‘Je wordt er wel eens bang van’

Nieuwe sleper is ‘Toyota Prius’ met 62 ton trekkracht

Net opgehaald uit Roemenië, ligt de kustsleper Noordzee te pronken in de haven van Den Helder. Het wachten is nu op de komst van de Waddenzee (later deze maand) en de Zuiderzee (april). De 3 gloednieuwe boten vervangen 4 van de 5 slepers van de Lingeklasse die na 25 jaar trouwe dienst zijn verkocht. Wat de nieuwe tijd met zich meebrengt? Een hybride aandrijving, meer massa en vooral veel meer power, om schepen met een groot windoppervlak moeiteloos te kunnen slepen.

“Met de komst van Zr. Ms. Rotterdam in 1998 en later de Johan de Witt ontstond de behoefte aan sterkere sleepboten”, vertelt kapitein-luitenant ter zee Erik Willemsen, hoofd Havenfaciliteiten van het Commando Zeestrijdkrachten. “De boten van de Linge-klasse hadden onvoldoende vermogen voor veilige assistentie. Incidenteel werden schepen dan ook met 3 boten verhaald. In 2000 is al de initiële behoeftestelling gedaan, maar dat bleek geen gelopen race. Door de grote reorganisatie en geldgebrek bij Defensie is het project meerdere keren naar achteren geschoven. Met de komst van de nog grotere Karel Doorman werd de behoefte aan sterkere slepers echter nog dringender. Na een Europese aanbesteding is uiteindelijk in 2014 het contract getekend voor de bouw van de boten. Damen Shipyards voldeed het beste aan de eisen, dus mocht ze bouwen.”

21,3 miljoen euro

Met het construeren van marineschepen in Roemenië heeft Damen inmiddels veel ervaring; ook de Karel Doorman en Ocean-going Patrol Vessels van de KM zijn hier samengesteld. Van het gewenste type sleepboot (2810) bouwde Damen er overigens al 280, die over de hele wereld opereren. “Voor de bouw van de 3 boten van onze Noordzee-klasse trok de Defensie Materieel Organisatie ruim 21,3 miljoen euro uit”, aldus luitenant ter zee 2OC Herman Schooljan, hoofd Nautische Dienst van Havenfaciliteiten. “De 4 boten die zij vervangen, zijn verkocht aan een Britse sleepbootmaatschappij. Hoewel ze al 30 jaar oud zijn, zijn ze verder nog prima. De sleper Gouwe houden we trouwens. Deze laatste is pas 19 jaar oud en kan in tegenstelling tot de nieuwe boten wel varen op de Waddenzee en het IJsselmeer. De boten van de Linge-klasse steken namelijk maar 2,60 meter diep; bij de Noordzeeklasse is dat 4,70 meter. Voordeel van die diepgang, meer massa en meer breedte (1 meter) is wel dat de boten tot seastate 5 inzetbaar zijn, in plaats van seastate 4 van de Linge-klasse. Overigens is seastate 5 geen ideale situatie om in te werken, want dan begint iedereen langzaam donkergroen te worden.”

Hybride aandrijving

Opvallender dan de maten, is om te beginnen een andere besturing. Willemsen: “De Linge-klasse werkt met 2 vaste assen, met schroeven met verstelbare bladen. De Noordzee-klasse beschikt over 2 'pods' met vaste schroeven, zogenoemde 'azimuth stern drives', die 360 graden draaibaar zijn. Hiermee valt preciezer te manoeuvreren.”

Aan de voorkant van deze besturing is een zeer bijzondere hybride aandrijving te vinden. “Voor het varen van 0 tot 5 knopen is elektrisch varen ideaal”, aldus de overste. “85 procent van de tijd lig je toch te wachten of ben je onderweg naar de meerpositie. De lithium Ion-batterijen leveren genoeg stroom voor 45 minuten varen. Heb je meer kracht en snelheid nodig, dan schakel je de 2 hoofdmotoren in.” Technisch detail: wanneer de hoofdmotoren draaien, schakelt de Volvo-dieselgenerator – die spanning levert voor verlichting, apparatuur en dergelijke – uit, en werken de elektromotoren juist als generatoren voor de spanning aan boord.

Genot om mee te werken

Herman de Vries, de kapitein van de Noordzee, is apetrots op zijn nieuwe boot. Vanuit zijn voornamelijk glazen brug overziet hij de haven. En zijn voormalige boot Rotte, die er ligt afgemeerd. Sinds 1999 was De Vries kapitein op die sleper. Natuurlijk heeft hij een nostalgisch gevoel bij het afstaan van zijn ‘tweede thuis’, maar op de brug van de Noordzee ebt dat gevoel wel weg.

Alleen al de 62 ton trekkracht. “In tegenstelling tot de 1.600 pk’s van de oude boot, bieden de 2 MTU-dieselmotoren van de Noordzee samen 5.000 pk’s. Je wordt er – bij wijze van spreken – wel eens bang van, van die kracht. Dus moet je goed nadenken wat je doet. Meer voorzichtigheid is vooral geboden, anders trek je zo het een dek van een mijnenjager af, bijvoorbeeld.”

Tel hier het optimale blikveld bij op, net als de hypermoderne apparatuur, met zicht op alle processen en functies, de betere besturing en de bijzondere aandrijving. Dan kunnen De Vries en zijn bemanning ten slotte maar 1 ding toegeven: deze boot is een genot om mee te werken.