De tank is 100

De tank in The Great War

Sir Ernest Dunlop Swinton begint de eerste wereldoorlog als correspondent aan het front. Aangegrepen door het leed van de soldaten die bij iedere aanval massaal worden neergemaaid, gaat hij echter op zoek naar een oplossing voor het bloedvergieten. Geïnspireerd door de rupsbanden van een Amerikaanse Holt Caterpillar tractor, gecombineerd met de bepantserde auto’s van de Britse marine, bedenkt Swinton het concept van de ‘machine gun destroyers’. Mobiliteit, vuurkracht en bepantsering in 1 machine. Om het nieuwe wapen geheim te houden, krijgt het vanaf februari 1916 een codenaam: ‘Tank’.

De tank maakt zijn entree

15 september 1916: de Britse kapitein Mortimore rijdt bij Flers-Courcelette met 36 collega’s in zijn kielzog de allereerste tank het slagveld op. De Mark-I heeft 8 bemanningsleden en kan maar moeilijk de voetsoldaten bijbenen. Al verrast dit nieuwe wapen de Duitse vijand, het resultaat valt tegen. De kinderziektes zijn nog niet verholpen en twee derde valt nog voor het gevecht met technische problemen stil. Hier en daar winnen de Britten terrein, maar de beslissende doorbraak blijft uit.

Foto: Wikimedia Commons

Slag bij Cambrai

Met 476 Mark IV tanks is de Britse aanval bij Cambrai op 20 november 1917 de eerste grote tankslag. In eerste instantie verloopt de aanval zeer effectief. Overigens is dit ook de eerste slag waarbij de tanks een duidelijke tactiek gebruiken. In formaties van 3 rijden ze op de vijand af. De 1 ^e tank steekt de loopgraaf over, slaat linksaf en schakelt met mitrailleurs de tegenstander uit. De 2 ^e doet hetzelfde bij de volgende geul en de 3 ^e tank neemt de 3 ^e onder vuur. De infanterie schakelt alle overgebleven vijanden uit. De geallieerden winnen flink terrein, tot op 30 november de Duitse tegenaanval begint. Die neemt een groot deel van het gewonnen gebied weer terug.

Foto: Bundesarchiv

Nederland wil er ook één

Om te onderzoeken of de tank een nuttige toevoeging zou zijn aan de Nederlandse krijgsmacht, koopt die in 1927 een Renault FT-17. De tweepersoons tank die in de Eerste Wereldoorlog het Franse en Amerikaanse leger versterkte. Al snel blijkt het Nederlandse landschap, doorspekt met sloten en rivieren, niet geschikt voor dit wapensysteem. In de hieropvolgende jaren probeert het leger de tank te verbeteren en geschikt te maken voor het drassige land. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog krijgt de FT-17 echter een nieuw doel. De krijgsmacht stelt de Grebbelinie ermee op de proef. Die blijkt in ieder geval tegen deze 4-cilinder bestand.

Foto: US National Archives

De vader van de Blitzkrieg

Naar aanleiding van zijn eigen ervaringen tijdens de Eerste Wereldoorlog, spendeert Heinz Wilhelm Guderian het interbellum aan het bedenken van de doctrine voor tankgevechten. In zijn boek Achtung Panzer! zet hij die bevindingen uiteen. De generaal bepleit een mobiele tankmacht, die snel door het land beweegt om de vijand uit te schakelen. Ook is hij, om de tactische organisatie te verbeteren, een groot voorstander van degelijke en betrouwbare communicatiemiddelen. Dit moet tevens de samenwerking tussen land- en luchtmacht verbeteren. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zet Nazi-Duitsland de strategie die Guderian omschrijft voor het eerst in. Het resultaat? De Blitzkrieg. 

