Tekst KAP Arjen de Boer
Foto SM Mike de Graaf, SM Cristian Schrik, KPLBDA Eefje Zoetemelk en Luca van den Brink

Autumn Waves grootse Belgisch-Nederlandse maritieme SOF-oefening

Russische dreiging in de Oost- en Noordzee maakt maritieme speciale operaties relevanter dan ooit. Daarom trainden special forces uit meerdere landen tijdens Autumn Waves diverse scenario’s op de grens van land en zee. Dat deden ze de afgelopen weken in Nederland én België.

Nacht, ergens aan de Belgische kust. Operators komen heimelijk aan land in bezet gebied; stil en ongezien. Verderop wachten leden van een lokale verzetsgroep om de special forces verder landinwaarts te brengen. Daar trainen ze samen om later sabotageacties te plegen. Dit scenario stond onlangs op het programma tijdens de oefening Autumn Waves. Tijdens deze oefening, opgezet door België en Nederland, oefenden maritieme speciale eenheden uit diverse NAVO-landen hun skills & drills.

Op de linkerfoto houdt een operator een liggende verdachte onder schot. Op de rechterfoto varen snelle onderscheppingsboten richting de camera.
Maritieme speciale operaties zijn een aparte tak van militaire inzet, op de grens van land en water. Zulke missies zijn zeer uitdagend en dat kwam tijdens ‘Autumn Waves’ goed aan bod.
Op de linkerfoto houdt een operator een liggende verdachte onder schot. Op de rechterfoto varen snelle onderscheppingsboten richting de camera.

Succes staat of valt met goede communicatie

Met elkaar ‘praten’

Het is weliswaar een oefening, maar wel eentje die in de echte wereld plaatsvindt. In theorie is het mogelijk dat burgers operators tegen het lijf lopen. Maar dan is er iets goed fout gegaan tijdens de geheime operatie, weet adjudant van de mariniers Daan van de Netherlands Maritime Special Operations Forces (NLMARSOF). Tijdens Autumn Waves is hij verantwoordelijk voor de communicatie- en informatiesystemen (CIS).

Die communicatie is essentieel om heimelijke, militaire operaties te laten slagen. Helemaal als we samenwerken met andere landen zoals België en Polen. “Zij gebruiken andere systemen en die moeten met elkaar kunnen ‘praten’”, zegt Daan op het helikopterdek van Joint Support Ship Zr.Ms. Karel Doorman, in de Helderse marinehaven.

Extra complex

“Zo hebben we te maken met verschillende software-varianten om veilig te kunnen communiceren”, vervolgt Daan. “Dat maakt het extra complex om berichten naar elkaar te pushen.” Maar succes staat of valt met goede ‘comms’, zoals militairen het noemen. Dus mogen Daan en zijn mannen aan de bak. Samen met de collega’s uit andere landen die ook ‘kantoor houden’ in de helikopterhangaar op de Karel Doorman.

“Bijna elke SOF-operatie gebeurt tegenwoordig in internationaal verband”, vult oefenleider luitenant-kolonel der mariniers Eric van het Netherlands Special Operations Command (NLD SOCOM) aan. “Daarom is het goed dat de verbindingsspecialisten uit de diverse landen hier nu samenwerken.”

Een Poolse Blackhawk-transporthelikopter hangt laag boven het water, terwijl enkele operators naar beneden springen.
De Polen namen hun Blackhawk-transporthelikopters mee. Zo konden de operators kennismaken met elkaars middelen en wennen aan andere procedures.

‘We leren nog elke dag’

'Spreken dezelfde taal'

Maar eigenlijk wordt er op alle vlakken nauw samengewerkt, vooral met onze zuiderburen. “Kijk naar de nauwe samenwerking van de Belgische en Nederlandse kikvorsmannen; die zijn volledig uitwisselbaar, zijn hetzelfde opgeleid en spreken dezelfde taal”, aldus Eric.

Zijn Belgische collega luitenant-kolonel Mark kan dat alleen maar beamen. Ook al zijn maritieme speciale operaties voor de Belgen nog relatief nieuw. In 2017 zetten Mark en zijn collega’s de eerste stappen, nadat vanuit de NAVO de opdracht kwam om op dit vlak capaciteit op te bouwen. “Dus klopten we al snel bij NLMARSOF op de deur. Zij hebben immers veel ervaring in het maritieme domein”, zegt hij. “We leren nog elke dag.”

Mariniers houden hun sector onder schot nadat ze aan boord van een schip zijn gestapt.

