Verbetering van vakmanschap

Zeemanschapstrainer drukt kosten en verdubbelt oefenuren

In weer en wind oefenen met bevoorrading op zee (BOZ), (ont)meren, sleeptuig vastmaken en ankeren. Daarvoor hoeven bemanningen van Zijner Majesteits schepen straks niet langer per se het zeegat uit. De reusachtige oefenopstelling Poolster, op schiereiland Harssens, heeft alle oefenmogelijkheden in zich. De zeemanschapstrainer van de Defensie Vaarschool (DVS) van de Nederlands-Belgische Operationele School (NLBEOPS) vormde een serieuze investering, maar leidt ook tot grote besparingen qua vaardagen. Bemanningen en cursisten kunnen veel vaker werken aan hun vakmanschap en het up-to-date houden van de procedures, die aan verandering onderhevig zijn.

De beschikbaarheid van platformen voor het opdoen van praktijkervaring is namelijk al tijden beperkt. De komst van de Poolster brengt daar straks (weliswaar op de wal) verandering in. Aan de opstelling wordt sinds 19 juni 2017 gebouwd; naar verwachting is deze in februari 2018 af. Dan biedt de trainer ook de mogelijkheid al het dekpersoneel, van matroos tot veiligheidsofficier, te trainen in praktische vaardigheden, inzicht en veilig werken. De onderwijsafdeling Zeemanschap van de DVS, als onderdeel van de Nederlands-Belgische Operationele School, is ingenomen met de nieuwe opstelling. Deze afdeling verzorgt alle zeemanschappelijke opleidingen voor Defensie en voor een groot deel die  van de Belgische Marine.

Zoals in het echt

Hoofdaannemer Tuin realiseerde het imposante bouwwerk, samen met een rijtje onderaannemers. Dat scheepsbouwer Damen het scheepsstaal leverde, is geen verrassing. “De opstelling stelt om te beginnen de BOZ-positie voor van Zr. Ms. Karel Doorman”, vertelt luitenant ter zee 2OC John Wennink, Hoofd Zeemanschap. “Via de portaalmast kan het laadstation van een Luchtverdedigings en Commando Fregat (LCF) aan de overkant bevoorraad worden.”

Ook aan de ‘Doorman’-kant (eiland D) werkt alles zoals in het echt. Dus bedient hier een ‘bokkenist’ – matroos Operationele Dienst Nautische Dienst (ODND) – de BOZ-installatie vanuit een hoger gelegen glazen hok (de zogenoemde ‘bok’). Door een uitzetraam houdt hij contact met het dek vanwaar de schietlijn per pneumatic line thrower wordt overgeschoten naar de ‘LCF’-kant. Deze lijn zit vast aan een hoselijn en uiteindelijk een staaldraad. Deze jackstay – eenmaal vastgemaakt – draagt de olielaadslang met probe, avcat en drinkwater en hangend in zadels, naar de overkant. Waar de jackstay van de Doorman 7 ton trekkracht heeft, voldoet hier 2 ton, waarmee wel 7 ton gesimuleerd wordt.

Als de brandweer

“We kunnen hier met alle tuigages van de NAVO werken”, meldt Wennink trots. Ook opperschipper Jeroen Duvekot, beoogd tuigofficier/Officier instructeur van de DVS, is in zijn nopjes met de Poolster. “Hier kun je met een team 10 tot 15 keer per dag bevoorrading op zee oefenen; veel meer dan aan boord in zoveel tijd. En je hoeft niet eens het zeegat uit.”

Omstandigheden zijn na te bootsen op de Poolster, ook noodgevallen. Zoals een kabel die van de lier schiet, een kabelbreuk of het uitvallen van de lieren. Ook de emergency break away beoefenen bemanningen hier straks. Die vindt op zee plaats wanneer bijvoorbeeld de afstand tussen schepen groter dan 90 meter dreigt te worden. Dan haalt de ‘bokkenist’ de kwetsbare laadslangen als de brandweer naar binnen, op aangeven van de positiechef of veiligheidsofficier. Daarna volgt de jackstay, die met 150 meter wat meer speling heeft. Volgens Duvekot is dit laatste ook een nuttige oefening voor mensen aan de ‘LCF’-kant (eiland C). “Zij leren zo te begrijpen wat er bij olieladen allemaal komt kijken en waarom de bevoorrader dat soms plotseling moet afbreken.”

De tijd nemen

Vervolgens zetten de officieren slechts een paar passen om al direct uit te komen bij ‘eiland B’: de bak van een denkbeeldig schip, een mix van een Multipurpose-fregat, een LCF en een Landing Platform Dock.  “Voor ons is dit de opstelling met de meeste oefenwaarde”, zegt Wennink. “Hier kun je ankeren, meren en ontmeren, gebruikmakend van spillen, bolders, trossen en stoppers. De juiste procedures volgen is belangrijk, zoals bij ankeren: eerst vrije val, dan knijpen en dan remmen, anders verbrandt de rem. Op zee ontbreekt de tijd om zaken goed uit te leggen; een commandant is namelijk niet blij als je midden op zee gaat oefenen met ankeren.”

Bij de Poolster kun je de tijd nemen om alles goed toe te lichten. Duvekot: “Ook oefenen is altijd realiteit bij de ODND. Nu kunnen we eindelijk beroepsgericht oefenen en de tijd nemen als er iets niet goed gaat. Of het nou gaat om ‘keesje gooien’, afgeven en aannemen van sleeptuig – vanaf de bak en het helidek – of ankeren, gebruikmakend van ankerlier, stoppers, ankerketting en ankertros. Een oefening ankeren bestond echter nog niet. We beoefenden dit wel, maar gingen dan daadwerkelijk ten anker!”

Onbetaalbaar

Aangekomen bij ‘eiland A’ (de denkbeeldige kade) vertelt Wennink over de kosten van het hele project: 7,8 miljoen euro. Wel veel geld, maar niet duur. Hij legt het uit: “We belasten de schepen veel minder met vaardagen voor praktijkopleidingen; ze zijn ook vaak weg of in voorbereiding op hun vertrek.” Er zijn meer voordelen: “Hier kunnen mensen ervaring opdoen voor als je op zee een tanker tegenkomt die niet van Nederlandse makelij is. We kunnen storingen inbouwen en oefeningen stilleggen om iets uit te leggen. Voor elk schip hadden we als afdeling Zeemanschap tot nu toe 5 dagdelen van 4 uur per jaar om te oefenen. Dat aantal verdubbelt straks en dat is onbetaalbaar.”