Zonder beperkingen de wereld over

Tekst André Twigt
Foto SM Jan Dijkstra

Zr.Ms. Tromp monitort vrijheid van navigatie tijdens Pacific Archer ‘24

Exotische landen aandoen, kennismaken met niet-alledaagse culturen. En vooral toezien op het globale belang van vrije, onbelemmerde scheepvaart. Pacific Archer '24, de wereldreis van het Luchtverdedigings- en Commandofregat (LCF) Zr.Ms. Tromp, heeft verschillende gezichten. Diplomatiek, zakelijk, maar als het moet met de hand op de afvuurknop.

De commandant van de Tromp schudt handen met een rij Vietnamese marineofficieren. — Commandant van Zr.Ms. Tromp KLTZ Yvonne van Beusekom maakt kennis met autoriteiten van de Vietnamese marine. Pacific Archer is een prima gelegenheid om de banden met verre naties aan te halen.

Wapeninzet was gelukkig niet nodig, maar bij een patrouille voor de Jemenitische kust ging Zr.Ms. Tromp onlangs op de Rode Zee wel over op gevechtswacht. Zouden vijandige Houthi’s een aanval uitvoeren, dan had het LCF gewapenderhand kunnen reageren. “We verkeerden op dat moment in de hoogste staat van paraatheid”, vertelt commandant kapitein-luitenant ter zee Yvonne van Beusekom. “Even leek het erop dat wij een doelwit waren.”

Een landende NH90-boordhelikopter met ervoor personeel in oranje kleding. — Op de Rode Zee werd de NH90-boordhelikopter ingezet voor verkenningsvluchten en het overbrengen van personeel en goederen van en naar andere varende eenheden en land.

‘Pacific Archer alleen gaat deze problemen niet oplossen’

Onder druk

Met Pacific Archer bewijst de marine eens temeer expeditionair te zijn. Ze schuwt niet naar de andere kant van de wereld te varen om de vrijheid van navigatie te benadrukken. Ook niet als het spannend wordt. “Er zijn plekken waar dit recht absoluut onder druk staat”, stelt Van Beusekom. Zoals rondom de zeestraat Bab-Al-Mandeb, de 20 kilometer nauwe doorgang aan de zuidkant van de Rode Zee tussen Djibouti en Jemen. Ook de Straat van Malakka en de Straat van Singapore zijn hotspots, vanwege hier veel voorkomende zeeroof en piraterij. Doorkruis je de Straat van Taiwan, dan vaar je door gebied dat China claimt. “Pacific Archer alleen gaat deze problemen niet oplossen”, erkent Van Beusekom. “Toch kunnen we niet toestaan dat zeeroutes ontoegankelijker worden. Dit zou een teruggang in onze welvaart zijn. Jaarlijks passeren hier miljoenen zeecontainers.”

Twee Amerikaanse marineschepen met daarachter de Tromp. — De Tromp werkte op de Rode Zee onder meer samen met Amerikaanse eenheden, waaronder het Littoral Combat Ship USS Mobile en de bevoorrader USNS Wally Schirra. Vernoemd naar een van de eerste Amerikaanse astronauten.

Tactische hobbels

Met de passage van de Rode Zee en recent de Zuid-Chinese Zee heeft Zr.Ms. Tromp de 2 grootste tactische hobbels van deze reis achter de rug. Van Beusekom is blij dat alles rustig verliep. Beide gebieden waren stressvol en eisten de volle aandacht op van de bemanning. In de Rode Zee hielp de Tromp - tijdens operatie Prosperity Guardian - Carrier Strike Group 69 met uitbreiding van het radarbeeld en met early warning-capaciteit. Daarmee waren de gevechtsvliegtuigen van het vliegkampschip USS Dwight D. Eisenhouwer goed geholpen. “In het begin reageerden de Amerikanen wat terughoudend op onze hulp”, constateert air controller sergeant ODOPS Jordy. “Toen ze ontdekten wat onze kwaliteiten zijn en dat we daarmee vliegtuigen dag en nacht kunnen ondersteunen, begonnen ze ons steeds meer bij hun vliegoperaties te betrekken.”

Nederlandse en Indonesische militaire vertegenwoordigers poseren met een groepje wajong danseressen. — Commandant Zr.Ms. Tromp KLTZ Van Beusekom en Commandant Zeestrijdkrachten vice-admiraal René Tas met Indonesische marineautoriteiten en een delegatie van de Nederlandse ambassade.

Een Indiase marineman en vrouw met sari lopen over de loopplank van Zr.Ms. Tromp. — Hoog bezoek aan de valreep tijdens het havenbezoek aan Mumbai, India.

