Zeeheld tegen wil en dank

Maritieme achtbaan op het witte doek

Michiel Adriaenszoon de Ruyter, Zeelands grootste zoon, maakt de overstap naar het witte doek. Sterker nog, hij entert de Nederlandse cinema met een oerkreet. Want in Frank Lammers reïncarneert de admiraal als heuse actieheld.

Met een budget van 8 miljoen produceer je in Hollywood tegenwoordig niet veel meer dan een paar afleveringen van een matige sitcom. Maar naar Nederlandse maatstaven is het een ware cinematografische zilvervloot. En dat is duidelijk af te zien aan de epische avonturenfilm over Michiel de Ruyter.

Tijdmachine

Tweëenhalf uur lang is je bioscoopstoel een tijdmachine. Grootse zeeslagen, sfeervolle spectaculaire special effects en prachtige historische locaties voeren je mee naar de Gouden Eeuw. Sommige scènes zijn werkelijk schilderachtig. Behalve Michiel de Ruyter krijgen ook de werken van de oude meesters uit de 17^e eeuw een tweede leven. De Slag bij Kijkduin, het melkmeisje van Vermeer, de film is een aaneenschakeling van kunsthistorische déjà vu’s.  

Dat zelfs al bij de openingsscène: de Slag bij Ter Heijde uit 1653. In de chaos van bulderende kanons, versplinterende dekken en vallende masten sneuvelt admiraal Maarten Tromp (Rutger Hauer). De Republiek is verwikkeld in een doodsstrijd met die andere zeevarende handelsnatie: Engeland. Leiderschap is hard nodig. De Ruyter is een slim strateeg én geliefd bij zijn mannen. Toch bedankt hij voor de eer. De Zeeuw wil alleen terug naar zijn gezin.

Maalstroom

Die spagaat tussen familie en plicht is een rode draad in de film. Frank Lammers zet De Ruyter neer als een zeeheld-tegen-wil-en-dank. Een man van bescheiden komaf die ongewild wordt meegezogen in de politieke maalstroom van republikeinen en Oranjegetrouwen. Raadpensionaris Johan de Witt (Barry Atsma) en zijn broer Cornelis (Roeland Fernhout) zien in hem dé man die de vrijheid van de Republiek kan verzekeren. Zowel tegen de Engelse koning Charles II als tegen diens ambitieuze neef, prins Willem III.

De gebroeders De Witt en De Ruyter vormen samen een effectieve maritieme drie-eenheid. Ze versterken en moderniseren de vloot. In plaats van de gebruikelijk maritieme mêlee waarin elk schip op zichzelf vecht, introduceert De Ruyter het vlootgewijs vechten in formatie. Zo brengt hij de Engelsen slag na slag toe, met de Tocht naar Chatham (1667) en de kaping van het Engelse vlaggenschip de Royal Charles als krijgskundige kers op de taart.

Geschiedkundige snijtafel

23 jaar aan Nederlandse geschiedenis samenvatten in1 bioscoopavond, dat is een titanenklus. Tussen de Slag bij Ter Heijde en de dood van De Ruyter in 1676 snijdt de film meer dan eens een historische bocht af. De Vierdaagse Zeeslag (1666) is in een middag beklonken. Wie in de bioscoop zit om anachronismen wil turven, kan zijn lol op. Zo pleit De Witt als een 17e eeuwse Barack Obama voor de vrijheid van ‘de Nederlanders’, in een tijd dat mensen zichzelf vooral zagen als Zeeuw of Hollander. En is De Ruyter getuige van de lynchpartij van de broers De Witt.

Menselijk

Meerdere historici hebben de film al op de geschiedkundige snijtafel gelegd. De overdaad aan personages vormt de echte makke van de film. Lammers en Atsma zetten echt menselijke personages neer. Maar de tijdgenoten van De Ruyter en De Witt zijn meer dan eens pijnlijk eendimensionaal. De Ruyters levensloop telt meer dan genoeg  hoogte- en dieptepunten voor een sterke karaktergedreven serie à la Game of Thrones.

Patriottisch

Michiel de Ruyter is in de eerste plaats een patriottische maritiem achtbaan. Zonder al te knellende geschiedkundige veiligheidsriemen. En die weet 2,5 uur te boeien. Want de film ziet er fenomenaal uit. Valt dat allemaal wel te rijmen met de Nederlandse doe-maar-gewoon-dan-doe-je-al-gek-genoeg-mentaliteit? Misschien niet. Maar Neerlands grootste zeeheld verdient niet anders.