groot. Uruzgan is onherkenbaar veranderd. In Tarin Kowt is bijvoorbeeld een wegennet aangelegd, er is elektriciteit en er zijn communicatiemiddelen.”

De gedachte dat de Taliban nu op veel plekken in Uruzgan weer terug is, weerspreekt hij: “De Taliban, zoals vaak in het Westen beschreven, is niet of nauwelijks meer aanwezig. De conflicten en strijd zijn nu zakelijker van aard. Het gaat over drugs, wederopbouwgelden, land of bijvoorbeeld belangrijke posities."

20 projecten

Van de 40 door Nederland geïnitieerde projecten in Uruzgan die Petersen bezocht, bracht hij er 20 in beeld. Hij keek niet naar directe resultaten, maar naar de onderliggende redenen waarom iets wel of niet werkt. “Als het mis ging, kwam dat meestal niet door vijandige vernieling of corruptie. Veel vaker waren het basale redenen zoals: staat het gebouw wel op de juiste plek.”

Verkeerde plek

Een goed voorbeeld is de politiepost Sorgh Morghab. Het is een van de 6 zogeheten Police Substations die Nederland bouwde. De constante bemanning door Afghaanse troepen heeft voor stabiliteit in het gebied gezorgd, maar bij de aanleg is geen rekening gehouden met de geografische context. De post is pal naast een heuvel gebouwd, waardoor de uitkijktorens in het standaardontwerp hun functie verliezen. Bovenop de heuvel is daarom een provisorische post gebouwd om het kamp te verdedigen. Petersen adviseert dan ook om gestandaardiseerde ontwerpen voortaan tot een minimum te beperken, omdat ze niet zijn afgestemd op lokale omstandigheden.

Onbedoeld gevolg

Uruzgan was een van de meest geïsoleerde provincies in Afghanistan. Nieuwe wegen hebben het gebied ontsloten, waardoor Nederlandse troepen zich makkelijker konden verplaatsen. Afgelegen dorpen zijn nu met elkaar verbonden. Asfalt maakt het bovendien moeilijker om bermbommen te plaatsen.

Een onbedoeld en niet voorzien gevolg van zo’n splinternieuwe weg is de sterke toename van verkeersslachtoffers. Zowel weggebruikers als bewoners van aangrenzende dorpen wisten zich geen raad met hoge snelheden. Door lokale initiatieven, zoals het aanleggen van verkeersdrempels, nam het aantal ongelukken af. 

Succesproject

Het grootste Nederlandse succes is de technische school in provinciehoofdstad Tarin Kowt. Honderden studenten zijn hier sinds de oplevering in 2011 opgeleid tot timmerman, automonteur, elektricien, loodgieter, lasser of metselaar. Het zijn vakmensen die kunnen zorgen voor ontwikkeling van het gebied.

Lessen voor de toekomst

De tentoonstelling eindigt met een belangrijke les en dat is om de plaatselijke omstandigheden te begrijpen en te gebruiken als startpunt voor projecten. Volgens militair historicus en conservator Dirk Staat zou een handboek wederopbouw een goed idee voor toekomstige wederopbouwmissies zijn. “In Irak of Syrië gaan we mogelijk hetzelfde werk doen. Laten we leren van de lessen uit Uruzgan.”