Patriots oefenen in Litouwen

Baltic Connection een fikse morele opsteker

De deelname van de Nederlandse Task Force Patriot aan luchtverdedigingsoefening Baltic Connection 2024 in Litouwen was voor de bevolking een fikse morele opsteker. De exercitie bleef in de Baltische staat allesbehalve onopgemerkt. Er was een uitzending over op televisie en tijdens de strategische verplaatsing naar vliegbasis Šiauliai was de publieke belangstelling niet van de lucht.

Tekst: André Twigt | Foto’s: sergeant Jasper Verolme

Op Šiauliai (spreek uit als Sjoulé) zijn gevechtsvliegtuigen van de NAVO gestationeerd. Zij bewaken het Baltische luchtruim, aangezien de staten hiervoor niet zelf de middelen hebben. Momenteel voeren Spaanse EF-18’s en Portugese F-16’s de Baltic Air Policing-missie uit. “Door hun aanwezigheid heeft Baltic Connection meer weg van een daadwerkelijke inzet á la Hoofdtaak 1 van Defensie, dan van een oefening”, vindt detachementscommandant majoor Kevin. Tijdens de twee oefenweken stijgen de toestellen regelmatig op om afwisselend vriend of vijand voor de eenheden op de grond te spelen.

Militaire trucks staan op de kade, met op de achtergrond een transportschip. — Drie dagen na vertrek uit Eemshaven arriveert het materieel in de haven van Klaipėda in Litouwen.

High Readiness Forces

De oefening draait om de luchtverdediging van vliegbasis Šiauliai. En om ervaring opdoen met opereren op de oostflank. Daarbij is de training een goede gelegenheid om onder realistische omstandigheden aspecten van het gereedstellingstraject als High Readiness Force van de NAVO te beoefenen. Zoals de strategische verplaatsing in colonneverband over de weg en de daaropvolgende ontplooiing. De route langs steden en dorpen gaat van de havenplaats Klaipėda naar de 175 kilometer verderop gelegen vliegbasis Šiauliai.

Een vooraanzicht van enkele vrachtwagens die achter elkaar in een Litouwse stad rijden. — Op de route naar Šiauliai rijden de colonnes door steden en dorpen zoals hier nog in de havenstad Klaipėda.

Geen taalbarrière

Spil in de verplaatsing is een Litouwse overste. “Als liaison van de Host Nation Support streek hij snel allerlei plooitjes glad”, aldus Kevin. Mede door zijn toedoen verloopt de verplaatsing van de overwegend zware wielvoertuigen perfect. “Met dank ook aan de militaire politie, die de twee pakketten van rond 35 voertuigen door het drukke verkeer loodste.” Kevin vertelt dat de Litouwers bijna niet gastvrijer kunnen zijn. “Ze staan overal voor open en er is geen taalbarrière. Vooral de Litouwse legertop spreekt uitstekend Engels. De samenwerking verloopt dan ook soepel.”

Een colonne militaire voertuigen op een snelweg. — Een lang lint vrachtwagens slingert door het Litouwse landschap op weg naar het oefengebied.

Integratie

Het Nederlandse detachement is er op gebrand om kennis en ervaring op te doen met systeemintegratie en interoperabiliteit. Zoals met de Litouwse NASAMS-luchtverdedigingssystemen voor de middellange afstand en met het Litouwse Control & Reporting Center (CRC). Dat verzorgt de gevechtsleiding en waakt over de veiligheid in het luchtruim. Bij dreiging coördineert het CRC welke eenheid een onderschepping uitvoert. Afhankelijk van het type dreiging komen de Nederlandse Fire Unit of de Litouwse NASAMS vanaf de grond in actie, of anders de Spaanse en Portugese toestellen vanuit de lucht.

Luchtmachtpersoneel bouwt met onder andere een vorkheftruck de Patriot launchers op. — Aan het lanceerpersoneel de nobele taak om de launchers gebruiksklaar te maken.

