‘Marine is een schip van oorlog rijker’

Zr.Ms. Den Helder in dienst gesteld

De Koninklijke Marine heeft het Combat Support Ship (CSS) ‘Den Helder’ officieel in dienst gesteld. Tijdens een feestelijke ceremonie ontving het schip afgelopen 1 oktober het predicaat ‘Zijner Majesteits’ (Zr.Ms.). Voor de marine was dit een bijzondere mijlpaal in de versterking en vernieuwing van de vloot.

C-ZSK noemde het marineschip daarnaast ‘een tastbaar symbool van de intensieve samenwerking tussen de marine, het Commando Materieel en IT (COMMIT) en scheepsbouwer Damen’. Het schip is vernoemd naar de thuishaven Den Helder. “De naam”, sprak de vice-admiraal, terwijl hij zich tot burgemeester Jan de Boer richtte, “benadrukt de historische band tussen uw stad en de Koninklijke Marine.” Het is voor het eerst dat een marineschip deze naam voert.

Oorlogswimpel

Tijdens de ceremonie op Marinebasis Den Helder hees de marine aan boord van Zr.Ms. Den Helder de zogenoemde oorlogswimpel, een eeuwenoud gebruik. Zr.Ms. Den Helder is hiermee nu ook herkenbaar als een oorlogsschip dat Defensie in kan zetten voor de nationale en bondgenootschappelijke verdediging.

Grijs gebied

De eerste officiële mijlpaal voor het nieuwe bevoorradingsschip was de kiellegging, op 2 juni 2021, op de werf in het Roemeense Galati. “Sindsdien is de wereld een stuk onveiliger geworden”, zegt kapitein-luitenant ter zee Stefjan Veenstra, commandant van de Den Helder. Zo zette Rusland in februari 2022 de aanval in op Oekraïne. Deze oorlog in Europa duurt nu al bijna 4 jaar. En ook de spanningen op andere plekken in de wereld nemen toe. Zoals in de Indo-Pacific waar landen als China, Rusland en Noord-Korea de vrede en stabiliteit bedreigen. “Zr.Ms. Den Helder komt precies op het juiste moment. De marine is een schip van oorlog rijker. In een tijd dat we leven in een grijs gebied tussen vrede en oorlog.”

Zwarte Zee

Commandant Veenstra heeft de huidige geopolitieke realiteit overigens al ervaren met zijn schip. Een week voor de indienststelling escorteerde de Den Helder nog een Russisch fregat over de Noordzee. En eind 2024 voltooide het schip de proefvaart, waarbij het vanuit Roemenië, via de Donau, de Zwarte Zee en de Middellandse Zee naar Nederland voer. De planning van deze proefvaart kostte maanden. Het eerste deel van de route vroeg immers de nodige aandacht, vanwege de oorlog in Oekraïne en de strijd op de Zwarte Zee. “We hebben geen gekke dingen meegemaakt”, liet de commandant eerder al weten.

Bevoorraden en medische capaciteit

Als bevoorradingsschip voorziet Zr.Ms. Den Helder andere schepen op zee van brandstof, munitie, voeding en reserveonderdelen. Hierdoor hoeven nationale en internationale marineschepen minder vaak operaties te onderbreken. Het schip kan in zijn eentje een internationale marinetaakgroep van 4 tot 8 schepen varend houden. Ook beschikt het schip over een uitgebreide medische capaciteit: in het Role 2-hospitaal aan boord kan een speciaal medisch team operaties uitvoeren en patiënten verzorgen.

Horizontale instroom

Zr.Ms. Den Helder is ook wat betreft personeelsbeleid een uniek marineschip. Voor het eerst bevinden zich onder de bemanningsleden ook horizontale instromers. Dit zijn bijvoorbeeld bemanningsleden met kennis en ervaring vanuit de koopvaardij. Zij komen direct vanuit de maatschappij aan boord. Deze alternatieve werkwijze is geen overbodige luxe voor de marine in een tijd van personeelstekorten en een versterkte focus op hoofdtaak 1. “Ik werkte op een cruiseschip van de Holland America Line”, zegt luitenant ter zee 2 Jim (24). “Nu bestuur ik als wachtsofficier 8 uur per dag het nieuwste schip van de marine. Ik heb nog geen seconde spijt van mijn overstap naar Defensie. Ik geniet van elke minuut op de brug.”

De wachtsofficier startte in 2023 bij de marine en werd voor zijn opleiding en training onder andere tewerkgesteld op Zr.Ms. Karel Doorman en Zr.Ms. Evertsen. “De brug van de Den Helder heeft veel gelijkenissen met die van de Karel Doorman. Uiteraard werken we hier met de nieuwste systemen. Maar als leerschool was mijn tijd op de Karel Doorman super waardevol en essentieel om met dit schip te kunnen varen. De Den Helder vaart trouwens ook geweldig; soepel en snel en super stabiel. Bijna niemand wordt zeeziek.”

Menselijke maat

Ook matroos 2 Sanne (21) is enthousiast. “Ik ben pas afgelopen januari gestart bij de marine. Alles is nieuw, maar ik heb veel zin om met z’n allen op pad te gaan”, zegt zij. “De hele bemanning is enthousiast en gemotiveerd. We kunnen niet wachten om onze eerste reis te maken. Aan de menselijke maat is goed gedacht bij het ontwerp van dit schip. De hutten zijn ruim. De fitnessruimte is goed uitgerust. Als matroos Logistieke Dienst Administratie zit ik veel aan het bureau achter een computer. Gelukkig is op de Den Helder ook qua ergonomie veel meer rekening gehouden dan bij oudere schepen.”

Nevenfunctie: air controller

Met 76 personen is de omvang van de bemanning van Zr.Ms. Den Helder klein te noemen. Zeker gezien de grootte van het schip en haar complexe taken. Vooral de moderne systemen en verregaande automatisering maken deze bescheiden bezetting mogelijk. Maar ook omdat bemanningsleden nevenfuncties uitvoeren. En dat zijn niet zomaar extra taakjes. Zo is Jim naast wachtsofficier inzetbaar als air controller. Hij houdt in die functie het luchtbeeld in de gaten vanuit de Commandocentrale.

Caribisch gebied

De komende periode staat in het teken van training en gereedstelling. Vanaf 2026 is het schip operationeel inzetbaar. Zr.Ms. Den Helder is na de indienststelling vertrokken richting het Caribisch gebied voor warmweer-beproevingen. Hiermee test de bemanning hoe de motoren en systemen blijven werken onder (zeer) warme omstandigheden.