Tekst KAP Klaas Daane Bolier
Foto John van Helvert
Duikmedisch Centrum 50 jaar expertisebolwerk
Veilig weer bovenkomen, dat is de crux in het werk voor het Duikmedisch Centrum. Het is al 50 jaar de essentie van het werk van dit expertisebolwerk. Iedereen wil dieper en langer duiken, maar de weg terug naar boven en dan weer verder op aarde, dat is waar het centrum zich op richt.
Geen Defensieduiker gaat het water in zonder uitgebreid gekeurd te zijn door het Duikmedisch Centrum (DMC) in Den Helder. Niet alleen militaire duikers worden hier gekeurd, maar ook die van bijvoorbeeld de Brandweer en de Politie. “Eigenlijk alle geüniformeerde duikers”, vat kapitein-luitenant ter zee (AR) Dave Koch, commandant van het DMC, samen.
Lichaamsdelen cruciaal
Voor het werken onder waterdruk, ook wel ‘hyperbaar’ genoemd, is het goed functioneren van een aantal lichaamsdelen en organen cruciaal. Het gaat dan om de longen, sinussen, oren en het voorhoofd; de plekken in het lichaam waar druk op komt te staan. “Bij de meeste mensen functioneren deze zaken min of meer hetzelfde. Wij zijn ook niet op zoek naar aspirant-duikers bij wie alles beter werkt of hoger ontwikkeld is. Wel kijken we of genoemde lichaamsdelen en organen gewoon in orde zijn.”
Al 50 jaar is het DMC een toonaangevend instituut binnen de hyperbare geneeskunde
Schadelijk voor de longen?
Het keuren is de helft van het werk van het DMC. De andere helft is wetenschappelijk onderzoek. Al 50 jaar is het DMC een toonaangevend instituut binnen de hyperbare geneeskunde. “Op dit moment doen we bijvoorbeeld onderzoek naar de effecten van zuurstof op de longen. Zuurstof is namelijk aan de ene kant noodzakelijk voor het leven, maar onder druk – zoals bij duiken en in hoge concentratie – is het schadelijk voor de mens. En dan met name voor de longen en onze hersenen. En zuurstof is nu net het ademgas voor onze special forces. Ook het duiken met perslucht heeft zijn uitdagingen. Het daarin aanwezige stikstof heeft namelijk ook gewoon bijwerkingen. Dus zoekt iedereen naar het perfecte gasmengsel, zo mogelijk voor elk type duik.”
Pijnlijke keuzes
Dus de wereld van de hyperbare geneeskunde is in beweging. Soms leidt voortschrijdend wetenschappelijk inzicht tot pijnlijke keuzes. “We hebben de afgelopen jaren een serie duikers voorbij zien komen die problemen kreeg door het duiken; vrij serieuze voorvallen. Op zoek naar de gemene deler, kwamen we erachter dat ze allen bepaalde kenmerken in hun longvolumes hadden. Iets waarvan we altijd dachten dat dit geen enkel probleem was en wellicht zelf voordelig was voor duikers. Tsja, wat doe je dan met die informatie? Uiteraard keur je nu aspirant-duikers met deze longen af. Maar wat doe je met de zittende populatie met deze longvolumes? Mensen waren vaak al jaren beroepsduiker. Toch konden we niet anders dan ze alsnog afkeuren op basis van onze nieuwe inzichten. Je hebt keuze tussen blijven duiken of niet meer, vanwege overtuigend bewijs dat er een grote kans bestaat op een ernstig duikongeluk. Dan kies je voor niet meer duiken. Hoe pijnlijk ook.”
A cure searching for a disease
Hyperbare geneeskunde beperkt zich niet alleen tot het onderwaterdomein. Ook sommige gehoorbeschadigingen kunnen behandeld worden door de patiënt in de druktank te plaatsen. Maar er zijn meer voorbeelden te noemen waarbij het onder druk brengen de patiënt goede behandelresultaten oplevert. Zoals voor snellere wondgenezing. “Maar je moet het ook niet overdrijven”, stelt Koch. “Hyperbare geneeskunde is weleens omschreven als ‘a cure searching for a disease’ – zeg maar: een match tussen een behandeling en een ziekte. Zo’n 20 jaar geleden gold het onder druk brengen als een soort wondermiddel tegen allerlei aandoeningen. Dat zien we nog wel eens voorbij komen. Maar de inzet van onze core business als toverstafje maakt het werk ongeloofwaardig; daar blijven wij dus ver vandaan.”
Veiligheid bevorderen
Naast keurings- en onderzoeksinstituut is het DMC ook een kenniscentrum voor de beroeps- en hobbyduiker. Iedere dag houdt het DMC telefonisch spreekuur. “Dan krijgen we allerlei vragen over medische klachten en duiken; dat gaat soms best ver. Zo bellen er met enige regelmaat mensen vanaf de intensive care die net een infarct hebben gehad, met de vraag of ze volgende week toch weer kunnen gaan duiken. Mensen denken blijkbaar dat wij duiken voor alles en iedereen mogelijk willen maken. Maar veiligheid bevorderen is meer ons ding. En dus sluiten wij risico’s ook uit en adviseren wij mensen om vooral niet te duiken. De meest gestelde vraag is tegenwoordig trouwens of je met antidepressiva of ADHD wel mag duiken.”
Naast keurings- en onderzoeksinstituut is het DMC ook een kenniscentrum voor de beroeps- en hobbyduiker
Caissonziekte
Met de toename van het aantal hobbyduikers dat over de hele wereld het water ingaat, neemt de vraag naar spoedeisende hulp voor het DMC ook toe. Als duikers te snel stijgen, kunnen er belletjes in het bloed terechtkomen die erg schadelijk kunnen zijn voor het lichaam. De aandoening staat beter bekend als caissonziekte en kan verholpen worden door de patiënt weer onder druk te brengen in een zogenoemde druktank en de druk dan langzaam weer af te bouwen, terwijl ze zuurstof ademen.
Puntje voorbereiding
“Mensen kunnen makkelijk veel geld uitgeven aan mooie duikspullen en daarmee een nieuwe 'way of life' aanschaffen”, zegt Koch, “maar daarmee koop je geen kennis en geen ervaring. Zo hadden we laatst iemand die op de Afsluitdijk belde en zei: ‘Zet de tank maar aan, ik ben er bijna’. Bleek dat hij in de Kielerbocht gedoken had en nadien zijn rechterbeen niet meer kon bewegen. Hij reed helemaal van Kiel naar Den Helder op de cruise control in zijn dure BMW automaat. Uiteraard hebben we hem geholpen, maar in Kiel hebben ze ook een prima hyperbaar centrum. Puntje voorbereiding…”, merkt Koch droogjes op.
Mogelijkheden uitbreiden
Op 31 maart wordt het 50-jarig bestaan van het DMC gevierd, maar Koch kijkt verder. “We moeten nog meer gaan samenwerken met allerlei instituten en de industrie. Dat is tactisch slim en van deze tijd. Kennis is wereldwijd verkrijgbaar en niet slechts in je eigen lab. Wij werken uiteraard al samen met het AMC, waar onze eigen hoogleraar in de hyperbare geneeskunde zijn leerstoel heeft. Maar ik wil graag samenwerking vinden met meer universiteiten. Deze beschikken vaak over specialistische meetapparatuur, waardoor we onder water nog meer onderzoek kunnen doen naar voor duikers normale veranderingen in hun lichaamsfuncties. Met dergelijke samenwerkingen zouden wij onze onderzoeksmogelijkheden uit kunnen breiden.”
