Tekst Leo de Rooij

Succesvolle energietransitie zaak van iedereen

x
Foto boven: Schepen aan de kade zijn goed voor maar liefst 50% van het totale elektriciteitsverbruik.

Energietransitie, Co2-reductie, broeikasgassen, duurzamer, groener. Zomaar een handjevol termen die dagelijks opduiken in kranten, talkshows en nieuwsbulletins. Dagelijks maken we gebruik van energie die voor een groot deel door fossiele brandstoffen opgewekt wordt, maar over circa 50 jaar raakt dit op. Voorbeelden zijn gas, steenkool en olie. Daarom is het belangrijk dat we met z'n allen streven naar schoner, groener en daarmee duurzamer. Ook de Koninklijke Marine, toch een grootverbruiker van energie, draagt daaraan haar steentje bij.

In het energieakkoord van 2013 is bepaald dat er een besparing in energieverbruik met gemiddeld 1,5% per jaar gerealiseerd dient te worden. Daarbij is het van belang wat je energieverbruik is. 

Davey Genemans, hoofd Bedrijfsvoering EDB, bij de energievoorziening die met hoogspanningskabels een marineschip van walstroom voorziet.

‘Er is een hoog energieverbruik in absolute waarde, maar ook een gevarieerd beeld van verschillende objecten’

Uitdagende opgave

“Voor de defensie-objecten in Den Helder is dat een uitdagende en leuke opgave”, weet Davey Genemans, hoofd Vakgroep Bedrijfsvoering van het Energie Distributie Bedrijf (EDB) van de Koninklijke Marine (zie kader). “Meten is weten. Er is niet alleen een hoog energieverbruik in absolute waarde (totaal in 2019: 122.692 MWh), maar ook een zeer gevarieerd beeld van alle verschillende objecten. In 2019 is het EDB overgegaan van het meten van 9 gebouwen naar 22 gebouwen. Het doel is makkelijk: veel data verzamelen en aan de hand van energierapportages bewustwording overbrengen op gebruikers. Om dit te realiseren heeft het EDB in 2018 een Energie Management Systeem opgezet. O m het belang van reductie van energieverbruik verder onder de aandacht te brengen, is er contact gelegd met de commandant van Marinebasis Den Helder (MBDH), de directeur Materiële Instandhouding, de managers, het Facilitair Onderhoud (FO), het Rijksvastgoedbedrijf (RVB), provoosten en gebouwbeheerders.”

Uitreiking eerste prijs energiebesparing door KLTZ (LD) Roel Takes, commandant van Marinebasis Den Helder aan hoofdprovoost SGTLDV Remco Kos (rechtsonder) voor zijn enthousiasmerende inzet. Davey Genemans (linksonder).
Nieuwe LED-verlichting in de legeringsgebouwen leidt tot aanzienlijke besparingen

‘Door een simpele aanpassing in de schakelklok van de verlichting in de legeringsgebouwen bespaarden we € 65.000,-‘

Met veel enthousiasme

Een van die contacten is sergeant LDV Remco Kos, de hoofdprovoost op MBDH. Zijn gedrevenheid en ideeën om energiekosten verder te reduceren, maakten veel enthousiasme los. Kos vertelt: “Door een simpele aanpassing in de schakelklok van de verlichting in de legeringsgebouwen op MBDH hadden we in 2019 al een substantiële besparing op de energiekosten gerealiseerd. Zonder budget. Ten opzichte van 2018 bespaarden we daarmee maar liefst € 65.000,-.” 

Na overleg met het EDB en het RVB werd het plan opgevat om nog meer te besparen en de huidige verlichting te vervangen door de energiezuinige LED-variant. Lijkt een open deur; thuis doen we dat immers allang. Maar hier praat je wel over kilometers aan armaturen, bekabeling en lampen die vervangen moeten worden. Die kosten moet je eerst terugverdienen. Inmiddels zijn 2 vleugels van de legeringsgebouwen voorzien van LED-verlichting en wordt getest en gemeten wat de lichtopbrengst is, of die aan alle eisen en regels voldoet en welke besparing daarmee wordt bereikt.

