Tekst Henny de Boer
Foto SGT-1 Eva Klijn
Zr. Ms. Van Amstel observeert migratiecrisis Egeïsche Zee
In het schemerdonker komen op het Turkse vasteland vanuit verschillende kanten mensen aangeslopen. Ze verzamelen zich en lopen nietsvermoedend naar de Egeïsche Zee. Ze hebben geen idee dat bemanningsleden vanaf de nabijgelegen Zr. Ms. Van Amstel het tafereel op de voet volgen met een nachtkijker.
Het voorste groepje draagt een rubberen boot. Voordat ze het water bereiken voor de oversteek naar Griekenland, neemt de situatie een andere wending. De Turkse gendarmerie rijdt op hen af en dirigeert hen terug naar het binnenland. Ze zijn geïnformeerd door de Van Amstel.
Zwart-wit-beelden
Sergeant (ODOPS) Bert Sandbrink laat vanuit de commandocentrale van de Van Amstel recente zwart-wit-beelden zien van het gebeuren, die zijn gemaakt met een infraroodcamera. Hij is een van de ruim 150 bemanningsleden van de Van Amstel, die sinds halverwege maart in de Egeïsche Zee patrouilleert om migratiestromen in kaart te brengen en mensensmokkel tegen te gaan. Het fregat is actief in de wateren tussen het Griekse eiland Chios en Turkije, in het vlootverband Standing NATO Maritime Group 2 (SNMG2). Daaraan nemen momenteel ook schepen uit Duitsland, Groot-Brittannië, Frankrijk, Canada, Griekenland en Turkije deel.
'Bij harde wind en hoge golven zijn migranten kansloos'
‘Observeren en rapporteren’
De Van Amstel patrouilleert in een gebied van ongeveer 30 mijl lang en zo’n 3 tot 14 mijl breed. “Onze opdracht luidt observeren en rapporteren”, zegt luitenant-ter-zee 1 Sjors ter Veen, hoofd Operationele Dienst. “Zodra we een bootje met migranten zien, informeren we het Europese agentschap Frontex, de Turkse en de Griekse kustwacht. Degene die het dichtste bij is, neemt de vluchtelingen mee.”
Luiers en babyflesjes
Mocht het migrantenbootje omslaan voordat de kustwacht er is, dan schieten opvarenden van de Van Amstel te hulp. Zij staan op het dek paraat met een RHIB (motorboot). Ingrijpen is nog niet nodig geweest, maar de bemanning van het schip is op alles voorbereid. Ze beschikken over een ziekenboeg en hebben een groot arsenaal aan dekens, eten, babyflesjes en luiers op voorraad.
Bezaaid met zwemvesten
Mensensmokkelaars vragen zo’n 1.000 dollar per persoon voor de overtocht. “Ze stoppen kleine bootjes vol met tientallen migranten uit landen als Syrië, Afghanistan, Pakistan, Egypte, Marokko en Eritrea”, zegt adjudant (ODVB) Sjaak Koman, chef der equipage. Volwassenen zitten op de rand, kinderen in het midden. Tegen degene met de meest nautische blik zegt de mensensmokkelaar: díe berg, dáár moet je heen. Zelf gaan ze meestal niet mee. De eenvoudige bootjes met zwakke buitenboordmotor zijn voor eenmalig gebruik. Ze varen langzaam en vallen onderweg vaak stil, maar de overkant is dichtbij. Veel migranten hebben de overtocht al gehaald; sommige Griekse stranden liggen bezaaid met oranje zwemvesten. Ook drijft her en der een zwemvest in de Egeïsche Zee.
'Ik heb bootjes ramvol kleine kinderen gezien, dat maakt indruk'
Angst in hun ogen
De wanhoopspogingen van de migranten laten veel bemanningsleden niet koud. “Ik heb bootjes ramvol kleine kinderen gezien, dat maakt indruk”, zegt Koman. Soms springen mensen in paniek in het water als de kustwacht nadert. Ze hebben hun laatste centen uitgegeven aan de reis. “Je ziet de angst in hun ogen, de hoop op een betere toekomst in Europa vervliegt.”
Op zijn duimpje
De bemanning van het Multipurpose-fregat kent het gebied inmiddels op zijn duimpje. “We weten ongeveer waar we de migranten kunnen verwachten; ze zitten vaak op dezelfde plekken”, zegt Koman. Ze proberen het vooral ’s ochtends vroeg en ’s avonds in het schemerdonker. Verder is het weer een cruciale factor. “Bij harde wind en hoge golven zijn ze kansloos. Op zulke dagen zijn er minder bewegingen”, weet Koman.
Migratiestroom is afgenomen
Syriërs worden in Griekenland geregistreerd, opgevangen en verdeeld over Europa. Migranten die geen kans op asiel maken, gaan met de veerboot terug naar Turkije. “Ilegale immigratie wordt zo vervangen door legale migratie”, legt kapitein-luitenant-ter-zee Dick van der Neut uit. De commandant van de Van Amstel vertelt dat de migratiestroom in het gebied aanzienlijk is afgenomen. In het begin staken soms honderden migranten per dag over, nu staat de teller geregeld op nul. “Tussen Turkije en Chios zien we alles”, verzekert Ter Veen. Verder constateert de bemanning tevreden dat het optreden van Turkije assertiever is sinds het asielakkoord van maart 2016 met de EU. De samenwerking verloopt goed, alle partijen nemen hun verantwoordelijkheid. Mogelijk kiezen mensensmokkelaars voor nieuwe routes, maar het is nog te vroeg om daar iets over te zeggen.
