Beter bommen ruimen

Internationale samenwerking voorop bij Bison Counter

Een boobytrap langs de weg, in een huis, auto of vliegtuig. Geïmproviseerde explosieven (IED’s) vormen overal en altijd een dreiging voor militairen. De afgelopen 2 weken oefenden 70 Nederlanders, samen met ruim 400 militairen uit 10 andere EU-landen, de ‘skills en drills’ rondom het bestrijden van IED’s. Van elkaar leren en gezamenlijk beter worden; dat was het doel van de oefening Bison Counter rondom het Zweedse Skillingaryd.

“Het Advanced Search Team (AST) maakt eerst een weg naar het voertuig voor de ingang vrij. Daarna kijken we verder.” De Zweedse luitenant Tomas heeft de route naar de verlaten munitiefabriek bestudeerd en zijn plan getrokken. Doel? De oude grot uitkammen op aanwijzingen naar de vijandige fractie, die er enkele uren eerder is aangehouden. Maar er is 1 gevaar: de tegenstander maakt gretig gebruik van geïmproviseerde explosieven.

Sergeant Henk is commandant van het AST van 11 Pantsergeniebataljon. “Wij doen de eerste search. Mochten we iets aantreffen dat buiten onze capaciteit ligt, bijvoorbeeld een actief explosief, dan trekken wij terug. Met de andere teams (bijvoorbeeld de EOD) gaan we in conclaaf over het vervolg. Zij pakken het dan op.”

Als de omstandigheden het toelaten kan een explosievenspeurhond binnen enkele minuten een grote ruimte afhandelen. Voor Buster ligt in de grot te veel glas, maar de omgeving searchen lukt goed.

Stapje voor stapje lopen de Nederlandse searchers het pad af. Korporaal-1 Jeroen scant de ondergrond. Is een stuk weg vrij dan markeert ranggenoot Sebastiaan direct achter hem met groene verf de gelopen route. Eenmaal bij de auto aangekomen en de omgeving gecontroleerd, keert Henk resoluut om. “Nu is het veilig.” De Portugese EOD ‘bagt en tagt' alles dat informatie over de tegenstander prijs kan geven.

Afhankelijk van elkaar

De internationale samenwerking bij counter IED-operaties staat bij Bison Counter centraal. Daarom oefenen de teams iedere dag in andere formaties met andere scenarios. Zo leren landen elkaar optimaal kennen. “De counter IED community is vrij klein”, vertelt majoor Jaap van Gelder van het Defensie Expertise Centrum Counter IED. “En het ene land heeft meer ervaring in missiegebieden, terwijl de ander meer van honden weet. Dan moeten we niet ieder proberen het wiel opnieuw uit te vinden, maar in dit soort oefeningen elkaar beter maken.”

Bovendien zijn eenheden op missies afhankelijk van elkaar. “Ga je de poort uit, kan het zomaar zijn dat je een Frans of Sloveens EOD-team meekrijgt.” Daarom is het volgens de majoor belangrijk dat bijvoorbeeld een advanced search team leert omgaan met EOD-teams uit andere landen met een andere manier van werken.”

Innovatie

’s Ochtends bij de beveluitgifte blijkt het Zweedse voertuig van de infanterie een nog onbekend ‘speeltje’ te hebben. Een camera met zo’n 'goed oog' voor detail dat het een draadje over de weg op 50 meter kan ontdekken. Binnen de kortste keren kloppen militairen van alle landen en rangen aan om een kijkje te nemen.

“Innovatie is zo belangrijk”, vertelt Van Gelder. “Telkens als wij de tegenstander door hebben, zoekt hij nieuwe methoden. Zo wordt het een kip en ei verhaal.” Als voorbeeld noemt hij Mali, waar IED’s veel worden gemaakt van oude Belgische landmijnen. “Ouderwets, maar daardoor juist iets waar wij ons op moeten aanpassen.”

Keten

Counter IED draait echter niet alleen om de zoektocht op locatie. Daar begint slechts de keten. Wordt er namelijk een explosief of ander relevant object gevonden, een vergeten mobiele telefoon bijvoorbeeld, laten de level 1 Weapon Intelligence Teams (WIT) van de EOD daar een analyse op los. Is dit type IED vaker gebruikt? Weten we misschien waar en door wie het gemaakt is? Dit levert informatie op die de taskforce de volgende dag in de operaties benut.

Worden de vragen echter ingewikkelder, komt WIT-level 2 om de hoek kijken. Het Joint Deployable Exploitation and Analysis Laboratory (JDEAL) Bekijk hier: is een mobiel laboratorium, waar bewijsmateriaal op alle mogelijke manieren onderzocht kan worden. Zoeken naar vingerafdrukken, de materialen uit een explosief analyseren; de wetenschappers weten er raad mee. Deze diepere kennis van de tegenstander helpt wederom in de verdere operatie.

Alles nieuw

Overigens is Bison Counter voor JDEAL de vuurdoop. Voor het eerst is het mobiele lab van de European Defence Agency volledig bemand en onder commando van de Nederlandse majoor Geert-Jan Verkoeijen aanwezig.  “JDEAL is een Joint Deployable Capability van de Europese Unie met Nederland als lead nation”, begint de majoor. “Individuele landen leveren ons vervolgens personeel, dat wij in Soesterberg opleiden en nu voor het eerst inzetten.”

Volgens Verkoeijen is deze eerste inzet een flinke openbaring. “Wij krijgen voorwerpen binnen die de teams in het veld tegenkomen. ’s Ochtends hebben wij dus geen idee wat we moeten verwachten.” Zo parkeerde een eenheid op oefendag 1 een complete auto voor het uit 7 containers bestaande complex. “En wij hebben niet de mogelijkheid of ruimte om dat hele ding uit te kammen. Uiteindelijk hebben we een aantal specifieke objecten onderzocht. Vingerafdrukken op het stuur bijvoorbeeld.”

Daar gebeurt het

Maar aan de basis staat toch het werk in het veld, zoals het Portugese EOD-team bij de oude munitiefabriek. Zijn zij klaar, keren de 6 Nederlanders terug. “Wij stappen naar de ingang van de grot”, legt sergeant Henk, commandant van het Advanced Search Team uit. “Vanaf daar doen we een eerste inspectie. Met lichten en lasers kunnen we eventuele tripwires al vroeg onderkennen.”

In eerste instantie treffen ze niets aan. Tot ze de eerste gang door zijn en linksaf slaan. Een tripwire. De genisten maken een 'mentale foto' en trekken zich terug. Wederom is het de beurt aan de Portugese EOD. 1 van hen trekt het bompak aan en gaat alleen naar binnen. Even later verschijnt hij weer in de deuropening. In zijn hand houdt hij een onschadelijk gemaakte granaat.