‘Alles is echt en je zit vooraan’

Veel interesse voor specialistisch loopbaanpad inlichtingendomein

Toen de Marine Inlichtingendienst (MARID) tientallen jaren geleden opging in de Militaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst (MIVD), verloor de KM zelf zicht op veel zeegebieden. Zo’n 5 jaar geleden werd daarom ingezet op een verbetering van de eigen informatiepositie, door militairen te lokken naar het loopbaanpad Inlichtingen & Veiligheid (I&V). Sinds enige tijd worden hier ook nieuwkomers als specialist voor geworven. De lastigste puzzelstukjes daarbij zijn beloning en doorstroming, aldus Functiegroep Oudste Inlichtingen kapitein-luitenant ter zee (SD) Roel Samson.

Overste Samson studeerde ooit Geschiedenis en Internationale Betrekkingen aan de Universiteit van Utrecht, met als afstudeerrichting conflictsituaties. In 2004 kon hij als docent Internationale Betrekkingen aan de slag bij de School voor Maritieme Vorming en Bedrijfsvoering Onderwijs in Den Helder. Toen de KM na enige tijd (inlichtingen)personeel zocht voor Provincial Reconstruction Teams in Afghanistan, stak Samson zijn hand op. “Hiervoor volgde ik een opleiding Human Intelligence (Humint); zo is het balletje gaan rollen.”

Meer mensen nodig

Daar waar de KM ooit over een eigen MARID beschikte, verraste het Samson eigenlijk dat er jaren later maar bitter weinig capaciteit bewaard was gebleven. “De MARID was net als de diensten van andere krijgsmachtdelen bijna geheel opgegaan in de MIVD. Alleen binnen het elektromagnetische en akoestische domein hadden we nog eigen capaciteit binnen het Maritime Warfare Centre. Ter ondersteuning van marine-operaties waren welgeteld 3 mensen op het Marine Hoofdkwartier (MHK) bezig met inlichtingen. Maar wie keek er dan naar maritieme veiligheid in het algemeen? Niet Buitenlandse Zaken, de Defensiestaf of iemand anders. De marine is toch de autoriteit bij het verdedigen van de Nederlandse belangen op zee? Dus hadden we echt meer mensen nodig die bedreigingen in de gaten konden houden, doorgronden en verklaren.”

Ambities waarmaken

“Grote woorden gebruiken als ‘Veiligheid op en vanuit zee’ en ‘Qua Patet Orbis’, zonder goed zicht te hebben op de bedreigingen, kan natuurlijk niet”, vervolgt de overste zijn betoog. “In 2016 begreep de Admiraliteitsraad (AR) dat wij als marine eigenlijk geen goed beeld hadden van wat er bijvoorbeeld in de Zwarte Zee en de Baltische Zee allemaal speelde. Daar konden we als maritieme intel dus geen goede dreigingsanalyse voor maken. Daarop besloot de AR dat er inlichtingenmensen bij moesten komen. Ook om in de huidige tijd de ambities waar te maken rond informatiegestuurd optreden zijn betrouwbare inlichtingen cruciaal. Intel is te belangrijk om ermee in de marge van het maritieme optreden te blijven. Als wij zaken goed analyseren en doorgronden, kan de Commandant der Strijdkrachten namelijk de juiste middelen inzetten als antwoord op een specifieke dreiging.”

Investeren in kennis en ervaring

Voor dit soort analyses heeft de KM, wat Samson noemt, ‘een divers gezelschap’ nodig. “Dat proberen we nu samen te stellen. Veel mensen binnen de KM vatten dit allemaal onder de noemer ‘inlichtingen’, maar er gaat een wereld achter schuil waarbinnen nu al meer dan 300 CZSK-militairen actief zijn. We hebben destijds ook gezegd: we moeten de ‘2’ opnieuw inrichten binnen CZSK, zodat we mensen een loopbaanpad kunnen bieden binnen het inlichtingendomein. Zo blijven waardevolle kennis en ervaring die mensen opdoen behouden. Een plaatsing was eerder veelal een uitstapje, vanuit de eigen dienstgroep, waarna mensen teruggingen naar hun eigenlijke werk en loopbaan. Met het loopbaanpad en de mogelijkheden om je hierbinnen te ontwikkelen, kunnen we investeren in kennis en ervaring. Op deze manier wordt ‘hoppen’ een aanvulling voor de operationele militair en zien we ze ook weer terug in het inlichtingendomein. De kennis van de 2-sporen-medewerkers is namelijk essentieel voor de kracht van het product. Vandaar het pleidooi voor een specifiek loopbaanpad.”

