Nordic Archer zet luchtverdedigers weer op scherp

Samenwerken in ‘hoog dynamisch’ scenario

“‘Nobody’ wist wat komen ging. We moesten ons plan vaak aanpassen. Af en toe leek het een échte crisis.” Chef van de Maritime Battlestaff kapitein ter zee Frank Lenssen, kijkt nog net niet handenwrijvend terug op de multinationale oefening Nordic Archer bij Noord-Noorwegen. Daarin was Nederland vertegenwoordigd met Zr. Ms. Evertsen, Tromp, Van Speijk en het Belgische fregat Louise Marie. Terugblik op een operatie met Russen als pottenkijkers. 

Nordic Archer werd bij Noord-Noorwegen gehouden, omdat daar door het geringe scheep- en luchtvaartverkeer relatief veilig kan worden geoefend. En daar gaat het om, stelt Lenssen, die met het Nederlandse eskader op 22 mei vanuit Den Helder koers zette naar Tromsø. Bij wijze van ‘warming-up’ staat nog in de Nederlandse wateren een luchtverdedigingsoefening met F-16’s van de eigen luchtmacht op het programma. 2 daarvan verdedigen Zr. Ms. Tromp en Evertsen; 4 vallen aan. De schepen bijten (gesimuleerd) van zich af met de Standard Missile II, luchtverdedigingswapen voor de lange afstand. Daarna komt de Evolved Sea Sparrow voor doelen op korte afstand eraan te pas. “Als we ‘echt’ hadden gevuurd, hadden de F-16’s een slechte dag gehad”, weet Lenssen.

Skud en Skjold

Opstomend langs de Noorse kust trainen de Nederlanders en Belgen opnieuw in luchtverdediging met de Deense en Noorse fregatten Absalon en Roald Amundsen, de Noorse korvetten Skud en Skjold en het Noorse ondersteuningsschip Magnus Labote. Lenssen: “Omdat de Nederlandse marine onvoldoende schepen heeft om op eskader-grootte te oefenen, trainen we vaker met andere partijen. Nee, de aanpak van de Deense, Noorse en Nederlandse marines verschilt weinig. De wapensystemen zijn hier en daar anders, maar doen hetzelfde. Het zit ‘m in de details.”

Uiteindelijk meert het scheepsverband op 25 mei af in de haven van Tromsø. Tijdens een ‘Pre Sail Conference’ nemen de partijen de details van de op 27 mei startende oefening door. ’Wat is het doel; hoe houden we alles veilig’. Lenssen: “Wat er ook gebeurt, veiligheid staat voorop. Bij gebrek aan een maritiem patrouillevliegtuig controleerde een Nederlandse NH90 het gebied constant. Ja, de Marine Luchtvaartdienst bestaat als het ware nog.” 

Complicerende factor

Al in de 1e nacht van de oefening gaat het los. Een Lear Jet van de firma Sky Line simuleert (lucht)doelen; aan de schepen de taak ze te detecteren, te classificeren en uit te schakelen. “Hoe goed het ook ging, er was een complicerende factor”, vertelt Lenssen. “Een Russisch ‘intelligence’ fregat probeerde in onze nabijheid constant operationele data te verzamelen om zo meer van ons te weten te komen. Het schip volgde Nordic Archer met interesse. Voor zover ik weet, deed hij geen ‘hack’poging. Meer kan ik er niet over zeggen, behalve dat wij maatregelen hadden genomen om ‘gevoelige’ informatie binnenboord te houden. Het ‘intelligence’ vaartuig kreeg weinig kans om die te achterhalen. Wel gaf de Rus Nordic Archer een realistisch tintje.”

Scenario ombouwen

Tegen de vredige achtergrond van de Noorse bergen, lanceren de deelnemers aan Nordic Archer in totaal 16 geleide wapens op door drones gesimuleerde zee- en luchtdoelen. Lenssen: “We geven de resultaten niet prijs. Wel kan ik zeggen dat alles goed liep. Soms moesten we door een kapotte drone het scenario in een paar minuten ombouwen. Af en toe konden de schepen met het oog op de veiligheid minder gegroepeerd varen dan bij een luchtverdedigingsoefening gebruikelijk is. Nordic Archer had echter veel oefenwaarde.”

Dat gold ook voor het personeel van het - op het Noorse vaste land gelegen - testcentrum Andøya, waar Deense, Noorse en Nederlandse liaisonofficieren een oogje in het zeil hielden. Lenssen: “De kleine misverstanden die er daar soms waren, werden snel kort gesloten. Wanneer met scherpe wapens wordt gevuurd, kun je je geen fouten permitteren. We leerden met Nordic Archer in een hoog dynamisch scenario samenwerken met NAVO-partners en op elkaar en de systemen te vertrouwen. Op het technisch vlak deden we interessante informatie op waarmee we ons verder kunnen verbeteren. Nuttig voor het geval we in een crisis worden ingezet. Nog een les: met zoveel mensen en schepen (9 schepen; circa 1.000 opvarenden) zaten we bijna aan het plafond van de mogelijkheden om alle schepen een dynamisch scenario voor te schotelen. Dit was écht de maximale grootte voor een oefening. Doen meer partijen mee, dan moeten de incidenten in een nóg hoger tempo plaatsvinden. En dat weer kan ten koste gaan van de oefenwaarde.”

3D-film

Op dit moment wordt Nordic Archer geanalyseerd door kennisinstituten als het Maritime Warfare Center. Alle informatie wordt vastgelegd in een 3D-film die bij wijze van les aan de bemanningen wordt getoond. ‘Wat was handig; wat niet?’ Lenssen: “Ik geef geen prognose over de eindanalyse. Behalve dat de bemanningen naar mijn 1e indruk goed hebben gepresteerd.”