Niet weg te slaan

“Varen door de Zuid-Chinese Zee doen we zelden”, gaat Van Beusekom verder. “We kennen dit gebied daardoor niet zo goed.” Duidelijk is dat China debet is aan de aanhoudende spanning hier. Het land legt een claim op grote delen van het zeegebied, maar die aanspraken zijn niet in lijn met het internationale VN-verdrag voor het zeerecht. Ook Vietnam, de Filipijnen, Brunei en Zuid-Korea menen recht te hebben op een gedeelte.

Waar het in de kern vaak om draait, is dat sommige omliggende landen bezit willen nemen van de onderzeese delfstoffen en rijke gas- en olievoorraden. Daaraan valt goed geld te verdienen. “Op de Zuid-Chinese Zee werden we constant in de gaten gehouden door vooral Chinese marineschepen”, gaat Jordy verder. “Zij zijn net een schaduw…; niet weg te slaan.”

Overhandiging van een coin door vice-admiraal Tas aan zijn Indonesische evenknie. — Pacific Archer was een prima gelegenheid om de banden met ‘de Oost’ aan te halen.

Grootste maritieme oefening ter wereld

Op het moment van publicatie van deze Alle Hens bevindt de Tromp zich in de haven van Nagasaki. Volgende halte is Hawaii, waar het fregat zich opmaakt voor deelname aan de Amerikaanse – bijna een maand durende – The Rim of the Pacific Exercise (RIMPAC). Dit is de grootste maritieme oefening ter wereld en wordt om de 2 jaar in de Stille Oceaan gehouden. Na RIMPAC passeert het schip het Panamakanaal en maakt het nog een stop in Willemstad, Curaçao. Daarna keert het terug naar thuishaven Den Helder, waar Zr.Ms. Tromp op 13 september wordt verwacht.

Opvarenden van de Tromp in tropenwit staan in gedachten verzonken voor een grafkruis. — Moment van bezinning op het ereveld Menteng Pulo in Jakarta, Indonesië.

Mediaoffensief

Met een oorlogsschip naar de andere kant van de globe varen, om daar internationale zeevaartregels proberen te bestendigen, is wel een dingetje. Om te voorkomen dat landen de bedoelingen van een Nederlands fregat-ver-van-huis niet weten, gaat Pacific Archer hand in hand met een fiks mediaoffensief. “Strategische communicatie helpt je bij het onderbouwen van je operationele boodschap”, aldus Van Beusekom. “Waarom we hier zijn, maken we publiek via interviews, publicaties in kranten, internet en Instagram. Zodoende weten ze in de landen waaraan we een havenbezoek brengen precies wat Nederland nastreeft en dat uiteindelijk alle landen bij vrijheid van navigatie gebaat zijn.”

Commandant Zr.Ms. Tromp KLTZ Yvonne van Beusekom heet gasten welkom aan boord. In Azië bracht het schip een bezoek aan India, Singapore, Indonesië, Vietnam, Zuid-Korea en Japan.

Toezien op naleving sancties Noord-Korea

In de Oost-Chinese Zee is Zr.Ms. Tromp ingezet voor de UN Security Council Resolution Enforcement Coordination Cell. Deze instantie ziet al 6 jaar toe op naleving van sancties tegen Noord-Korea, vanwege een verboden kernproef in 2017. De strafmaatregelen hebben betrekking op de import van ruwe olie en geraffineerde olieproducten. 10 landen, waaronder de VS, Australië en Japan, werken mee aan handhaving van de sancties. Nederland besloot een gelegenheidsbijdrage te leveren door een week lang in internationale wateren ter hoogte van Noord-Korea en China te patrouilleren. Opdracht was om de oliestromen in kaart brengen en mogelijke schendingen te rapporteren. Controle op de sancties is verre van waterdicht. Het patrouillegebied is honderden vierkante kilometer groot en het scheepsvaartverkeer is er zeer druk. Toch moeten de sancties worden nageleefd, want niets doen is geen optie.

Een jongeman maakt een selfie met 2 lachende bemanningsleden. — Ook in de haven van Singapore kan de bemanning van Zr.Ms. Tromp rekenen op publieke belangstelling.

Reële bedreiging

Bijna aan het einde van de zeereis door Azië concludeert overste Van Beusekom dat deze regio een wakend oog blijft vereisen. De claim die met name China op delen van de Zuid-Chinese Zee legt, in het bijzonder op de Straat van Taiwan, vormt op termijn een reële bedreiging voor het vrije scheepvaartverkeer. Om die reden doorkruisen Amerikaanse marineschepen regelmatig deze door China geclaimde zeegebieden. Deze complexe situatie is voor Nederland mede aanleiding voor meer betrokkenheid in de regio en de overweging om er elke 2 jaar een marineschip naartoe te sturen. “Onze belangstelling zal hier niet overal met handgeklap worden ontvangen”, schat Van Beusekom in. “Met name de Chinese marine laat dat merken.” Dat mag volgens de commandant echter geen reden zijn om weg te blijven. “Daarvoor is het internationaal recht op vrije scheepvaart te belangrijk”, zo besluit zij.