Leren van anderen voor noodzakelijke transformatie

Geopolitieke realiteit centraal op Johan de Witt-conferentie

De huidige geopolitieke situatie is er een van strategische onzekerheid. Hoe navigeert de Koninklijke Marine door deze woeste tijd? En hoe kan de marine innovatie stimuleren, samenwerking versterken en de weerbaarheid vergroten? Die vragen stonden centraal tijdens de Johan de Witt-conferentie in Rotterdam. De marine kan voor de noodzakelijke transformatie leren van publieke organisaties en de private sector, zo bleek.

Uitdagingen en transformatie

Commandeur Carolien Verberne, directeur Personeel en Organisatie bij het Commando Zeestrijdkrachten (CZSK), trapte de conferentie inhoudelijk af. In klare taal zette zij de uitdagingen waarvoor de marine voor uiteen. Van de ene kant moet de organisatie snel en flexibel kunnen anticiperen op mogelijke scenario’s in een steeds onveiligere wereld. Dan is er ook nog de stip op de horizon die meer tijd vraagt. De krijgsmacht, groeit door naar 100.000 mensen in 2030. Mogelijk verdubbelt dat aantal daarna nog. Ook maakt Defensie vaart met de aanschaf van nieuw materieel. Dit alles bracht de commandeur bij de volgende hulpvraag: ‘Hoe bouwt de marine de komende 3 jaar een solide organisatie tegen de achtergrond van dreiging én vernieuwing?’.

Inspiratie vanuit andere sectoren

Tijdens de conferentie boden 3 sprekers hulp door hun blik van buiten naar binnen te delen. Als eerste Hans van den Berg, de CEO van Tata Steel. Hij ziet veel parallellen tussen Tata Steel en de marine. “In ons bedrijf en bij de marine werken mensen vaak voor het leven. Dat menselijk kapitaal en die bedrijfscultuur is waardevol, moet gekoesterd worden, maar staat veranderingen soms in de weg.” Zijn advies: “Durf oude patronen te doorbreken, trek nieuwe mensen aan en zet de deur open voor hun frisse input.” De baas van Tata Steel benadrukte dat dit absoluut haalbaar is voor de marine. Anders dan zijn bedrijf, heeft Defensie de publieke opinie wél mee, waardoor het toekomstperspectief goed is.

Lichtpuntje voor Defensie

De volgende spreker was oud-Commandant Landstrijdkrachten luitenant-generaal b.d. Martin Wijnen. Hij is sinds 2024 directeur-generaal Rijkswaterstaat (RWS) en staat met zijn organisatie voor de grootste instandhoudingsopgave ooit. Van bruggen en tunnels tot sluizen en waterkeringen. Zo’n beetje alles in Nederland is toe aan renovatie of vervanging. Wijnen: “Ook RWS kampt met een groot gebrek aan gekwalificeerd personeel, net als de marine. RWS heeft een tekort aan ruimte voor de noodzakelijke werkzaamheden, net als Defensie dat heeft waar het gaat om nieuwe locaties en oefenterreinen. En RWS komt miljarden tekort.”

En daar zit dan een lichtpuntje voor Defensie. Het budget stijgt de komende jaren met vele miljarden. “Maar met alleen extra geld haal je de doelen niet”, waarschuwt Wijnen. “De grote opgaven vragen om een radicale reorganisatie. We moeten flexibeler worden. Bij beide organisaties werken veel techneuten die denken in enen en nullen. Maar wat doe je in een wereld waarbij steeds vaker iets net geen 1 of 0 is?”

Géén shortcuts

Perwien Meriwani, Senior Vice President Airframe & Operations bij KLM, deelde vervolgens haar inzichten en tips. Meriwani is verantwoordelijk voor de technische veiligheid van de KLM-vloot. Een grote verantwoordelijkheid en een taak waarbij je volgens haar géén shortcuts neemt. Eigenlijk net als bij het verdedigen van het eigen grondgebied en dat van bondgenoten. “Maar om de veiligheid van een vloot vliegtuigen of een heel land te waarborgen, moet je als organisatie naar jezelf blijven durven kijken”, legde Meriwani uit. “De jongere generatie binnenhalen is niet alleen een probleem, deze zal ook niet meer zo lang blijven. Tot en met de hoogste rangen moet ook de marine aan de slag om vacatures slimmer en sneller te vullen en nieuwe medewerkers te binden.”

Sterker, slimmer en sneller

Commandeur Verberne was onder de indruk van de gedeelde ervaringen van de sprekers uit de publiek-private sectoren. Zij gaf aan dat verandering vraagt om kwetsbaarheid en een open blik binnen de top van de organisatie. “We worden sterker, slimmer en sneller door afscheid te nemen van oude patronen en moeten nieuwe ideeën toelaten”, aldus Verberne.

Interactieve verdieping

Tijdens de interactieve verdieping op de conferentie gingen de aanwezigen met elkaar in gesprek over 3 onderwerpen: cybersecurity in de maritieme keten; publiek-private samenwerking & innovatie; en Europese clustervorming & financiering. Aan de hand van een stelling per onderwerp werd de discussie aangezwengeld. De stelling over cybersecurity in de maritieme keten luidde: ‘Maritieme defensiebedrijven die zich onvoldoende beveiligen tegen cyberdreigingen moeten niet op steun van de overheid rekenen als er iets misgaat, ongeacht hun positie in de keten’. De consensus was dat bedrijven die hun zaken niet op orde hebben überhaupt geen contract bij Defensie moeten krijgen. En dat in deze onrustige tijd de relatie tussen Defensie en het bedrijfsleven niet meer die van klant en opdrachtgever is, maar een partnerschap moet zijn.

Gelijkwaardig bondgenootschap

Ter afsluiting van de conferentie volgde een vraaggesprek met de Permanent Vertegenwoordiger (PV) van Nederland bij de NAVO in Brussel, Thijs van der Plas. Deze topdiplomaat duidde de huidige geopolitieke situatie kort en bondig en was zeker niet alleen maar somber. “Ja, de oorlog in Oekraïne heeft nog steeds de potentie om verder te escaleren en Europa dieper de oorlog in te trekken”, zei Van der Plas. “En hoewel China geen bedreiging vormt voor het NAVO-grondgebied, helpt het Rusland wel om de oorlog langer vol te houden, waarmee het de veiligheidsbelangen van de NAVO ondermijnt.”

Maar hij zag ook kansen. “Europa is dankzij de druk van president Trump nu echt een been aan het bijtrekken. Als de NAVO-landen straks 5 procent van het Bruto Binnenlands Product (BBP) aan defensie uitgeven, ontstaat een bondgenootschap waarin Europa gelijkwaardig is aan de Verenigde Staten.” De diplomaat ziet niet alleen een financiële prikkel om de VS bij de NAVO te houden. “Op lange termijn is China voor de Amerikanen de grootste dreiging. Ook Europa heeft economische en strategische belangen in de Indo-Pacific. De veiligheid in Europa en de Indo-Pacific zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Daarin kunnen we samen optrekken met de VS, waardoor de NAVO relevant blijft.”

Veerkracht

De conferentie vond net als vorig jaar plaats in een tijd van serieuze dreigingen. Desondanks overheerste aan het eind van de dag de positieve energie en oplossingsgerichtheid. Het besef dat de marine de uitdagingen van deze tijd aankan. Met net zoveel veerkracht als de stad Rotterdam waarop de aanwezigen tijdens de conferentie een prachtig uitzicht hadden.