Een groot schip ligt met 2 x 18 laagspanningskabels aan 2 transformatorstations. Die zijn te vervangen door 1 (rode) hoogspanningskabel. (Foto van tests met Johan de Witt, 2014).
De elektrische laadpalen waarvan het EDB op het terrein de uitrol verzorgt en het energieverbruik en gedrag van de gebruikers vastlegt. De gebruikers zijn het personeel en externe partijen die hier alleen privéauto’s op kunnen laden.

Hoog op de agenda

“Het is belangrijk dat we in de bedrijfsvoering, maar ook bij onderhoud, renovatie en nieuwbouw van vastgoed het punt van energiebesparing hoog op de agenda hebben”, stelt Genemans. “Dat wordt geregeld in het Energie Management Systeem. Het meeste van de benodigde energie kopen we als elektriciteit in, maar de pieken vangen we nog steeds op door bij te draaien met aardgas. Dat is vandaag de dag niet meer interessant: te duur en daarnaast willen we met z'n allen toch af van het gebruik van fossiele brandstoffen.” 

Op MBDH draait al een eigen warmtenet, dat de helft van de gebouwen voorziet van verwarming. De infrastructuur dient gereed te zijn om in de toekomst gebruik te kunnen maken van geothermie. Daarnaast onderzoekt het EDB de mogelijkheden voor de opwekking en infrastructuur van (groene) waterstof in het krachtwarmtestation (KWS). De kracht van samenwerking is hierbij cruciaal om de energietransitie tot een succes te brengen. 

Foto links: De warmtewisselaar brengt warmte over van een vloeistof of gas naar een ander onderdeel. | Foto rechts: Het warmwaternet dat van leidingen in de grond overgaat naar het gebouw.

Wetenschappelijk onderzoek kan de nodige impact hebben op het onafhankelijker worden van energie tijdens missies

Energieslurpers

Een ander punt van aandacht is het elektriciteitsverbruik van de aan de wal liggende schepen. Die zijn op jaarbasis goed voor maar liefst 50% van het totale elektriciteitsverbruik van Defensie in Den Helder. Een zeer significant verbruik, waarbij nog veel energiebesparing gerealiseerd kan worden. Momenteel wordt dan ook een wetenschappelijk onderzoek afgerond naar het beleid voor energiebesparing op Nederlandse marineschepen, verbonden aan de walstroomvoorziening. Dit kan daarnaast de nodige impact hebben op het onafhankelijker worden van energie tijdens missies. 

Met zijn allen kritisch kijken naar ons energieverbruik, dat is de gedeelde wens van zowel EDB als hoofdprovoost Kos. “Vaak is met een simpele aanpassing een substantiële besparing haalbaar. Dat hebben we in de legering op Marinebasis Den Helder al wel bewezen.” 

Bij onderhoud of aanleg van nieuwe infrastructuur rekeninghouden met maatregelen voor energiebesparing.

Vragen en ideeën?

Voor vragen en ideeën over het besparen van energie kan contact opgenomen worden met het EDB via: edb@mindef.nl

Beheer en onderhoud

Het Energiedistributiebedrijf (EDB) zorgt voor de levering van elektriciteit en warmte op de defensielocaties in Den Helder, waaronder Marinebasis Den Helder, Maritiem Vliegkamp (MVK) De Kooy en het Koninklijk Instituut voor de Marine. Het EDB is assortimentsmanager voor elektriciteit, gas en water voor geheel Defensie. Vanuit deze rol wordt de levering van elektriciteit, gas en water aan circa 300 vestigingen beheerd en gecontroleerd. Het EDB beschikt over een eigen elektriciteitscentrale, het KWS. Door slim gebruik kan de inkoop van elektrische energie beperkt worden en de vrijgekomen warmte benut worden voor de gebouwenverwarming op de MBDH. Het EDB beheert en onderhoudt de totale energie-infrastructuur van de KM in Den Helder. Daarnaast beheert het EDB de warmwaternetten ten behoeve van warmtelevering aan de meerderheid van gebouwen op haven. Ook de terreinverlichting in Den Helder is in beheer bij het EDB. Verder worden meer dan 400 vierkante meter aan zonnepanelen op het dak van het onderhoudsgebouw op MVK De Kooy en de Admiraliteit en 3 windmolens van elk 3 megawatt, opgesteld in Coevorden, door het EDB beheerd.