Drie keer raak

Al is de titel voor interpretatie vatbaar, Wladyslaw Kohutnicki (15-10-1919 - 13-06-2015) is nog altijd de enige Nederlander die daadwerkelijk als tanker actie heeft gezien. Geboren in Polen, begint hij in augustus 1944 als pelotonscommandant in de 1 ^e Poolse Pantserbrigade de veldtocht van Normandië naar Nederland. Via Caen, Breda en ’s Hertogenbosch trekt de luitenant uiteindelijk richting Assen, waar hij hoort van de Duitse capitulatie. Onderweg raakt Kohutnicki zwaargewond en worden 3 tanks onder hem vandaan geschoten. Na de oorlog blijft de Pool in Nederland en trouwt een Nederlandse. Eenmaal genaturaliseerd, zou hij in 1974 als luitenant-kolonel met functioneel leeftijdsontslag gaan.

Slag bij Koersk

Na de nederlaag bij Stalingrad, poogt Nazi-Duitsland het initiatief in het Oosten te herwinnen. Hoe? Een alles-of-niets aanval op Koersk. Uiteindelijk zou dit resulteren in het grootste langdurige tankgevecht van de Tweede Wereldoorlog. 1 specifieke slag springt er echter uit. 3.000 Duitse tanks nemen het in de slag bij Prokhorovka op tegen het dubbele aantal Russische T-34’s. Bovendien maken Russische voetsoldaten het extra lastig voor de Duitse tankers. Zo omschrijft de Britse hystoricus Anthony Beevor de “suïcidale moed” van Russen die zo dicht bij de tanks komen dat ze mijnen onder de rupsbanden kunnen plaatsen. Ook bestoken beide luchtmachten hun tegenstander constant met precisiebombardementen. Na 8 dagen staakt de Duitse opmars. Waar de Russen bijna 180.000 militairen en 3.800 tanks verliezen, sneuvelen ruim 50.000 Duitse militairen en worden 760 tanks vernietigd.

De tank in WOII

Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog maakt Hitler de tank tot een belangrijk onderdeel van zijn oorlogsvoering. Toch zijn de medium Panzer III, en de zware Panzer IV technologisch niet de beste wapensystemen. Later zouden de Panzer V en Tigers I en II die achterstand wel enigszins goedmaken. Met 18.000 exemplaren zijn het echter de Russen die de oorlog beginnen met meer tanks dan de rest van de wereld bij elkaar. Bovendien hebben de simpele en robuuste T-tanks veelal een technologisch stapje voor op de rest. Het contrast met de VS kan niet groter zijn. Al is de M4 Sherman misschien wel de meest herkenbare tank van de latere oorlogsjaren, de Amerikanen beginnen in 1941 vrijwel zonder tanks. De 10th Armored Division, traint zelfs door tankbemanningen over de weg te laten marcheren en te doen alsof ze een tank zijn. Als echter de M4 in 1942 in productie gaat, wordt het (na de T-34) het meest geproduceerde model van de oorlog. In totaal zo’n 40.000 exemplaren.

Centurion

Na de Tweede Wereldoorlog maakt de Nederlandse krijgsmacht gebruik van afgedankte Sherman- en RAM-tanks. De komst van 591 Britse Centurions, brengt daar echter verandering in. Ieder van de 4 divisies, krijgt een pantserbrigade met 2 tankbataljons. In totaal 477 tanks. Voorlopig is het leger tevreden met de nieuwe aanwinst. Als in de jaren ’60 echter de manier van oorlog voeren verandert, en de krijgsmacht sneller en dynamischer moet worden, is de Centurion te langzaam. In 1968 kiest Defensie daarom voor de Leopard 1 als vervanger.

Foto: Wikimedia Commons

Leopard 1

Als Nederland eind jaren ’60 op zoek gaat naar een nieuwe tank, blijken 2 opties geschikt. Enerzijds is er de Britse Chieftain met dik pantser en 120 mm kanon. Er tegenover staat de Duitse Leopard; lichter bepantserd en met een kleiner kanon. Wel haalt de Leopard 65 km/u, 20 meer dan de Chieftain. Voor de snelle krijgsmacht die Nederland ambieert, is de keuze snel gemaakt. Tussen 1969 en 1982 krijgt de landmacht 468 tanks geleverd. Als het Warschaupact de T64 en T72 in gebruik neemt, is de Leopard echter aan een verbetering toe. De 1V-update betekent bijvoorbeeld dikkere bepantsering en een stabieler kanon.

