Belangrijk dat dames op hoog niveau meepraten’

Gender in de lift in Afghanistan

Afghanistan 2018: een klaslokaal vol defensievrouwen luistert aandachtig naar de docent voor de klas. Nog 1 week en dan krijgen ze hun certificaat militair kaartlezen. Met meer training en opleiding hopen de dames op functies terecht te komen die voorheen ongrijpbaar leken. Want deze militairen hebben veel meer in hun mars dan theezetten en schoonmaken. “Dit was een paar jaar geleden nog ondenkbaar.”​

“Huisje in, trappetje op”, legt de Afghaanse instructeur kaartlezen uit. Hij is één van de mensen die door Nederland zijn opgeleid tijdens NAVO-missie Resolute Support. Het is de bedoeling dat hij weer nieuwe instructeurs klaarstoomt, zodat het als een olievlek werkt. De dames in de klas luisteren aandachtig naar hem en buigen zich geconcentreerd over hun grote landkaarten om coördinaten te berekenen. “De Taliban verbiedt onderwijs; hier konden we ons een paar jaar geleden nog niets bij voorstellen”, stelt gender advisor luitenant ter zee 2 Miriam. 

Zelfverzekerd

De instructeur loopt samen met Miriam langs de tafeltjes, om te helpen bij de opdrachten. “Met enkel het geven van cursussen dragen we nog niet bij aan professionalisering en acceptie van vrouwen in uniform. Gender is op hoog niveau een belangrijk onderwerp. Daarom adviseren wij gender advisors rechtstreeks generaal Stahl (commandant van de Resolute-Support basis in het noordelijk gelegen Mazar-e-Sharif) over bijvoorbeeld de aanstaande verkiezingen in oktober.”

De militairen dragen zwarte hoofddoeken, een enkeling koos voor een legerprint, passend bij het uniform. Bang om vragen te stellen zijn ze niet, maar rumoerig wordt het niet. “Ik zou het niet erg vinden om in een klas met mannen te zitten”, vertelt sergeant Bibi (19), “maar ik denk dat we zelfverzekerder zijn met alleen vrouwen onder elkaar.” Voor de mannelijke instructeur was een lokaal vol dames ook even wennen. Miriam: “Als iemand tijdens de les op de smartphone zat, durfde hij haar eerst niet te corrigeren. We hebben uitgelegd dat ze dezelfde behandeling moeten krijgen als mannen.”

Trots en geëmotioneerd

Bibi presteert als 1 van de besten uit haar klas. “Ik hoop later op een leidinggevende positie terecht te komen. Ik vind het belangrijk dat we op de universiteit, in het leger of in welke sector dan ook dezelfde kansen krijgen als mannen.” De meeste dames in de les zijn volgens Miriam heel gemotiveerd. “Een nieuw certificaat erbij biedt kansen. Volgende week is het examen. Iedereen krijgt een certificaat, maar we maken onderscheid in niveaus om waarde aan het certificaat te kunnen geven.”
Bij een eerdere diplomering, tijdens de viering van International Womensday, was luitenant-kolonel Rejanne aanwezig. De Nederlandse adviseur werkt op het hoofdkwartier in Kabul. “Ik vond het heel indrukwekkend. Gesluierde moeders stonden achter hun dochters in uniform. Ze waren trots en geëmotioneerd: de tranen liepen over hun wangen toen hun kinderen de diploma’s in ontvangst namen.”

Mannenwereld

Op het hoofdkwartier in Kabul werkt adviseur Rejanne, zij houdt zich onder meer bezig met gendervraagstukken. “Dat komt terug in alle onderwerpen. We vinden het belangrijk dat Afghaanse dames op hoog niveau meepraten. Zolang er geen vooraanstaande vrouwen meebeslissen, ben je in dit land kansloos, want je negeert zo de helft van de bevolking.”

Net als in Nederland is Defensie in Afghanistan nog altijd een mannenwereld. “Ondanks grote cultuurverschillen, leeft het onderwerp hier sinds kort ook. Het streefcijfer ligt op 10 procent, toch lijkt dat aantal niet realistisch. Vrouwen moeten bijvoorbeeld toestemming krijgen van het thuisfront. Als de familie het niet wil, houdt het op.”

Thee zetten en schoonmaken

Gender advisor Miriam merkt de gevolgen van beslissingen die Rejanne met collega’s op het hoofdkwartier neemt, indirect ook. “De Nederlandse gender advisors in Mazar-e-Sharif brachten in kaart op welke functies militaire vrouwen nu zitten en op welke functies zij zouden kunnen solliciteren. In Kabul wordt nagedacht over hoe ze ook echt op die functies terecht komen. Daarmee valt of staat alles; het komt nu nog te vaak neer op theezetten en schoonmaken.”