Ruimte voor 10 nieuwkomers

“We hadden binnen CZSK al een specialistisch loopbaanpad Inlichtingen en Veiligheid (I&V), voor militairen die willen kiezen voor een alternatief spoor, naast hun reguliere pad als bijvoorbeeld marinier, OD’er of TD’er. Maar dit loopbaanpad is er sinds enige tijd dus ook voor officieren van Speciale Diensten en onderofficieren die we werven vanuit de burgermaatschappij. Per jaar is er ruimte voor zo’n 10 nieuwkomers: 5 MBO’ers die horizontaal instromen als sergeant en 5 academici die starten als LTZ 2. Jonge starters die zich als specialist willen ontwikkelen in het inlichtingenvak. Zij starten met een Spec-opleiding en volgen daarna een vakopleiding Maritieme Inlichtingen. Dat gebeurt aan de Nederlands-Belgische Operationele School (NLBEOPS) in Den Helder. Sinds een paar maanden hebben we hier een dependance van het Defensie Inlichtingen en Veiligheidsinstituut (DIVI) uit ’t Harde. Een instructiegroep van 3 marinemensen geeft hier les aan deze specialisten, maar ondersteunt ook de reguliere operationele opleidingen van de NLBEOPS.”

Hele puzzel

Het vinden van nieuwe mensen blijkt ondanks deze tijd van personeelstekorten ‘een peulenschil’, aldus Samson. “Zodra wij een functie publiceren op Werkenbijdefensie.nl, reageren tientallen, soms zelfs honderden mensen. Heel veel jonge mensen willen bij ons werken, omdat we ons richten op de actuele ontwikkelingen in de wereld om ons heen; alles is echt en bij de sectie Inlichtingen zit je vooraan. We kijken vervolgens naar relevante opleiding, kennis, ervaring en persoonlijkheid. Wij hebben veel te bieden, maar de salarissen zijn uiteraard wel rang-gebonden. We hebben wel functies op LTZ 2OC- en LTZ 1-niveau, maar je kunt iemand niet in no time bevorderen. Dit is wel een hele puzzel. Als je bij Fox-IT namelijk bakken met geld kunt verdienen als cyber intelligence specialist, dan moet je over veel vaderlandsliefde beschikken om een aantal jaren met het salaris van een sergeant of LTZ 2 genoegen te nemen.”

Gevaren het hoofd bieden

“Een andere uitdaging, naast de beloning, ligt in de ‘volwassenwording’; talenten moeten goed doorstromen en dus dienen loopbaanbegeleiders een goed beeld te hebben van de verschillende werkzaamheden binnen I&V. Een voorbeeld: een case-officer die agenten runt in het buitenland heeft andere competenties dan een analist van de MIVD. En een specialist Tactische Inlichtingen is anders opgeleid dan een hacker van de Joint Signal Intelligence Cyber Unit.”

Al met al is het volgens de inlichtingen-overste vooral belangrijk om tot de juiste mix te komen: “Een groep met zowel operationele kennis vanuit de vloot en het Korps Mariniers, als met een meer theoretische insteek vanuit de Arabistiek, Geschiedenis of bijvoorbeeld Technische Natuurkunde. “Hoe diverser, hoe beter!”. Mensen die uiteindelijk allemaal vanuit hun achtergrond nadenken over bedreigingen in het maritieme domein en in staat zijn om besluitvorming te ondersteunen over hoe we gevaren het hoofd kunnen bieden.”