Van oorlogschirurgie naar PTSS

In deze rubriek komen oud-militairen aan bod die een bijzondere carrièreswitch hebben gemaakt en bijvoorbeeld het bedrijfsleven zijn ingegaan. Kent u iemand die voor deze rubriek in aanmerking komt? Stuur een email naar defensiekrant@mindef.nl.

Tien weken duurt zijn uitzending. En al die tijd zet hij nooit een voet buiten het kamp. Toch komt Erik Krikke zwaar beschadigd terug uit Afghanistan in de zomer van 2007. De operatie-assistent hoeft namelijk helemaal het kamp niet af voor de oorlog. De gruwelen van de oorlog komen naar hem. Dagelijks ziet hij de meest vreselijke verminkingen langskomen op de operatietafel in het Role-3 hospitaal op Kandahar Airfield (KAF). “Ik schaamde mij kapot voor het werk wat we daar deden.” Hij schreef een indringend boek over zijn ervaringen.

Armen en benen die door bermbommen veranderd zijn in een bloederige massa. Gezichten die zijn weggeblazen door een inslaande kogel of granaatscherf. Kinderen liggen met zwaar letsel op de operatietafel. Ze komen allemaal langs op de OK in 2007. Urenlang werken Erik Krikke en zijn collega’s dan om te redden wat er te redden valt. Armen en benen worden geamputeerd, kaken zo goed mogelijk weer hersteld.

Clown

Naarmate de tijd vordert krijgt Erik steeds meer moeite met het werk en zijn verblijf op KAF. De raketaanvallen op het kamp, de eindeloze rij aan slachtoffers. De machteloosheid als er weer een patiënt niet te redden valt. Het gaat zijn tol eisen bij de operatie-assistent. In het ziekenhuis hangt hij nog de clown uit op zijn mooie gele klompen maar het gaat allang niet meer goed met hem.

Als ISAF halverwege zijn uitzending een groot offensief inzet in het zuiden van Afghanistan, stijgt het aantal gewonden aanzienlijk. ‘We werkten bijna fulltime met 2 teams. Soms sliep ik niet meer dan 2 à 3 uur per nacht.’ In deze periode knakt Erik Krikke. Maar hij breekt niet. Dat gebeurt pas 7 jaar later. Op de automatische piloot maakt hij zijn uitzending af.

Bedelstaf

Door de voortdurende raketdreigingen op het kamp, voelt hij zich niet veilig meer. En er is nog iets anders dat hem opbreekt. De twijfel over het nut van zijn werk groeit. Het klinkt allemaal mooi. Levens redden van zwaargewonde oorlogsslachtoffers. Maar de werkelijkheid is weerbarstiger ervaart Krikke die zomer. ‘De Afghaanse militairen en politiemannen zijn trotse mensen die vechten voor een betere toekomst van hun land. Als ze dan naar hun uiteengerukte armen en benen keken, dan zeiden ze allemaal: ‘als je ze niet meer kunt redden, maak me dan maar dood.’

Maar dat deden we niet. We amputeerden hun ledematen en veroordeelden ze daarmee direct tot de bedelstaf. In Afghanistan geldt het recht van de sterkste en als jij niet meer allebei je armen en benen hebt, ben je alleen maar een last voor je familie. Zou ik zo willen leven? Vroeg ik me steeds vaker af. En dan schaamde ik mij dat ik daaraan had meegeholpen’.

Dood

Zijn schuldgevoel is zo groot dat hij bij zijn vertrek uit Kandahar zweert dat hij er nooit met iemand over zal praten. Daarnaast weet hij nog 1 ding zeker. Dit nooit meer! Direct bij terugkomst neemt hij ontslag. Hij treedt in dienst bij een vroegere collega die een bedrijf is begonnen dat medische apparatuur levert aan prive-klinieken. Hij wordt er verantwoordelijk voor de verkoop. Hij werkt als een bezetene, vaak 18 uur per dag. ‘Een vlucht natuurlijk’, zegt hij nu. ‘Als ik met die cijfertjes bezig was, dacht ik niet aan Afghanistan.’ Ondertussen gaat het steeds slechter met hem. ‘Ik sliep niet meer dan 3 uur per nacht. Beweging nul komma nul. En ik walgde van mezelf. Als ik in de spiegel keek, wilde ik vaak dood.’ Toch houdt hij zich aan zijn eigen belofte en praat er met niemand over. 

