Tekst Vanessa Strijbosch
Foto SGT Jan Dijkstra
Helikoptercrash zet alles op scherp
Vrijdag 21 april, 08.53 uur: er komt een Search & Rescue (SAR)-alarm binnen in het Kustwachtcentrum te Den Helder. De 3 watchofficers en de duty officer zijn direct alert. Het blijkt om een offshore-helikopter te gaan. De AW 139, die op dat moment terugkeert van een platform in de Noordzee, is van de radar verdwenen. Er is geen communicatie meer. “Hebben we een last known position?”, schalt het door de Kustwachtmeldkamer. Een spannend begin van een uitdagende multidisciplinaire rampenoefening die interessante geleerde lessen aantoont voor zowel Defensie als betrokken civiele partijen.
De oefening ’Failure’ vond eind april plaats op Maritiem Vliegkamp (MVK) De Kooy. De naam lijkt wat ongelukkig gekozen. Weliswaar ‘mislukt’ een helikoptervlucht in het scenario, echter een mislukking is de oefening allerminst. Dat bevestigt ook oefenleider en directeur Kustwacht, kapitein ter zee Ronald Blok, na afloop. “We hebben nu een beter beeld van de mensen en de organisaties die je nodig hebt als er zich een dergelijke calamiteit voordoet.” Blok doelt op het interessante kleurenpalet aan militaire en civiele spelers die een rol hebben indien een militaire of civiele helikopter op MVK De Kooy of Den Helder Airport in de problemen komt.
Van de radar
In dit scenario betreft het een offshore-helikopter van CHC Helicopters Netherlands (CHC HN), een bedrijf dat vluchten van en naar boor- en gasplatformen in de Noordzee verzorgt. De helikopter verliest zijn communicatie en is niet meer te zien op de radar. De crew is van CHC HN en verder bevinden zich nog 14 medewerkers van de NAM aan boord. De helikopter moet een noodlanding maken op De Kooy en is geheel met rook gevuld. 3 passagiers en de copiloot raken onwel. Een calamiteit die niet alleen het Kustwachtcentrum, maar later in het scenario ook de verkeerstoren, het Local Coordination Centre (LCC) en de Marinebrandweer van De Kooy genoeg uitdagingen biedt.
De helikopter moet een noodlanding maken op De Kooy en is geheel met rook gevuld
Hectisch tafereel
>>> 09.03 uur: SAR-alarm is gemaakt in de meldkamer van het Kustwachtcentrum. Er loopt noodverkeer voor scheepvaart onder de afroep ‘missing helicopter’. Scheepvaart wordt gevraagd uit te kijken en te melden indien er iets wordt waargenomen. De watchofficers zoeken nog naar de juiste informatie en proberen in contact te komen met de diverse diensten. Luchtverkeersleiding Nederland, de operator van CHC HN en de SAR-heli worden gealarmeerd. De Kustwacht vraagt assistentie van de Luchtvaartpolitie.
>>> 09.20 uur: de CHC-helikopter blijkt niet gecrasht, maar is op de terugweg naar De Kooy, zonder werkende transponders en communicatieapparatuur. Het lijkt erop dat het toestel een noodlanding moet maken op De Kooy. In het LCC is het plaatsvervangend hoofd gekluisterd aan zijn portofoon. Samen met 2 LCC-medewerkers en de verkeerstoren van de De Kooy probeert hij de in nood verkerende heli zo veilig mogelijk aan de grond te krijgen. Een hectisch tafereel. De spanning is voelbaar.
‘Prachtig om te zien dat al die partijen bij elkaar komen en dat er dan zoiets moois uit groeit’
RTL Nieuws aan de lijn
>>> 09.30 uur: ‘Crash alfa’, ‘crash alfa’, ‘crash alfa’! Het plaatsvervangend hoofd coördineert vanuit het LCC op De Kooy: “Vliegtuig is ‘non comms’ naar binnen gekomen en geland met ernstige rookontwikkeling. Ambulances komen deze kant op. We moeten nu zicht krijgen op de slachtoffers.”
>>> Om 09.45 uur wordt dat laatste beeld bevestigd: “11 personen uit de kist, 3 gewonden, ambulances gearriveerd”, klinkt er krakerig door de portofoon.” Ondertussen hebben ook de media lucht gekregen van het incident en bellen naar het LCC. “Ik heb RTL Nieuws aan de telefoon; wat doe ik hiermee?”, vraagt een LCC-medewerker zich terecht af.
Vele noodprocedures
De On- en Offshore Contingency-plannen, het NAM-crisismanagementplan, het Emergency Response Plan, het Brandbestrijdings- en Reddingplan, de Gecoördineerde Regionale Incidentenbestrijding Procedure; het is een greep uit de vele noodprocedures die in werking treden bij een dergelijke calamiteit.
De oefening is vooral ook bedoeld om het Emergency Coordination Team (ECT) van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) en andere diensten die in relatie staan tot offshore-activiteiten voor te bereiden op een eventuele calamiteit. En om medewerkers alert te houden en verbeterpunten op te sporen. Nog een ander hoofddoel is het testen van de communicatielijnen en commandostructuren.
Laagje dieper
“Als er iets gebeurt, zijn we er van en dan staan we er”, durft majoor Jan Verest (Defensie Helikopter Commando, 990SQ) te stellen. Als hoofd Luchtverkeersleiding op De Kooy zag hij zelfs al een paar échte incidenten gebeuren op de landingsbaan. “Gek genoeg lopen dingen dan zelfs beter dan in oefeningen. De ernst van de situatie is dan snel zichtbaar, de scherpte zit er dan direct in.”
Verest is overigens erg te spreken over ‘Failure’. “We zijn nu zelfs een laagje dieper gegaan in de communicatie. Afstemmen met elkaar is cruciaal. Ik vind het prachtig om te zien dat al die verschillende partijen bij elkaar komen met een gezamenlijk belang en dat er dan zoiets moois uit groeit.”
Onbekendheden
Volgens oefenleider Blok ‘kun je nooit kritisch genoeg zijn qua frequentie, omvang en intensiteit’. “Zeker als het gaat om multidisciplinaire oefeningen als deze”, vindt hij. “Het was goed om te zien dat veel partijen hun medewerking verleenden, maar in de voorbereidingen kwamen nog wel veel onbekendheden over en weer naar boven.”
Volgens Blok toont dat de noodzaak aan om elkaar veelvuldig op te zoeken. “Temeer omdat we ook aanhoudend geconfronteerd worden met veranderingen bij stakeholders en in crisismanagementstructuren. Voor een volgende gelegenheid pleit ik dan ook voor deelname van de belangrijke Veiligheidsregio Noord-Holland Noord.”
