Pak ze in hun portemonnee

Aanpak financiering terrorisme vraagt om innovatieve maatregelen

De strijd tegen terrorisme wordt op vele fronten gevoerd. Naast de meest in het oog springende acties (bombardementen, inzet commando's, verovering strategische plaatsen) kun je terroristen ook op een andere manier bestrijden: pak ze in hun portemonnee. Zo riepen wereldleiders na de aanslagen in Parijs tijdens de G20-top op om de strijd tegen financiering van terrorisme te intensiveren. Dat lijkt makkelijker gezegd dan gedaan. Zeker als je bedenkt dat het jaarlijks inkomen van terreurorganisatie IS wordt geschat op 2-3 miljard (!) dollar.

Financiering van terrorisme droogleggen is een uiterst ingewikkeld proces. Om de kans op succes zo groot mogelijk te maken, zijn innovatieve maatregelen nodig. Dat is de overtuiging van Mara Wisseling, onderzoeker en expert op het gebied van terrorismefinanciering. In een vorig jaar verschenen artikel in het Parool stelt zij dat er weliswaar al tal van maatregelen tot financiële drooglegging van terrorisme zijn genomen, maar dat het nog maar de vraag is of die direct invloed hebben op het voorkomen van terroristische zelfmoordaanslagen. Want hoe cru het ook klinkt: aanslagen zijn goedkoper geworden en kunnen met relatief bescheiden middelen (denk aan de vrachtwagen in Nice) gepleegd worden.

Veel opties

Ook zijn verdachte geldstromen moeilijk op te sporen, want terroristen hebben veel opties. Door gebruik te maken van digitale geldeenheden als Bitcoin, een niet gereguleerd systeem van betaling. Of van digitale financiële diensten zoals het Britse Ukash of het Russische Qiwi. Diensten die om heel legitieme redenen kunnen worden gebruikt, maar voor kwaadwillenden ideaal zijn om anoniem, snel en goedkoop wereldwijd geld over te maken. Of door het zogenaamde hawala-bankieren, een eeuwenoud ondergronds betaalsysteem afkomstig uit het Midden-Oosten om geld over te maken naar een ander land. Volgens de Spaanse krant El Pais, die zich baseerde op politiebronnen, zou Spanje een belangrijk hawala-station zijn voor de financiering van terroristen van IS en het aan Al-Qaeda gelieerde al-Nusra Front. Het internationale hawala-systeem zou ook vertakkingen in Nederland hebben.

Scriptie in de prijzen

Cadet-vaandrig T.J. Wehnes zocht voor 182 landen uit hoe zij de regels naleven om terreurfinanciering tegen te gaan. Op 28 juli ontving hij voor zijn scriptie 'Terreurfinanciering en de zwakste schakel' de Hein Sabelis prijs. Volgens de jury vanwege zijn “belangrijke bijdrage aan een uiterst relevant en actueel onderzoeksthema”.

“Ik heb onderzocht hoe landen zich houden aan de implementatie van de FATF standaarden. Doel van deze financial action task force (FATF, zie kader) is om - met behulp van 49 standaarden - maatregelen te treffen tegen witwassen en terrorismefinanciering ten behoeve van de wereldveiligheid. De informatie uit deze scriptie geeft een kritische blik op de huidige stand van zaken over het tegengaan van terrorismefinanciering. Er is nu een wetenschappelijk onderbouwd beeld van risicogebieden waar terrorismefinanciering plaatsvindt. Daarnaast kan internationale steun zoals ontwikkelingshulp, een onderhandelingsmiddel worden om regels tegen witwaspraktijken, corruptie en terrorismefinanciering aan te scherpen, omdat dit onderzoek laat zien dat dit nog geen rol speelt in de strijd tegen terrorismefinanciering”, licht Wehnes toe. 

Verrassende score

De scriptie schetst een beeld over hoe de wereld er op dit moment voor staat bij het tegengaan van terrorismefinanciering. In kaart gebracht met hetzelfde kleurenschema dat het ministerie van Buitenlandse Zaken gebruikt voor reisadviezen. Wehnes: “Men zou denken dat landen als Irak of Syrië het laagst zouden scoren gezien de huidige situatie in deze landen. Maar dit onderzoek laat zien dat Tadzjikistan en de Malediven de twee laagst scorende landen zijn, waar men eigenlijk nooit wat over hoort. Dit simpele voorbeeld laat zien dat er een aannemelijke kans bestaat dat terroristische organisaties hun financiën in deze landen kunnen onderbrengen en doorsluizen.

“Deze scriptie laat ook zien dat voor de hand liggende aannames niet altijd even gegrond zijn. Landen die bijvoorbeeld met een hoge terroristische dreiging te maken hebben, hanteren lang niet de scherpste regels om terrorismefinanciering te voorkomen. Daarnaast zijn landen die veel ontwikkelingshulp ontvangen, niet altijd even goed beschermd tegen witwaspraktijken, corruptie en terrorismefinanciering, waardoor het niet altijd even duidelijk is wat er met het geld gebeurt.” 

Zwakste schakel

Hij besluit: “Een ketting (regelgeving tegen terrorismefinanciering) is nou eenmaal zo sterk als de zwakste schakel (landen). De zwakste schakels vormen een groot risico voor de internationale gemeenschap. Terroristen vinden namelijk altijd de zwakste schakel, lees: verplaatsen hun activiteiten naar landen met weinig geïmplementeerde FATF-standaarden. Om echt effectief te kunnen zijn, zullen alle landen moeten meewerken.”

In de strijd tegen terrorismefinanciering is nog een wereld te winnen. Zo bepaalde de Hoge Raad vorig jaar dat hawala-bankiers zich weliswaar schuldig maken aan ‘zonder vergunning het bedrijf van betaaldienstverlener uitoefenen’ maar dat daarmee niet automatisch sprake is van het zwaardere delict witwassen, zoals door het OM geëist was. Het bewijst eens te meer dat in de strijd tegen terrorismefinanciering dringend behoefte is aan innovatieve maatregelen.

Bronnen:

• FATF Terrorist Financing Typologies Report
• UN Counter-terrorism Implementation Task Force: Tackling the financing of Terrorism
• Financial Intelligence Unit Nederland: Terrorismefinanciering
• T.J. Wehnes: 'Terreurfinanciering en de zwakste schakel'