‘Veel meer dan een spelletje’

Serious gaming breekt door binnen onderwijs CZSK

Gebruikmaken van het virtuele slagveld tijdens een opleiding is niets nieuws meer. De krijgsmacht maakt er veel en graag gebruik van. En waarom ook niet? Er vallen geen gewonden en doden bij en een scenario nog een keer spelen, tot de skills & drills er goed in zitten, vormt geen enkel probleem. Maar er kan veel meer met serious gaming (SG) weet expert Lisa van Loon van de School voor Maritieme Vorming en Bedrijfsvoering Onderwijs (SMVBO). 

"SG is niet alleen maar een computerspelletje en elkaar neerschieten; je kunt het uitstekend gebruiken voor opleidingsdoelen als zelfleiderschap en communicatie", vertelt de Haagse enthousiast. "De marine gebruikt onder andere de palenbak of de leiderschaps-trainings (letra)-baan voor leiderschapstrainingen. Heel doeltreffende werkvormen, maar het kan ook moderner en voor een jongere doelgroep aansprekender. Er zijn veel mensen met veel enthousiasme bezig met deze moderniseringsslag. “Bij de SMVBO en het Mariniers Opleidingscentrum lopen verschillende projecten rondom SG en esports. SMJRMARNS Wiren Vroon en KPLODVB Bas Hoekstra hebben onlangs de admiraliteitsraad geïnformeerd over de ontwikkelingen op het gebied van esports en de relevantie voor onze organisatie. De SMVBO en het MOC trekken hierin samen op, omdat we allebei hetzelfde doel hebben: inspirerend opleiden en trainen en aansluiten op de doelgroep. SG vervangt niet, maar vormt een aanvulling. Het biedt meerwaarde. Ga in een game-scenario bijvoorbeeld aan de slag met de non-technical skills van Crew Resource Management, een doorlopende leerlijn bij de SMVBO. Dan pas je de geleerde theorie meteen toe in een gesimuleerde omgeving. Zo krijgt een game een waardevolle plek binnen een opleiding."

Respectvol communiceren

De SMVBO maakte bij de opleidingen al gebruik van een tijdelijke escape room toen Van Loon werd aangesteld. "Een bruikbare vorm van SG. Ik had het idee dat er veel meer uit SG viel te halen, door verbinding te maken met de belevingswereld van de matroos of iemand die de Voortgezette Vakopleiding/korporaalsopleiding volgt", zegt Van Loon. "Laat deelnemers een scenario spelen met als afspraak: respectvol communiceren met elkaar. Elkaar laten uitspreken, maar wel bondig blijven, want er moeten ook beslissingen worden genomen. Daarna spelen de deelnemers de game waarin vanaf het begin van alles gebeurt en de spanning wordt opgevoerd. Wat blijft er dan over van die afspraken? Na het spelen is het belangrijk dat de game met de trainer wordt besproken. Alleen spelen en niet reflecteren betekent dat het een spelletje blijft.”

Toegankelijk en goedkoop

SG is een veilige en goedkope manier om te oefenen met bijvoorbeeld stress-opbouwende situaties. Dat hoeft niet altijd in een militaire setting in Virtual Battle Space. Het kan ook laagdrempeliger met een goedkope off the shelf game als ‘Keep talking and nobody explodes'. Daarbij zit 1 speler achter de computer en die ziet een koffer met een bom. De teamgenoten zitten in de ruimte ernaast. Zij zien de bom niet, maar hebben de handleiding. Door goede communicatie moeten de experts vertellen wat de speler achter de computer moet doen en welke kleur draad er moet worden doorgeknipt om te voorkomen dat de bom ontploft. Heel spannend, want het moet binnen een paar minuten gebeuren. Het draait dan om communicatie en samenwerking, maar ook situational awareness en besluitvaardigheid! Er zijn met een heel toegankelijk, goedkoop spel hele goede leerdoelen te behalen op het gebied van (zelf)leiderschap.

