De ultieme test

Mercuur en Zeeleeuw maken nieuwe start

“Ja ik zie 'm", roept de schipper van Zr. Ms. Mercuur enthousiast. En hij wijst met zijn verrekijker richting de horizon. Zo'n 3 mijl verderop is een stukje periscoop boven het gladde wateroppervlak zichtbaar. Na drie jaar grootonderhoud doet de bemanning  van het torpedowerkschip wat ze zo lang heeft moeten missen: oefenvijand spelen tijdens een operationeel examen van een onderzeeboot. 

Zr. Ms. Mercuur wint deze ronde verstoppertje spelen onder de golven. Voor de kust van het Engelse Plymouth vechten de kemphanen het uit. Ondanks brand, uitgevallen systemen en nabij de romp ontploffende mijnen geeft de bemanning van Zr. Ms. Zeeleeuw zich niet snel gewonnen. "En dan moeten ze nog steeds hun opdracht goed uitvoeren en de boot veilig houden”, licht kapitein ter zee Herman de Groot toe. volgens de groepsoudste Onderzeedienst deed de subbemanning zijn best bij onder meer het nemen van foto’s van militaire objecten op de kust, het aanvallen van een schip en het ongezien maken van foto- en video-opnamen van het onderwaterschip.

Commandanten opleiden

Ondanks alle uitdagingen, slaagt de Zeeleeuw 3 dagen later met vlag en wimpel voor de OPEX. “Dat was belangrijk”, legt De Groot uit. “De Zeeleeuw is het ‘proefkonijn’. Het is de eerste van de Walrusklasse-onderzeeboten die tijdens groot onderhoud een upgrade heeft gehad. De Dolfijn, Bruinvis en Walrus volgen nog. Met het levensverlengend onderhoud overbrugt de Onderzeedienst een gat tot 2027. Dan worden de boten als het goed is vervangen. 
De bemanning van de Zeeleeuw heeft de afgelopen anderhalf jaar leren omgaan met de vernieuwde systemen en sensoren aan boord. “Samen moesten ze de bedrijfsvoering aanpassen en nieuwe procedures uitvoeren. Dit examen was de ultieme test. De boot is weer gereed voor inzet. Haar eerste taak is de internationale opleiding tot onderzeebootcommandant faciliteren. Die geeft Nederland sinds 1995 en willen we op hoog niveau houden.”

Geduchte tegenstander

Het behalen van de OPEX markeert het einde van het opwerktraject voor de Zeeleeuw en de Mercuur. Want om oefeningen zo reëel mogelijk te houden, is hun samenwerking onmisbaar. "We gaan ze ook flink treiteren", stelt commandant LTZ 1 Rik Woertman voorafgaand aan het examen. Zelf voer hij 12 jaar op onderzeeboten; dat maakt hem een geduchte tegenstander. "Ik weet wat er in de hoofden van de mannen onder water omgaat. Ze doen er alles aan om ongezien te blijven. Als wij een sonaruitzending doen, schrikken ze. Het geluid hoor je onder de waterlijn door de hele boot, ze weten dan dat iemand ze op het spoor is."

De Mercuur is niet groot, maar kan zich wel groot voordoen. Woertman: “Middels SOCRATES (geluidsbron van 1,5 meter lang, red.) simuleren we geluiden. Elke sonar heeft een eigen frequentie. Zo kunnen wij ons voordoen als bijvoorbeeld Russisch fregat, vissersboot of helikopter. Op de sensoren van de Zeeleeuw ziet dat er levensecht uit. Zo houden we de bemanning voor de gek."

Van levensbelang

De mannen van de Onderzeedienst hebben het torpedowerkschip gemist. De Groot: "Vooral bij het oefenen met het afvuren van torpedo's.” De Mercuur is de enige met een lift aan boord om torpedo's uit het water te halen. Aan boord is daarna te meten hoe de torpedo heeft gefunctioneerd, welke route die heeft afgelegd en of-ie contact heeft gemaakt met een andere onderzeeboot of schip.

“De onderzeeboot is een wapensysteem waarmee Nederland strategische invloed uitoefent”, stelt De Groot. “Het geeft Nederland op internationaal niveau een plek aan tafel. Maar het hébben ervan is niet voldoende, we moeten oefenen. De Mercuur is voor de Onderzeedienst van levensbelang. Het flexibele schip is klein genoeg om overal te komen en groot genoeg om lang met ons mee te varen."

Charme

Het levensverlengend onderhoud duurde uiteindelijk 3 jaar. Woertman: "Een jaar langer dan gepland, heel vervelend. Maar het schip had groot onderhoud nodig om de komende 15 jaar weer mee te kunnen." Inmiddels is het oudste stalen schip van de marine weer volledig inzetbaar: "We hebben nieuwe motoren, alle navigatiesystemen op de brug zijn voorzien van de nieuwste techniek en de communicatienetwerken zijn vernieuwd." Is alles dan nieuw? "Zeker niet. De trappen en deuren zijn nog van hout. De Mercuur heeft haar charme niet verloren. Het voelt heel anders dan op nieuwere marineschepen."

Anders dan alle andere

De Mercuur is in nog veel meer opzichten anders dan alle anderen. Sterker nog, het is de enige in haar klasse. Woertman: "Daar zit ook gelijk onze grootste uitdaging. We hebben andere apparatuur en systemen dan andere schepen van de KM. Als er iets kapot gaat, kunnen we niet gemakkelijk iets losschroeven bij de buurman.
"Maar zo’n ‘ander’ schip kent ook zijn voordelen, weten de opvarenden, zoals wachtsofficier LTZ 2 Erwin Zonneveld. “Onder de kleine schepen zijn wij relatief groot, maar we hebben een kleine bemanning. Daarom krijgen we meer verantwoordelijkheden. Zo mag ik de Mercuur aan- en afmeren; hartstikke gaaf.”