Weinig ellende bleef ‘wounded warrior’ bespaard

Jacco legt fundament voor herstel met intensieve behandeling VIBU

Tot driemaal toe ging Jacco van der Klift (47) vrijwillig op uitzending naar Afghanistan. Hij deed riskant inlichtingenwerk, maakte dingen mee ‘die je alleen in films ziet’ en liep tegen een verkeerd ingeschatte voedselvergiftiging aan, met grote medische gevolgen. Toen hij jaren later kon ontploffen om een verkeerd geplaatste kliko bij de buren, had zijn vrouw eerder dan hijzelf door dat hij hulp nodig had. Onlangs kwam hij terug van 12 weken intensieve behandeling bij de Veteranen Intensieve Behandel Unit (VIBU) in Amstelveen. “Een warm bad.”

De militaire en medische geschiedenis van Jacco begint al eerder. In 1994 behoorde hij tot de eerste lichtingen waarvoor geen opkomstplicht meer gold. Hij schreef een brief aan de minister van Defensie, met het verzoek om bij de Koninklijke Marine te mogen opkomen. De minister waardeerde zijn initiatief en vroeg ‘wanneer hij zich kon melden’. Dat jaar nog begon hij aan zijn opleiding bij de Logistieke Dienst Goederen Beheer.

Gillende sirenes

Lang duurde die helaas niet, want al snel viel hij tijdens het sporten uit met barstende hoofdpijn. De diagnose: voorhoofdsholteontsteking. Toen hij een paar weken later thuis in elkaar zakte, bleek dat een verkeerde inschatting. Jacco bleek al een hersenbloeding te hebben gehad en dit was de tweede. “Ik raakte in coma en werd met gillende sirenes afgevoerd naar het ziekenhuis in Bennekom en toen snel door naar het toenmalige Academisch Ziekenhuis Utrecht.” 

Hier werd als de brandweer zijn schedel gelicht, om de hersendruk te verminderen. Het gesprongen vat werd gedicht. Na een eerste herstel van 2 weken, maakte Jacco de overstap naar het Militair Revalidatiecentrum in Doorn. “Hier moest ik opnieuw leren lezen, schrijven, praten en lopen. Ik bracht 11 maanden door in Doorn, maar in totaal ben ik zo’n 3 jaar bezig geweest.”

In het gelijk gesteld

Met frisse moed pakte Jacco zijn leven weer op en deed de HBO-opleiding Groepswerk en Zorg. Deze verliep voorspoedig en hij werd groepsbegeleider en mentor voor zeer moeilijk opvoedbare en moeilijk lerende kinderen met een lichte verstandelijke handicap. 

Intussen was hij nog wel steeds in de weer om zaken te regelen rond de aansprakelijkheid van Defensie, bij de verkeerde diagnose van zijn eerste hersenbloeding, met alle gevolgen van dien. In 2006 vroeg Jacco een gesprek aan met de Secretaris-Generaal (SG), omdat de afhandeling niet goed liep. “De SG vond ook dat er iets geregeld moest worden en belde ter plaatse met de Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht (IGK), toen landmachtgeneraal Ad van Baal. Die liet meteen een onderzoek opstarten en dat stelde mij vervolgens in het gelijk.”

Roerige tijd

Een hele opluchting voor Jacco, maar het mooiste kwam nog. “Generaal Van Baal vroeg mij spontaan of ik niet terug wilde komen naar Defensie. Dat wilde ik heel graag. En zodra er een vervanger voor mij was gevonden bij de stichting waar ik werkte, stapte ik naadloos over. Ik kwam terecht bij de Militaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst (MIVD), niet als militair trouwens, maar als burgermedewerker.” Een jaar of 5 deed Jacco zijn werk in het Haagse en was erg tevreden met zijn nieuwe richting. “Toen kwam de vraag of ik, gemilitariseerd, op uitzending wilde. Ja, natuurlijk. Met mijn vrouw Judith en dochter Roos, toen 6 jaar oud, over gehad; het was prima.”

Nu was ISAF weliswaar een landmacht-missie, maar de liefde van Jacco voor de KM was nog niet geweken. “Ik wilde die kant op als marine-militair en dat kon, in de rang van luitenant ter zee der eerste klasse. Na een lang opleidingstraject volgde de uitzending van vierenhalve maand. Samen met een fantastische collega was ik non-stop bezig; veel gedaan, veel gezien, veel meegemaakt.”

Wel wat gewend

Na een indrukwekkende, maar ook mooie missie, kwam Jacco weer thuis. Om vervolgens binnen een week de vraag voorgeschoteld te krijgen of hij drieënhalve maand later nog eens voor 3 maanden die kant op wilde. Zijn spontane reactie: ‘Leuk!’. Het thuisfront kon er ook mee leven. “Mijn schoonvader was zeevarende, dus mijn vrouw is wel wat gewend”, verduidelijkt Jacco.

