Tekst Arjen de Boer
Foto sergeant 1 Eva Klijn

Stiller, flexibel en beter bewapend

Foto boven: In nieuwe onderzeeboten is ook veel aandacht voor de gezondheid van de bemanning. Verf en plastics mogen het binnenmilieu niet verontreinigen.

De Onderzeedienst is altijd het terrein geweest van technologische hoogstandjes. Dat is tegenwoordig niet anders. Maar hoe ziet de onderzeeboot van de toekomst er uit?

Engeland, het jaar 1620. De Nederlander Cornelis Drebbel legt de laatste hand aan een bijzondere uitvinding. Het is bekleed met ingevet varkensleer en uit de romp steken 12 roeiriemen. De hele boot is waterdicht en kan 3 tot 5 meter onder water varen. Dat deed het ook, op de rivier de Theems, tot verbazing van de Londenaren.

Drebbels vondst is de boeken ingegaan als de eerste duikboot. Sindsdien is er veel veranderd. Dat was vorige week goed te zien op de 3-daagse vakbeurs Undersea Defence Technology (UDT) in Rotterdam. Internationale bedrijven showden daar de nieuwste snufjes voor het onderwaterdomein. Een mooie gelegenheid voor Alle Hens om 2 experts te vragen om eens voorbij de horizon te kijken.

Modulair bouwen heeft de toekomst.

"De onderzeeboot van de nabije toekomst is modulair qua opbouw"

Flexibiliteit

De onderzeeboot van de nabije toekomst is modulair qua opbouw, vertelt manager Mechanical Systems Hans Jönsson, werkzaam bij een Zweedse wapenfabrikant. Het gaat om flexibiliteit. “Het vaartuig kunnen we aanpassen. Moet het expeditionair kunnen opereren, dan komen er bijvoorbeeld grotere brandstoftanks in”, zegt Jönsson, die sinds 1978 in de onderzeebootbranche zit. “Belangrijk is ook de mogelijkheid om verschillende missies te kunnen uitvoeren, door special forces of onbemande vaartuigen aan boord te hebben.”

Verre toekomst

De onderzeeboot van de verre toekomst is nog stiller, stelt Peter Hauschildt, directeur Research & Development van een Duits bedrijf. Dat is hoognodig omdat opsporingsapparatuur zo fijngevoelig wordt, dat zij een onderzeeboot snel en nauwkeurig kan ‘horen’. "Daar is in het ontwerp nog niet echt rekening mee gehouden", zegt Hauschildt. "Er zijn mogelijkheden op het gebied van speciale tegels en verf."

Fabrikanten kunnen onderzeeboten aanpassen aan de wensen van de klant. Het type missie waarvoor de onderzeeboot zal worden gebruikt is hierbij belangrijk.

“Er zullen raketsystemen komen om vijanden uit te schakelen”

Raketten

Een ander punt is de ontwikkeling van wapensystemen. De torpedo blijft vooralsnog belangrijk, maar aanvullende of alternatieve systemen zullen hun intrede doen. "Als opsporingsapparatuur in open zee een onderzeeboot kan ontdekken op 50 kilometer afstand, dan is er sprake van een totaal ander spelletje", aldus de Duitse expert. "Op die afstand heeft een torpedo geen effect, dus zullen er raketsystemen komen om vijanden uit te schakelen."

Onbemand

Sommigen voorspellen dat de onderzeeboot straks zonder bemanning kan varen. Maar dat ziet Hauschildt niet snel gebeuren. Het grote probleem: communicatie onder water is zeer moeilijk. Het is een van de grote problemen waar technici zich het hoofd over breken. “Dat probleem wordt misschien wel nooit opgelost", aldus Hauschildt. Wel ziet hij mogelijkheden voor kleinschaligere inzet van onbemande robots en dergelijke. "Die kun je bijvoorbeeld als een soort zwerm gebruiken voor surveillance binnen een gebied. Maar om dat optimaal te kunnen gebruiken, zul je altijd bemande onderzeeboten nodig hebben."

Tijdens de vakbeurs UDT lieten bedrijven ook de nieuwste torpedo’s zien aan het publiek.

Toekomstvisie

De 4 Nederlandse onderzeeboten van de Walrusklasse worden momenteel gemoderniseerd, zodat zij tot 2025 mee kunnen. Daarna zijn er echter nieuwe onderzeeboten nodig. De Hoofddirectie Beleid van de Bestuursstaf van Defensie bereidt momenteel, samen met onder meer de KM en de Defensie Materieel Organisatie, een visie op de Onderzeedienst voor. Deze visie gaat vooraf aan besluitvorming in het kader van het Defensie Materieel Proces. Internationale samenwerking vormt binnen de visie sowieso een belangrijk uitgangspunt. Zo worden onder meer samenwerkingsmogelijkheden met Noorwegen onderzocht, om te bepalen in welke mate beide landen samen kunnen optrekken bij de aanschaf en inzet van nieuwe onderzeeboten.

De onderzeeboot heeft zeker een plek in de marine van de toekomst. Experts wijzen er op dat er in het onderwaterdomein nog veel valt te winnen.

'Kennis behouden en uitbreiden'

“Het onderwaterdomein is enorm belangrijk”, zei vice-admiraal Matthieu Borsboom, directeur van de Defensie Materieel Organisatie (DMO), tijdens vakbeurs UDT. Meer landen en ook niet-statelijke partijen begeven zich onder de zeespiegel met onderzeeboten, mijnen en duikers. “Daarom moeten we onze kennis behouden en uitbreiden. Want ondanks de bezuinigingen is er op dit vlak nog veel kennis (in Nederland, red.) aanwezig.”

Vice-admiraal Matthieu Borsboom, directeur DMO.