Soort eiland

Mark heeft 2 jaar aan de opzet van de oefening geschaafd en de lat ligt dan ook hoog. Tijdens de oefening komt zo’n beetje het hele spectrum aan maritieme ‘specops’ voorbij: varen in bootjes, duiken, infiltratie en exfiltratie met helikopters, diverse schietoefeningen – het liefst in het donker. Tijdens dit alles fungeert de Karel Doorman als drijvende basis waarop het Tactical Operations Center (TOC) van de speciale eenheden is gevestigd. Van hieruit worden de scenario’s in Nederland én België aangestuurd. Het schip zelf vaart echter niet, omdat het voor onderhoud in Den Helder ligt. Toch maakt het werken op en vanaf zo’n drijvende basis de oefening een stuk realistischer, stelt oefenleider Eric. “Als tijdens een echte inzet de trossen los gaan, kun je ook niet even bellen met de vraag of iemand nog een stel zwemvliezen kan brengen, omdat een collega ze is vergeten. Dat vraagt een scherpe mindset, aangezien je toch op een soort eiland zit.”

Op de linkerfoto vliegt een helikopter met eronder een soort mand, de AirTEP. Op de rechterfoto zijn operators in die mand geklommen.
Operators oefenden ook met het AirTEP extractiesysteem. Helikopterbemanningen kunnen hiermee operators makkelijker afzetten en oppikken. Ook als de operators in het water liggen.
Op de linkerfoto vliegt een helikopter met eronder een soort mand, de AirTEP. Op de rechterfoto zijn operators in die mand geklommen.

Bold Machina

Tijdens Autumn Waves was er ook nog een ander evenement in Den Helder: Bold Machina. Dit draaide om technologische vernieuwingen binnen maritieme speciale operaties. Lees ook dat verhaal in deze editie van Alle Hens.

Een Nederlandse helikopter stijgt op in het donker.
300 Special Operations Squadron van het CLRS deed ook mee aan de oefening. Nachtvliegen was een van de evaluatiepunten.

Ruim 400 deelnemers bij Autumn Waves

Russische dreiging

Er deden ruim 400 militairen mee aan Autumn Waves; niet alleen operators, maar ook ondersteunende eenheden. Inclusief 300 Special Operations Squadron (SOS) van het Commando Lucht- en Ruimtestrijdkrachten (CLRS). Dit squadron wordt speciaal opgeleid om met helikopters SOF-taken uit te voeren. De verschillende speciale eenheden trainden ook met elkaars middelen, zoals vaartuigen en helikopters. Belangrijk voor de interoperabiliteit. Zodat ze beter kunnen samenwerken, mocht er een conflict ontbranden.

Eigenlijk had het aantal deelnemers nog hoger moeten zijn. Vanwege Russische activiteiten in de Oostzee hielden sommige landen hun operators liever achter de hand voor daadwerkelijke actie, mocht die ineens nodig zijn. “Jammer, maar dat hoort ook bij deze baan”, reageert Eric desgevraagd. “Operationele klussen gaan altijd voor.”

Operators nemen de trap om een lager scheepsdek te bereiken.

Relevanter dan ooit

Toch is hun afwezigheid ook een duidelijk signaal dat maritieme SOF-eenheden relevanter zijn dan ooit. Een eventueel strijdtoneel zoals de Oostzee heeft veel waterpartijen en kustgebieden. Hier zijn juist die maritieme skills hoognodig om de gewenste effecten te bereiken. Denk maar aan het ontzetten van een gekaapt boorplatform of ongezien een sabotageactie uitvoeren in een haven. “We leven in een andere, onveiligere tijd. Deze operatiegebieden verschillen met de missies in bjivoorbeeld Afghanistan”, legt Eric uit. “De technieken zijn anders en dus ook de middelen; daarom is het nu belangrijk om dat maritieme karakter te beoefenen en onszelf te testen.”

Vandaag de dag is een infiltratie via zee volgens de oefenleider vaak een veiligere optie dan door de lucht. Dit vanwege alle geavanceerde radartechnologie en luchtverdediging die gelijkwaardige tegenstanders bezitten. “Dan is via het water soms de enige optie”, aldus Eric. “Al wordt ook dat lastiger, vanwege de technische ontwikkelingen in boven- en onderwaterdetectie.” Er zijn echter altijd wel gaatjes in een lange kustlijn te ontdekken. “Dat maakt het mogelijk om via het water toegang te krijgen tot het achtergebied van de vijand”, vult de Belgische Mark aan. “Daar zijn doelen genoeg.”

Een medic zit geknield naast een gewonden die in aluminiumfolie is gewikkeld.
Geen oefening is compleet zonder medische component. Zeker bij maritieme operaties is dat een uitdaging, want zie gewonde collega’s maar eens in veiligheid te krijgen.

‘Onze gezamenlijke vijand beter aanpakken’

Beter getraind

Mark is blij met het hoge niveau van de oefening. Dankzij Autumn Waves zijn de maritieme SOF-eenheden volgens hem straks beter voorbereid op de uitvoering van missies in het kader van een artikel-5 scenario. Als één NAVO-land wordt aangevallen, geldt dat als aanval op alle bondgenoten. “Als er op die knop wordt gedrukt, zullen we beter getraind ginder gaan”, zegt Mark. “Met internationale partners die we beter kennen én vertrouwen. Als we elkaar tegenkomen tijdens een opdracht, kunnen we onze gezamenlijke vijand beter aanpakken.”