Enthousiast ging Jacco in juni 2012 terug naar Afghanistan. Qua incidenten werd het echter een veel zwaardere missie dan de eerste. “Ik heb heftige dingen meegemaakt, daar kreeg ik last van, bleek later…” De tijd erna leek vooralsnog redelijk te verlopen, althans volgens Jacco zelf. Toch broeide er al wat. Dat weerhield hem er echter niet van om een jaar later alweer op missie te gaan, uiteraard na akkoord van het thuisfront. 

Zorgelijke blikken

“De bedoeling was vierenhalve maand, maar na een maand werd ik plotseling ernstig ziek. Ik had een voedselvergiftiging opgelopen in de eetzaal van het ISAF-hoofdkwartier in Kaboel. Het kwam door een broodje kip. Ik liep leeg… Een eenheid van de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten (BSB) van de marechaussee bracht mij naar de Role 3 van de Fransen. Het bloed bij mijn ontlasting werd daar ingeschat als het gevolg van een gesprongen aambei...”

Een paar dagen later klampte Jacco, inmiddels de wanhoop nabij, de Nederlandse defensieattaché aan. Deze zag de ernst van de situatie in en regelde dat de MIVD’er naar de Duitsers in Mazar-e-Sharif kon. Zijn welkom bestond uit zeer zorgelijke blikken. “Mijn lever, nieren en milt stonden op het punt om ermee op te houden. Na 10 dagen voelde ik me wel een ‘acceptabel’ stuk beter en ging ik weer aan het werk. Ik ben nog 3 maanden in het missiegebied gebleven, maar leefde vooral op geroosterd brood met honing en de kippenbouillon die mijn vrouw mij wekelijks stuurde.” 

Na jaar nog niet de oude

Bij zijn retour in Nederland, in februari 2014, ging Jacco door de molen in het Centraal Militair Hospitaal (CMH). Na allerlei onderzoeken bleek dat hij besmet was geraakt met een Shigella-bacterie, die bijvoorbeeld ook dysenterie veroorzaakt. “In de Derde Wereld gaan veel mensen hier gewoon aan dood, maar ik had het geluk dat ik bij de Duitse vrienden in Mazar-e-Sharif terechtkwam.”

Jacco kreeg de voorlopige diagnose Syndroom van Reiter; een vorm van reactieve artritis die optreedt als reactie op een infectie elders in het lichaam, zoals aan de darmen. Dat hij zelfs na een jaar van behandelingen in het CMH nog niet de oude was, geeft aan hoe de bacterie hem te grazen had genomen. Na dat jaar stopte de zorg vanuit het CMH. Hij was immers geen reguliere militair. Toch? Jacco, gemilitariseerd op uitzending ernstig ziek geworden, kiest zijn woorden voorzichtig: “Ik vond het verre van dankbaar…”

Aangewezen op rolstoel

De zorg ging begin 2015 over naar het Gelderse Vallei Ziekenhuis in Ede en later naar de Sint-Maartenskliniek, een in reuma gespecialiseerd ziekenhuis in Nijmegen. “Mijn endeldarm is onherstelbaar beschadigd. Heb ook nog steeds bloedingen en mijn darmen zijn niet in staat om allerlei bouwstoffen op te nemen. Inmiddels slik ik extra probiotica en supplementen van Warriorbody, een bedrijf gerund door defensiecollega’s. Veel voedsel kan mijn lijf helaas niet aan.” 

Het eindoordeel is inmiddels fibromyalgie, een reumatische aandoening die chronische pijn aan spieren en bindweefsel veroorzaakt. Jacco kan binnenshuis korte stukjes lopen met een stok, maar is verder aangewezen op een rolstoel. In 2014 was hij al dienstongeschikt verklaard en het mag geen verrassing heten dat in 2017 de volledige arbeidsongeschiktheid volgde.

Onverwerkte ervaringen

Zijn aftakeling viel Jacco uiteraard zwaar. Eerst een kerngezonde vent die in het heetst van de strijd overeind bleef en vervolgens verworden tot iemand die bleef kampen met de naweeën van zijn vergiftiging en daar nog allerlei medische malheur bijkreeg. En dan waren er ook nog de onderliggende, onverwerkte heftige ervaringen die hij mee naar huis nam, na zijn uitzendingen.

“Mijn vrouw Judith vond mijn gedrag al een tijdje niet meer oké; zelf had ik dat niet in de gaten”, roert Jacco dit gevoelige onderwerp aan. “Ik reageerde heftig op veel dingen en was knorrig tegen mijn vrouw en kinderen. Na Roos, inmiddels 15 jaar, kregen wij nog Reinout (6) en Lucas (2). Zelf vond ik dat ik knorrig was omdat anderen iets verkeerd deden. Zo maakte ik er bijvoorbeeld een groot issue van als de buurman zijn kliko verkeerd neerzette.”

Toch alleen in films!?

