Tekst RITM Bianca Brasser
Foto SM Gerben van Es en video: Arnoud Schoor
Steeds meer vraag naar onderzeebootbestrijding
“Als je tacco bent, wil je op onderzeeboten jagen.” Luitenant ter zee 2OC Bernd is overtuigd: hij zit op z’n plek. Dat is op moment van spreken de maritieme gevechtshelikopter NH90, hoverend boven de wateren rond Zuidwest-Engeland. Uit de heli-buik bungelt een sonar, op zoek naar de vijand onder het wateroppervlak. “Een onderzeeboot is een killer. Het breekt een marineschip in tweeën. En wij moeten dat voorkomen.”
Nederland had tot vorige maand 1 crew operationeel inzetbaar voor onderzeebootbestrijding met de NH90. Die bestaat uit een vlieger, tactical coordinator (tacco) verantwoordelijk voor de missie, en 1 of 2 sensor operators die de systemen bedienen. In december kwamen hier 2 bemanningen bij. De komende jaren volgen nog 5 van dit soort Anti Submarine Warfare (ASW) crews.
Scenario
De Atlantische Oceaan ligt uitgestrekt onder de helikopter. Voorin zitten vlieger luitenant ter zee 2OC Christian naast Bernd, achterin sensor-operator sergeant ODOPS Dave. Aan deze 3-eenheid in opleiding de taak om, onder toeziend oog van instructeurs, de Nederlandse onderzeeboot Zr. Ms. Walrus op te sporen.
Voor alle 3 de mannen geldt dat de simulatortraining pas net achter ze ligt. Nu jagen ze voor één van de eerste keren in een echte helikopter, boven echt water, met een echte sonar op een echte onderzeeboot. “Het grote verschil?”, herhaalt Dave lachend de vraag. “Dat er voor 1 miljoen euro aan het kabeltje hangt dat ik laat zakken. Een fuck-up kan nu echt niet.”
Sonar
De sensor-operator doelt op de speciale sonar waar de NH90 voor ASW mee is uitgerust. Deze zendt onder water geluidsgolven uit, die teruggekaatst worden door harde objecten. De sensor-operator analyseert de teruggekaatste geluiden en detecteert zo (bijvoorbeeld) een onderzeeboot. “In het echt is dat een stuk moeilijker dan in de simulator”, verzucht Dave. “Een onderzeeboot speelt het spelletje mee. Dat ding is altijd in beweging, het verandert van koers, gaat langzamer, sneller of dieper varen. Dat zorgt voor allerlei verschillende echo’s. In de simulator heb je maar één soort echo; je hebt ‘m of je hebt ‘m niet.”
Direct raak
Bernd is als tacco verantwoordelijk voor de missie. Hij knoopt alle informatie van de sensoren aan elkaar en bedenkt een vervolgplan. “Ik weet wat het doel van de onderzeeboot is. Ik verplaats mij in hem en aan de hand daarvan bepaal ik de locatie en diepte van de sonar”, legt hij zijn eerste stappen uit. Met succes; het is direct raak. Al bij de eerste dip ontvangt sensor-operator Dave een ‘superecho’. Tacco Bernd geeft de vermoedelijke locatie van de onderzeeboot door aan zijn partners in de lucht. Dat zijn vandaag zijn Nederlandse collega’s in een andere NH90, een Engelse crew in een Merlin en de Fransen in een Atlantic, een maritiem patrouillevliegtuig. Allemaal uitgerukt om gezamenlijk ASW te beoefenen.
Sonoboeien
De Fransen hebben de leiding en besluiten zogenoemde sonoboeien af te gooien. Deze boeien, die ook in de NH90 aanwezig zijn, zenden net als de sonar onder water geluidsgolven uit, maar ze zitten niet met een kabel vast aan een helikopter of vliegtuig. “De onderzeeboot hoort onze geluidsgolven”, legt Bernd uit. “Daar past hij zijn plan op aan; hij zal vluchten. En wij kunnen pas achter hem aan als we de sonar uit het water halen. Dan zijn we hem even kwijt.” De sonoboeien worden rondom de laatst bekende locatie van de onderzeeboot gegooid. En zo kan deze geen kant meer op. “Elke 8 minuten een torpedo op het ding”, klinkt het door de intercom.
Vernietigen is overigens niet de standaard aanpak, vertelt Bernd. “Het detecteren van een onderzeeboot is al een heel sterk wapen. Ons doel is het beschermen van de vloot. Zolang wij de onderzeeboot bezighouden, kan deze geen aanval uitvoeren. Als je weet waar-ie zit, is het al mission failure voor de vijand. We kunnen vuren, maar alleen als dat echt nodig is.” Een waarschuwingsschot is geen optie: “Het is alles of niets.”
Onderzeebootbestrijding
De vraag naar onderzeebootbestrijding stijgt, merkt detachementscommandant en tacco-instructeur luitenant ter zee 1 Johan. “De wereld verandert, de focus verschuift. Steeds meer landen investeren in onderzeebootcapaciteit en daar is een passend antwoord voor nodig.”
860 Squadron
Het 860 Squadron, onderdeel van het Defensie Helikopter Commando, levert de maritieme gevechtscapaciteit op zee. Hiervoor heeft het squadron de beschikking over de NH90-gevechtshelikopter, uitgerust met moderne sensoren. De 2 nieuwe ASW-crews zijn vanaf nu ook operationeel inzetbaar vanaf marineschepen.
Vooral voor oefeningen in Europese wateren met NAVO-eskaders wordt veel om ASW-heli’s gevraagd. En Nederland loopt wat dat betreft voorop. “De ASW-systemen in de NH90 zijn echt hele goede”, zegt Johan. “Neem alleen al de Helras-sonar. In vergelijking met de sonar in de Lynx reikt deze vele malen verder. We krijgen ook steeds meer vat op de NH90. We leren de helikopter kennen. De uitdagingen rond materieellogistiek worden minder en de inzetbaarheid neemt toe. De NH90 heeft nu de wind mee. Zeker op het gebied van ASW.”
ASW is meest complexe taak
Anti Submarine Warfare (ASW) is de meest complexe taak voor de NH90 en de crew. De helikopters zijn uitgerust met verschillende systemen en het tactische aspect is een grote uitdaging. De tacco neemt het ten slotte op tegen een onderzeebootcommandant. Daarnaast vliegen tijdens ASW meerdere helikopters op een klein oppervlakte. De ASW-crew is in staat in het hoogste geweldspectrum te opereren oftewel, high-end warfare. Dit in tegenstelling tot andere missies waarvoor de NH90 wordt ingezet, zoals counterdrugsoperaties in het Caribische Gebied en anti-piraterij langs de kust van Somalië. Dit zijn low-end warfare-taken.
FOST
Om ASW te trainen, draaien de NH90’s mee met de Flag Officer Sea Training. Bij ‘FOST’ draait het om het inzetgereedmaken van NAVO-marineschepen en hun bemanningen. Naast onderzeebootbestrijding trainen NH90’s tijdens de FOST ook andere taken zoals oppervlakteoorlogsvoering en Search and Rescue.