Huilend

Het breekpunt komt als hij in 2012 zelf onder het mes moet. ‘Vlak voor de narcose zei de assistent: “zoek maar een mooie droom uit en wij zorgen voor de rest.” Een zinnetje dat ik ook altijd zei tegen de patiënten. Ik ging huilend onder zeil en werd huilend wakker.’ 5 maanden later ligt hij opnieuw in het ziekenhuis. Als een verpleegster een deur te hard dichtslaat, ligt hij trillend onder zijn bed.

Wetend dat het zo niet langer kan, belt hij een maand later defensie. Hij wordt gelijk opgenomen. ‘Het was totale chaos in mijn hoofd. De gedachten moesten eruit maar ik wist niet hoe.’ De psycholoog raadt hem aan al zijn ervaringen op papier te zetten. Liefst van minuut tot minuut. ‘In het begin was het vreselijk moeilijk. Alles komt dan weer boven. Maar de psycholoog vond het goed wat ik geschreven had en stimuleerde mij er een boek van te maken. En dat was het beste advies wat hij me heeft gegeven. Door het schrijven en met name het herschrijven en redigeren wordt het een technische handeling. Daardoor verdwijnt de emotionele lading.’

Fix you

Nu zijn boek klaar is, richt Krikke, die gitaar speelt en zingt, zich op de muziek. ‘Ik wil het theater in met mijn verhalen, begeleid door muziek. Ook dat helpt bij mijn herstel. Door een nummer als ‘fix you’ van Coldplay, waar ik nooit meer met droge ogen naar heb kunnen luisteren, zelf te leren spelen en zingen, verdwijnt de emotie.’

De therapie heeft hem duidelijk geholpen en de voormalig operatie-assistent zit weer lekker in zijn vel. ‘Ik krijg heel veel reacties op mijn boek, ook van oud-collega’s en die herkenning en erkenning doet me ongelooflijk goed.’ 

Beter

Defensie neemt hij niks kwalijk. ‘Ik heb een mooie carrière gehad bij defensie en toen ik ze belde om hulp, hebben ze mijn hand vastgepakt en nooit meer losgelaten. Alleen de voorbereiding op de uitzending had wel beter gekund. Aan de raketaanvallen op het kamp, en wat dat met je kan doen, is niet veel aandacht besteed tijdens de missie gerichte instructie.

Daarnaast zou medisch personeel toch wat beter voorbereid moeten worden op het werk in een Role 3 hospitaal. Ten tijde van mijn uitzending werkte ik in het Centraal Militair Hospitaal waar we knietjes en schoudertjes opereerden volgens een keurig schema. Dat is werkelijk niet te vergelijken met wat je dan in een keer in Afghanistan voor je kiezen krijgt. 

Kaapstad

Er is weleens over gesproken om medisch defensiepersoneel stage te laten lopen in ziekenhuizen in bijvoorbeeld Kaapstad. Daar zie je veel meer geweldslachtoffers. Ik weet niet of dat er ooit van gekomen is maar het lijkt mij in ieder geval een heel goed idee.’

Inmiddels is hij zover dat hij ook weleens terug zou willen naar KAF, het liefst samen met zijn vrouw. ‘Om slechte herinneringen aan die plek om te ruilen voor wat betere. Ik had nooit verwacht dat ik daar ooit behoefte aan zou hebben.’

Op de vraag of hij dan ook Afghaanse slachtoffers zou willen zien die hij toen geholpen, antwoordt hij: ‘Nee, daar heb ik geen behoefte aan.’ Hij laat een stilte vallen en zegt dan: ‘Misschien ben ik wel een beetje bang dat ze nog steeds boos op me zijn.’

Het boek van Erik heet Operatie Geslaagd: van oorlogschirurgie naar PTSS en is onder meer te bestellen bij Bol.com.