Tekst LTZ 2OC (SD) Joost Margés
Foto Foto en video: collectie Nederlands Instituut voor Militaire Historie
Nog actueel of over de datum?
Operatie Overlord, de landing op de stranden van Normandië, nu 75 jaar geleden, was een indrukwekkend gebeuren. De Geallieerden slaagden er niet alleen in om een enorme troepenmacht op te bouwen, maar ook nog eens bijna ongemerkt in te schepen voor de grote dag. De internationale expeditionaire eenheid was opgebouwd uit vele nationaliteiten. Ook Nederlandse (varende) eenheden waren van de partij. Zij speelden een relatief kleine, maar wel belangrijke rol. 3 militairen van de Zeemacht over ‘toen’ en ‘nu’.
Waarom daar, waarom zo?
Majoor der mariniers Caspar van der Wel, Lead Planner Land van de Netherlands Maritime Force (NLMARFOR): “5 maanden lang hadden de verschillende staven gebouwd op de originele plannen afkomstig van de chef-staf van de Geallieerde opperbevelhebber, de Amerikaan Frederick E. Morgan, en zijn internationale staf.”
“De keuze viel op Normandië. De kuststrook hier was geschikt voor landingsvaartuigen en werd minder zwaar verdedigd door de Duitsers dan bijvoorbeeld de kust bij Calais. En Normandië lag nog steeds binnen bereik van de geallieerde gevechtsvliegtuigen, voor noodzakelijke luchtsteun. Tevens waren er havenplaatsen in de buurt, zoals Cherbourg. Ook konden de eenheden vanaf hier beter doorstoten naar Parijs en Zuid-Frankrijk (Vichy).”
“De geallieerden stonden onder druk om snel een tweede front in West-Europa te openen, om de Russen tevreden te houden, maar ook om Europa vanuit die hoek te heroveren op de Duitsers. Een grootschalige operatie vanuit Italië of de Balkan richting Duitsland zou logistiek niet haalbaar zijn. Engeland bleek de beste springplank, met betrekking tot ondersteuning van een invasie in West-Europa.”
‘Een grootschalige invasie vanuit Italië of de Balkan zou logistiek niet haalbaar zijn’
“Deze invasie werd al sinds 1942 gepland. De misleiding van de Geallieerden werkte zo goed, dat de Duitse legerleiding zich niet bewust was van de gebeurtenissen en ontwikkelingen in de vroege uren van de invasie. Daarnaast dachten de Duitsers ook dat er meer geallieerde troepen waren dan in werkelijkheid. Ze vreesden zelfs dat de ‘hoofdmacht’ elders zou landen. Hierdoor bleven de Duitse troepen verspreid en wachtten ze langer met het sturen van versterkingen naar Normandië.”
“In de shaping-fase en in het informatiedomein zou nu (planmatig) voor een heel andere aanpak gekozen worden. Dit komt met name door de ontwikkeling van de technologie en het luchtwapen (stand off en GPS-geleid). Het landen op zwaarverdedigde kusten is in deze tijd (politiek) niet meer te verkopen, vanwege het grote aantal slachtoffers. In die tijd waren de belangen echter te groot om niet door te pakken.”
Innovaties, toen en nu?
Majoor der mariniers Johan Bleker, Lead Planner Amphibious van NLMARFOR: “Het bijzondere aan D-Day is dat er gedurende de planningsfase speciale middelen zijn ontwikkeld om bij te dragen aan het succes van Operatie Overlord. Een goed voorbeeld daarvan is de Pipe Line Under The Ocean (PLUTO). Deze zorgde voor de aanvoer van brandstof, waardoor de troepen niet alleen afhankelijk waren van tankschepen. Uiteindelijk heeft de PLUTO in 8% van de totale brandstofbehoefte voorzien tussen D-Day en mei 1945.”
“Ook de Mulberry-havens, kunstmatige havens gebaseerd op drijvende pontons op stalen poten, vormden een belangrijke ontwikkeling. Deze werden bedacht na de Raid op Dieppe (1942). De geallieerde planners wisten na deze operatie dat ze niet konden vertrouwen op de beschikbaarheid van havens na een landing. Via de Mulberry-havens bij Arromanches-les-Bains en Saint-Laurant-sur-Mer zijn in 10 maanden tijd meer dan 2,5 miljoen manschappen, 500.000 voertuigen en 4 miljoen ton aan goederen aan land gezet.”
‘De doctrines die toen werden gebruikt, zijn enorm veranderd’
“Een andere belangrijke bijdrage werd geleverd door Hobart’s Funnies. Pantservoertuigen met ongebruikelijke aanpassingen, genoemd naar generaal-majoor Percy Hobart. Het waren veelal tanks die specialistische taken konden verrichten, zoals het onschadelijk maken van mijnen of zich zelfstandig verplaatsen over water.”
“De doctrines die toen werden gebruikt, zijn enorm veranderd. Toch zie je elementen die we tot op de dag van vandaag nog steeds toepassen, maar wel in een andere vorm. Het inzetten van eenheden achter verdedigingslinies gebeurde toen met behulp van parachutes en zweefvliegtuigen. Hierdoor was het niet mogelijk om deze troepen door de lucht terug te halen of verder te verplaatsen. Tegenwoordig maken we gebruik van helikopters die wel die mogelijkheden hebben.”
Nederlanders voor de kust
De kanonneerboten Hr. Ms Flores en Hr. Ms. Soemba leverden een belangrijke bijdrage aan Operatie Overlord. Ze bestookten met walbombardementen vele Duitse verdedigingswerken, zoals kustbatterijen. De bemanningen gingen zo goed met de kanons om, dat de schepen bekend kwamen te staan als de ‘Terrible Twins’.
“Waar de Flores en de Soemba over 150 mm-kanons beschikten, moeten de huidige Luchtverdedigings- en Commandofregatten het doen met 127 mm-kanons. De Multipurpose-fregatten en de OceanGoing Patrol Vessels hebben een nog kleiner kaliber. "Hun 76 mm-kanons zijn volgens veel artilleristen te licht om een goed walbombardement uit te kunnen voeren, vanwege het kleine bereik en de beperkte impact", stelt kapitein ter zee Frank Lenssen, chef-staf van NLMARFOR. Zelf denkt hij er anders over: "Als een granaat op precies de juiste plek neerkomt, kan die tactisch gezien een prima effect hebben."
‘Huidige schepen ondanks lichtere kanons effectiever dan Flores en Soemba destijds’
En juist op het gebied van precisiebombardementen heeft de marine grote stappen gezet. Door technologische ontwikkelingen, zoals de komst van GPS, kunnen de huidige schepen hun doelen nauwkeuriger en sneller bepalen, waardoor ze ondanks de lichtere kanons zelfs effectiever kunnen zijn dan de Flores en de Soemba destijds. "We gaan langzaam toe naar precision guided self propelled munition, waardoor de dracht groter wordt en je nóg preciezer kunt schieten", besluit Lenssen.
(Bron: www.75jaarvrij.nl)