Jacco sliep ook steeds slechter en alle beelden, geluiden en geuren van Afghanistan begonnen dubbel zo hard terug te komen. “Toen zei mijn vrouw in januari 2019: ‘Ga hulp zoeken; het is niet normaal zoals je doet’. Dat deed ik. Via de huisarts kwam ik bij een psycholoog in Wageningen terecht. Die vroeg mij ‘meer te vertellen over mijn tijd in Afghanistan’, want daar had hij geen goed beeld bij. Dus ik vertelde over geweldsincidenten, levensbedreigende situaties, ook direct tegen mij gericht, doden en gewonden, over zware aanslagen, zoals binnen de Greenzone, waarbij veel kinderen omkwamen. Zijn bek viel open... ‘Maar dat kan niet; dat soort dingen zie je alleen in films!?’, reageerde hij.”

Wereld klapte in elkaar

Inmiddels verslechterde de situatie thuis en had Jacco ook geen uitlaatklep meer met de trainingen en oefenwedstrijden van het Nederlandse Invictus Games-team, waarvoor hij is geselecteerd. “Voor mij klapte de wereld in elkaar. Doordat mijn signalen nu nog duidelijker werden, was er het idee mij op te nemen voor een crisisplaatsing van 2 weken binnen de VIBU. Dat bleek geen optie, een opname van 12 weken wel.”

Op zijn 47e verjaardag, 21 september 2020, stapte Jacco er ‘blanco’ in. “Ik kwam binnen en kreeg de boodschap: ‘We hebben geen toverstafje, wel een gedegen programma’. Er was 24-uurs begeleiding door echt heel fijne, lieve mensen. De behandeling begon met het oplijnen van mijn jeugd, schooltijd, werk, uitzendingen, noem maar op. Dat triggerde mijn trauma’s en die gingen we dan 1 voor 1 te lijf.” Zoals met Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR), een therapie voor mensen die last blijven houden van de gevolgen van een schokkende ervaring.

Moslim met een mes

Jacco had altijd gedacht dat Posttraumatische Stressstoornis (PTSS) ‘een foutje’ was. “Dat iemand die dat opliep er bij de keuring al uitgehaald had moeten worden. Het zou mij in ieder geval niet overkomen. Maar wat wist ik ervan? PTSS is een sluipmoordenaar, de greep wordt steeds strakker. Alleen heb je dat zelf – vaak als enige – niet door. Ik was al jaren, stap voor stap, dingen aan het vermijden. De Albert Heijn XL? Mij niet gezien. In de drukke Mediamarkt stond ik op een bepaald moment te kokhalzen. Ik bestelde voortaan zoveel mogelijk online. Naar de Islamitische kapper en barbier ging ik ook niet meer. Bij mij bestond de gedachte dat, als er een moslim met een mes op mij af zou komen, ik een oranje overall aan zou hebben.”

Meer belangstelling

Het VIBU pakte voor Jacco uit als ‘de perfecte setting’. “Ik heb er geweldige gesprekken gehad en ben daar dingen aangegaan die ik al jaren vermeed. Die 12 weken intensieve behandeling hebben mij een mooie, nieuwe fundering gegeven om op verder te bouwen. De VIBU heeft de capaciteit voor ongeveer 10 veteranen met PTSS. Het unieke is dat je niet tegelijkertijd start met de behandeling; iedereen zit in een bepaalde fase van het behandeltraject. Dat maakt dat je elkaar kunt bijstaan op moeilijke momenten. Je beleeft weer dat gevoel van saamhorigheid, dat we kennen vanuit ons werk binnen Defensie.”

Wat Jacco eigenlijk wel verbaast, is dat de VIBU maar 1 locatie heeft, terwijl er in zijn beleving veel mensen bij Defensie rondlopen met PTSS. “Er komt vanuit Defensie wel stap voor stap meer aandacht en erkenning voor de (oud-)collega’s met PTSS. Ik ben verheugd dat VIBU-psychiater Kathleen Thomaes op 17 februari een voorlichting gaat geven aan de IGK. Ik hoop dat er daardoor nog meer belangstelling ontstaat voor de VIBU. Uit eigen ervaring weet ik dat de setting enorm veel voor veteranen met PTSS kan betekenen.”

Goede handvatten

Hoewel hij een stuk is opgefrist door de behandeling, durft Jacco ook toe te geven dat er thuis nog weleens moeilijke momenten zijn. De overgang van 12 weken intensieve behandeling en begeleiding naar 2 dagdelen per week, valt hem zwaar. “Soms is alles te veel, te druk. Dan zet ik ook wel mijn noisecancelling hoofdtelefoon op en ga ik bijvoorbeeld even aan de slag met een bouwpakket van Lego Creative. Kom ik even tot rust.”

Vrouw Judith en dochter Roos zien een duidelijk verschil tussen Jacco nu en de echtgenoot/vader van voor de behandeling. “Maar ze zien ook dat ik er nog niet ben. Wel hebben we samen besloten dat het fundament er nu ligt. PTSS gaat nooit helemaal weg, maar ik heb goede handvatten gekregen. Ik vind het heel pittig, heel zwaar, maar uiteindelijk zal ik weer die Albert Heijn en die Mediamarkt ingaan. Dankzij de VIBU doe ik weer dingen die ik lange tijd voor onmogelijk hield.”