Kennisuitwisseling

De vacature van Projectleider Escape Room, waarop Van Loon reageerde, toonde aan dat de Koninklijke Marine ambities heeft om met serious gaming verder te gaan. "Alleen het wat & hoe was nog niet zo duidelijk. Voor de meesten collega's die ik spreek, is SG een neventaak. Iemand die enthousiast is, gaat er vervolgens mee verder." 

Van Loon keek eerst waaraan behoefte was, binnen de SMVBO, en wat er al aan SG werd gedaan. "Waar moet SG in de toekomst op aanhaken en wat is het leerdoel? Verder uitgezoomd: wat doet Defensie al met innovatieve werkvormen en modernisering? Ik vind het interessant om te weten wat er bij elkaar zoal speelt en wat ieders uitdagingen zijn. Je kunt leren door ontmoetingen en kennisuitwisseling.”

Capaciteit vrijmaken

“Ik kwam er al snel achter dat het per defensieonderdeel verschilt wat men doet; of er scenario's worden geschreven of dat er gebruik wordt gemaakt van bestaande spellen. Iedereen heeft andere behoeften. Bij de 1 gaat het over techniek, bij de ander over zelfontwikkeling en management en bij de mariniers bijvoorbeeld veel meer over skills & drills. Serious gaming is een containerbegrip en om het goed toe te passen op jouw situatie, heb je creativiteit nodig en helpt een frisse blik. SG, of in elk geval modernisering, is een blijvertje en daarop moeten zowel opleidingen, als de benodigde ondersteuning worden ingericht. Ik zie dat het vernieuwen nog te vaak een neventaak is, uitgevoerd door een enthousiasteling. Ik zou liever zien dat dit beter wordt geborgd binnen de organisatie, door er bijvoorbeeld capaciteit voor vrij te maken."

Eskaderreis naar De West

Van Loons functie was aanvankelijk ook tijdelijk. "Ik zou weer vertrekken na de oplevering van de 'Van Brakel Game'. Ik trok SG breder, omdat dat past binnen de visie van de afdeling Opleiding Koninklijke Marine. We moeten inzetten op de connectie tussen de overkoepelende visie en de uitvoering op de werkvloer. Het vergt een cultuurverandering om de opleidingen anders in te richten. Betrek de trainers daarbij, want zij gaan met SG op een andere manier lesgeven. De mensen die niet bekend zijn met SG, vinden het moeilijk om er zich een voorstelling bij te maken. Maar als ze hebben gezien wat er mogelijk is, zijn ze razend enthousiast.”

Een spel is volgens Van Loon ‘zoveel meer dan alleen het fun-element’. “De fysieke game die ik nu ontwikkel, draait om een eskaderreis naar De West. Je bent bemanningslid op 1 van de 4 eenheden: een mijnenjager, een onderzeeboot, een LPD en een LCF. Tijdens die reis krijgen de spelers verschillende uitdagingen te verwerken. Bij het oplossen ben je afhankelijk van elkaars medewerking. Ga ik voor mijn eigen gewin of voor de groep? SG maakt gedrag zichtbaar in een veilige omgeving. ‘Ervarend leren’ vergroot het leervermogen en het sluit heel mooi aan op een jongere doelgroep."

Het marinepersoneel staat open voor serious gaming, is haar ervaring. "Zowel bij 'Instroom' als bij 'Doorstroom' is de blik naar buiten gericht: we moeten hier iets mee, maar we weten nog niet wat. Waar kunnen of moeten we doorontwikkelen? Innovatie werkt alleen als je de uitkomsten ervan implementeert. Vernieuwing om de vernieuwing is niet goed. Toegegeven, met het echte werk kan SG niet concurreren, maar het is wel een fantastische manier om te verkennen en beter beslagen ten ijs te komen. Door je er mee bekend te maken, ben je beter voorbereid op het moment dat je op zee zit. Je kunt dan refereren aan iets dat je al bent tegengekomen in een gesimuleerde omgeving. SG kan een prachtige aanvulling zijn en een verdieping van het lesaanbod."