Vluchtheuvel bij problemen

'Integriteit even belangrijk als operationele actie'

‘Een (sleutel)functie voor vrijwilligers van onbesproken gedrag’. Ofwel de vertrouwenspersoon. Degene die medewerkers in moeilijke omstandigheden de helpende hand biedt om weer grip op hun leven te krijgen. Maar je moet wel zélf bij hem of haar aankloppen. Het werk valt of staat met de bereidheid om misstanden te melden. In 4 achtereenvolgende edities besteedt de Defensiekrant aandacht aan de vertrouwenspersoon. Adjudant van de mariniers John de Ruijter beet het spits af. Dit keer ranggenoot Mustafa Bal van de marechaussee. 

Mustafa Bal kwam bij de marechaussee, zag en maakte zijn droom waar. De adjudant is alweer 12 jaar vertrouwenspersoon, een baan die hem volgens eigen zeggen op het lijf is geschreven. “Ik zou zeer ongelukkig worden als ze me er vanaf halen.” 

Naast vertrouwenspersoon is Bal mentor bij het Opleidings-, Trainings- en Kenniscentrum van de marechaussee. Maar ook trainer Diversiteit, Cultuur, Religie en Radicalisering én bestuurder bij de militaire vakbond ACOM. In deze ‘bijbanen’ kan hij doen wat hij zo graag doet: mensen met problemen helpen. “Ik kan niet tegen onrecht en onrechtvaardigheid.” 

Paplepel

De kleinzoon van een Turkse gastarbeider legt het fundament voor zijn huidige baan in feite al in zijn jeugd in Gorinchem. Hij krijgt loyaal zijn, voor elkaar opkomen, solidariteit, rechtvaardigheid en verantwoordelijkheid nemen met de paplepel ingegoten. Ook zijn ervaringen binnen de marechaussee stimuleren hem vertrouwenspersoon te worden. Bal: “In de afgelopen jaren merkte ik steeds vaker dat er óver groepen mensen werd gepraat in plaats van mét. Vaak ging het dan over diversiteit. Vanwege mijn achtergrond vond ik het belangrijk om hierin mijn rol te pakken. Zo geef ik als vertrouwenspersoon aan hoe belangrijk het is om rekening te houden met elkaar en verschillen te overbruggen. En hoe waardevol het is om elkaars achtergrond te kennen, omdat dit bijdraagt aan een respectvolle omgang met elkaar.” 

Eenmaal aangetreden merkt Bal dat vertrouwenspersoon zijn geen eenvoudige opgave is. “Militairen praten niet graag over emoties en zwakheden. Maar als Defensie ze leert schieten, moet ze ook worden geleerd om te praten.” Ook ontdekte hij dat misstanden vaak te laat worden gemeld; in zijn ogen de consequentie van de – volgens hem – machocultuur bij Defensie. “Wie in een groep iets niet leuk vindt, wordt snel weggezet als aansteller, moraalridder, klikspaan, matennaaier. Onterecht, want als je het ergens mee oneens bent, heb je het recht dat te zeggen.”

Grote mond

Bal krijgt vooral klachten over roddelen en pesten. Ze zijn volgens hem het gevolg van de hiërarchie bij Defensie. “De baas, of misschien wel degene met de grootste mond, bepaalt wat er gebeurt. Doe je vervolgens niet of onvoldoende mee, dan val je buiten de boot, wat pesten in de hand werkt. Als een leidinggevende daar niets tegen doet, kan het uit de hand lopen, wat soms gebeurt. Overigens gaat het bijna altijd goed.”

Gevallen van seksuele intimidatie moet Bal nog tegenkomen. Dat komt omdat de marechaussee dit onder geen beding tolereert, benadrukt hij. “Anders volgen desnoods harde maatregelen, zoals een ambtsbericht of ontslag. Of je moet een presentatie geven over je gedrag om zo je collega’s te stimuleren niet te doen wat jij hebt gedaan. Straf moet een ‘lerend’ effect hebben. Af en toe zegt een commandant tegen me: ‘een bijeenkomst over integriteit verstoort het operationele programma’. Snap ik, maar integriteit is even belangrijk als een operationele actie.”