Vriend of vijand

Sergeant Brian is als vuurleider werkzaam in het Engagement Control Station (ECS). Zijn werk bestaat vooral uit het onderscheiden van vriend van vijand. Dit is een verantwoordelijke taak die hij samen met twee collega’s uitvoert. Gedrieën zitten ze in de verduisterde container urenlang met een headset op naar het radarbeeld te turen. In de ECS hebben de mannen de vuurknop onder handbereik. Een druk daarop en een miljoenen euro’s kostende Patriot knalt met een enorme versnelling naar zijn doel in hoger sferen. “Voordat we dit kunnen, moet er wel aan een groot aantal voorwaarden worden voldaan”, aldus Brian.

Een militaire containerkraan die een 20 voets-container verrijdt. — Het opbouwen van een luchtverdedigingseenheid gaat gepaard met een grote logistieke footprint.

Paraplu

Een sluitende luchtverdediging uitbrengen, doe je vrijwel altijd samen met NAVO-partners. Om een effectieve paraplu tegen inkomende vliegtuigen, raketten en drones te vormen, moeten alle systemen met elkaar kunnen praten. Tijdens Baltic Connection is de eerste oefenweek gereserveerd voor het koppelen van het Patriot-systeem met het Litouwse NASAMS-systeem aan het zogenaamde hogere echelon, het CRC.

Het Patriot luchtverdedigingssysteem behoort in zijn soort tot de absolute wereldtop.

Leuk weetje

Specialist CIS-ondersteuning sergeant 1 Jens doet tijdens Baltic Connection waar hij goed in is: werken aan radio’s en het computernetwerk. Samen met zijn collega’s stelt hij de eenheden van de Fire Unit in staat om met elkaar te communiceren. Een van de mooiste dingen die Jens tijdens een oefening meemaakte, was toen hij erin slaagde om vanaf de grond verbinding te leggen met een AWACS-radarvliegtuig dat op ruim 200 kilometer afstand vloog. “Met dit contact kon het toestel een onderscheppingsorder geven en een vijand laten onderscheppen.”

Vanwege grote personele drukte gingen slechts drie van de organieke zes launchers mee naar Litouwen.

Eigen crews

Uiteraard wordt er tijdens de oefening Baltic Connection geen live-munitie verschoten. Alle onderscheppingen vanaf de grond gebeuren bij de gratie van de computer. Deze simulaties zijn vrij realistisch. Gezeten achter hun computerschermen bestaat de wereld van de operators altijd al uit miljarden bits en bytes. “Daarbij is Baltic Connection voor de Litouwers al echt genoeg”, vult liaison officier CRC kapitein Wibo aan. Of de oefening in de toekomst een vervolg krijgt, wordt nader bekeken. Voor nu kijken alle partijen tevreden terug. Kevin: “We staan hier twee weken in het middelpunt van de belangstelling. De dankbaarheid van de Litouwers was overweldigend. Dit was een unieke ervaring.”

Staatssecretaris van Defensie Gijs Tuinman in gesprek met Litouwse en Nederlandse militairen. — Drager van de Militaire Willems-Orde en voormalig landmachtmilitair Gijs Tuinman (midden) bracht als staatssecretaris een bezoek aan het Patriot-detachement.

Van vredemissies naar landsverdediging

Commandant Defensie Grondgebonden Luchtverdedigingscommando (DGLC) kolonel Jos Kuijpers heeft naar zijn zeggen ‘alleen maar lovende woorden’ voor wat zijn mannen en vrouwen in Litouwen hebben neergezet. Dat Nederlandse militairen hier zo gewaardeerd worden, vindt de hoogste baas buitengewoon. Met de transitie van inzet bij vredesmissies naar landsverdediging – Hoofdtaak 1 van Defensie – constateert Kuijpers wel dat de krijgsmacht over de gehele linie over te weinig luchtverdediging beschikt. “Het zou vrij logisch zijn als we in die situatie zo snel mogelijk verandering brengen.” Voor wat Patriot betreft, zit er een extra Fire Unit aan te komen, waardoor het aantal stijgt naar vier. Ook komen er naast meer en betere missiles, softwarematige aanpassingen en systeemverbeteringen, die het Patriot-systeem state of the art maken. Daarnaast krijgt het DGLC volgens plan de beschikking over counter drone en NASAMS-systemen, die beter compatibel zijn met de Patriot. Het uitbrengen van een gelaagde luchtverdediging wordt daardoor veel eenvoudiger. (Kolonel Kuijpers is per 22 augustus afgelost door ranggenoot Olav Spanjer).