Telkens iets minder

Ook in 1979 bij de vervanging van de Leopard 1, zijn er 2 kandidaten voor nieuwe Nederlandse tank. De Amerikaanse Abram of de Duitse Leopard 2A4. Wederom valt de keuze op het materieel van onze Oosterbuur. Al begint de landmacht met 445 2A4’s, in 1994 worden er nog maar 330 omgebouwd naar het type 2A5.  Als enkele jaren later de update naar 2A6 volgt, bouwt Defensie er nog maar 180 om.

Tank Man

Al is de tank het machtigste beest op een slagveld, soms is ook die nutteloos. Als op 4 juni 1989 de studentenprotesten op het Plein van de Hemelse Vrede in China hardhandig zijn neergeslagen, komt een colonne Type 59 tanks van het Chinese leger de straat inrijden. 1 man, inmiddels bekend als ‘Tank Man’, neemt – boodschappentas in hand – plaats voor de colonne. Een volle 2 minuten houdt hij ze tegen.  Ook beklimt hij de geschutskoepel en voert een discussie met de bemanning. Dit alles wordt vanaf een afstand gefilmd. Nog altijd is de identiteit van Tank Man onbekend.

Battle of 73 Easting

Het is de laatste grote tankslag van de 20 ^e eeuw. Op 26 februari 1991 nemen in de Battle of 73 Easting een ruim dozijn M3 Bradley pantservoertuigen en 9 M1A1 Abrams gevechtstanks het op tegen ruim 85 Iraakse tanks. Binnen enkele uren blijft er van de Irakezen niets meer over. De Abrams schiet ruim 500 meter verder, kan door GPS de aanval beter plannen en ziet met nachtkijkers ook door het zand en stof van de woestijn. Waar de Amerikanen 12 militairen en 1 tank verliezen, kwomen zo’n 600 Irakezen om het leven. 85 tanks worden uitgeschakeld.

Foto: US Department of Defense

Vredesakkoord

Als Kroatië, Bosnië en Servië in december 1995 een vredesakkoord ondertekenen, sanctioneert de VN-Veiligheidsraad de oprichting van de Implementation Force. Nederland levert aan deze 60.000 man sterke troepenmacht onder andere een gemechaniseerd bataljon. Hierin wordt iedere rotatie een tankeskadron opgenomen. Het is de laatste keer dat Nederland zijn tanks uitzendt. De inzet zou tot april 2004 duren.

Einde aan Nederlandse tankgeschiedenis

4 schoten op Baan 6 van schietterrein Bergen-Hohne, markeren op 18 mei 2011 het einde van de tank in Nederland. Door grote bezuinigingen bij Defensie is het niet langer rendabel de tank in de gelederen te houden. Het afscheid valt de tankers, die veelal het merendeel van hun carrière bij de Huzaren doorbrachten, zwaar. Commandant Stafeskadron, ritmeester Johnny Romein: “Dit voelt als een begrafenis. De tank is een deel van ons leven.” Het zal echter niet lang duren voor de Leopard 2A6 zijn rentree maakt.

Foto: Mediacentrum Defensie

Sie sind wieder da!

Met de oprichting van het Opleidings-, Trainings-, en Kennisbehoudspeloton Tankoptreden komt de tank op 1 januari 2016 terug in de Nederlandse slagorde. Uiteindelijk moet het peloton zijn uitgegroeid tot een compagnie van 18 tanks. Benieuwd onder welke constructie dit peloton opereert? Of hoe de tank vandaag de dag in de krijgsmacht past? Lees het op de volgende pagina van deze Defensiekrant. Ook vertellen 3 tankers hoe het is om zo’n rijdend beest te besturen.