Tekst tweede luitenant Jessica Bode
Foto sergeant Sjoerd Hilckmann

Bij tandartsen, dominees, muzikanten en bedrijfsmaatschappelijk werkers denk je misschien niet direct aan Defensie. Toch werken hier vele honderden ‘specialisten’. Zij hebben hun opleiding en werkervaring opgedaan in de burgermaatschappij en zetten hun kennis nu voor de krijgsmacht in. De komende weken vertellen 10 van hen trots over hun passie. Majoor vliegerarts Erik Frijters (39) trapt af.

“Als peuter droomde ik er al van om bij de luchtmacht te werken. Ik woonde in Brabant en het gebied rond ons dorp was aangewezen als ‘laagvliegterrein’ voor F-16’s. Vrijwel niemand in Fijnaart dacht er zo over, maar ik vond het geweldig als ze met veel lawaai overvlogen”, vertelt de nu 39-jarige majoor vliegerarts Erik Frijters. 

Vliegerarts Frijters doet jaarlijks honderden medische keuringen.

Pech

De droom om zelf vlieger te worden werd sterker en sterker. Na mijn vwo meldde ik me aan voor de selectie, maar bij ronde 2 vloog ik er al uit. Twee jaar later had ik meer geluk en doorliep alles met succes. Maar toen werd ik aan het einde vliegmedisch afgekeurd vanwege hooikoorts.”

Van vlieger naar vliegerarts

Opgeven deed Frijters niet. Na een studie geneeskunde kwam hij terug bij de luchtmacht als vliegerarts. Sinds 2014 zit hij bij het Centrum voor Mens en Luchtvaart in Soesterberg. “Aanvankelijk wist ik helemaal niet dat deze functie bestond. Het was een geweldige kans. Het klinkt gek, maar veel vliegerartsen zijn afgekeurde vliegers. Dat is absoluut niet erg, want dat zijn vaak wel mensen met een hart voor dit krijgsmachtdeel.”

Omvangrijk opleidingstraject

Maar voordat je als vliegerarts aan de slag kunt, moet er een flink traject worden doorlopen. Bij Frijters duurde dat 4 jaar. Eerst de verkorte officiersopleiding aan de Koninklijke Militaire Academie in Breda en daarna de verplichte, 2 jaar durende opleiding tot Algemeen Militair Arts (AMA).
“En dan staat er nog een rits specialisaties op het programma. Van een cursus voor het behandelen van patiënten in de lucht tot het overleven na een crash in onherbergzaam gebied.” 

Nadat hij werd afgekeurd als vlieger, ging Frijters aan de slag als vliegerarts.

SPEC-OPLEIDING

Voor deze specialistenfuncties moet je, na een geneeskundige studie, de verkorte officiersopleiding volgen aan de Koninklijke Militaire Academie (KMA) in Breda. Tijdens deze interne opleiding tot Officier Specialist (SPEC) word je in 10 weken klaargestoomd tot militair. Je leert basisvaardigheden zoals schieten, maar ook hoe het is om dagenlang in het bos te bivakkeren. Een spannende uitdaging die je met een dosis enthousiasme en doorzettingsvermogen aan kunt. Eenmaal op de werkvloer ga je aan de slag in jouw vakgebied, in binnen- en buitenland. Want als militair kun je ook uitgezonden worden naar missiegebieden om daar je werk te doen.

Diverse werkzaamheden

De werkzaamheden van een vliegerarts zijn divers. Zo houdt Frijters zich bezig met onderzoek, geeft les en doet hij met collega’s circa 2.500 medische keuringen per jaar. Dat is een gezondheidscheck voor medewerkers met een functie aan boord van een vliegtuig of helikopter. “Ook monitor ik helikopter-, vliegtuig- en jetvliegers die tests afleggen in de hypobare kamer en de centrifuge. Ik controleer continu hoe het met ze gaat en grijp in als het misgaat.”

HYPOBARE KAMER

In de hypobare kamer worden twee scenario’s nagebootst, waarmee je symptomen van zuurstoftekort leert herkennen en adequaat kunt ingrijpen.

Zo kun je naspelen dat een helikoptervlieger op 14.000 voet vliegt en mild zuurstoftekort in de hersenen krijgt (geen drukcabine). Of dat de drukcabine van een vliegtuig faalt, door bijvoorbeeld een raam dat eruit klapt.

Frijters vertelt: “Je kunt dan bijvoorbeeld duizelig worden, zeer snel ademen, kleuren minder goed herkennen en uiteindelijk bewusteloos raken en overlijden als je het zuurstofmasker niet opzet.”

CENTRIFUGE

In de centrifuge ervaart men hoe het is om te maken te krijgen met extreme G-krachten, die oplopen tot 9 keer de zwaartekracht, zoals in de F-16. Ofwel 9 keer je eigen gewicht. “Dan moet je elke spier in je lichaam aan kunnen spannen om niet ‘out’ te gaan.”

Frijters monitort helikopter-, vliegtuig- en jetvliegers die tests afleggen in de hypobare kamer en de centrifuge.

Arts in operationeel gebied

In operationeel gebied gaat het er anders aan toe. Tijdens de ene uitzending is de luchtmachtarts 24/7 aanspreekpunt voor medische vragen en problemen en de andere uitzending houdt hij of zij zich bezig met de behandeling van gewonde militairen in de lucht. 

Frijters met een collega tijdens de missie Minusma.

Noodzaak

Frijters heeft alles al een keer gedaan. Naast zijn werk in Nederland werd hij 1 keer uitgezonden naar Afghanistan en 2 keer naar Mali. Nu gaat hij alleen bij noodzaak op missie. “Missies zijn altijd spannend, leuk en leerzaam. Ik was vorig jaar nog in Mali. Toen vond het mortierongeluk plaats.”

Samen met de Koninklijke Marechaussee bekommerde hij zich als Senior Medical Officer over de uiterlijke schouwing van de twee overleden militairen en droeg bij aan een waardig afscheid. “Dat was erg heftig. Ik ben blij dat ik mijn steentje heb kunnen bijdragen.”