Leeswijzer

Vliegbasis Deelen – In de luwte van de Veluwe 1947-1995

Met de boeken over (de voormalige) Vliegbasis Twenthe in 2019, Eindhoven en Volkel in 2023 is Uitgeverij Geromy B.V. bezig om een geweldig overzicht van alle Nederlandse vliegbases te maken. Onlangs kwam daar het boek Vliegbasis Deelen bij, een misschien toch wat minder bekende basis. Want dit als Duitse Fliegerhorst aangelegde veld kennen we nu vooral van helikopteroperaties als vooruitgeschoven post van het Defensie Helikopter Commando. Daarvoor leidde het als Militair Luchtvaartterrein een wat rustiger bestaan en tot midden jaren negentig was het decennialang de thuishaven van de Groep Lichte Vliegtuigen met Alouette III’s, Bo-105’en en Piper (Super) Cubs.

Maar de basis heeft een veel diversere geschiedenis dan dat alleen, zo laten samenstellers Dick Lohuis en Gijs Dragt zien. Zo was het tussen 1957 en 1963 thuishaven van het 306 Squadron. Dat bracht vanaf die tijd diverse andere fotoverkenningseenheden naar de Veluwe. Maar ook NAVO-jachtvliegtuigen kwamen er geregeld op bezoek, net als transportvliegtuigen en andersoortige. Zo was Deelen tot aan de sluiting de basis waar vandaan de jaarlijkse Market Garden-herdenkingsvluchten plaatsvonden. En natuurlijk was Deelen in 1976 het verzamelpunt voor vele Skytrains en Dakota’s voor de opnames van de beroemde film Een brug te ver. Ook werden hier de verjaardagen van de luchtmacht groots gevierd met open dagen in 1973, ’78, ’83 en ’88.

In dit boek wordt een beeld geschetst van het Nederlandse gebruik van Vliegbasis Deelen. Over de Fliegerhorst zijn andere boeken verschenen. Na een voorwoord van kolonel b.d. Anne Tjepkema volgt een inleiding over de ontstaansgeschiedenis, en volgen in niet genummerde hoofdstukken de gebaseerde eenheden, detacheringen en oefeningen, open dagen en squadronjubilea en tot slot visitors. Deelen is net als de andere delen uit de serie een prachtig (foto)boek dat vol zit met honderden afbeeldingen in kleur en zwart-wit, waaronder veel nog niet eerder gepubliceerde foto’s uit openbare en particuliere archieven.

En let wel: niet alles wordt duurder. Dit boek is vijftig pagina’s dikker dan over Eindhoven en toch goedkoper. Maar wees er wel snel bij: het boek is in een kleine oplage gedrukt. En gelukkig werken de auteurs al aan een volgend boek.

Warplane No.14 – Fokker C.XIW

Luchtvaartauteur Edwin Hoogschagen zit niet stil. Na zijn boek van vorig jaar over de relatief onbekende jager CW-21, nu wederom een boek over een niet al te bekend type: de Fokker C.XIw – inderdaad, met kleine letter w. Het robuuste watervliegtuig is ontworpen en gebouwd voor dienst bij de Koninklijke Marine. De ontwikkeling begon begin 1934. De tweedekker-verkenner was het eerste Nederlandse vliegtuig dat met een katapult vanaf schepen gelanceerd kon worden. Op dat moment was een nieuw vlaggenschip voor het Nederlands-Indië-Squadron in aanbouw met een Heinkel K 8-katapult. Vijftien vliegtuigen werden besteld en dienden van 1936 tot 1942 als langeafstandsverkenning voor de vloot. Het toestel werd voornamelijk ingezet in Nederlands-Indië en gestationeerd aan boord van schepen zoals de kruisers Hr.Ms. De Ruyter, Java en Tromp. Ondanks buitenlandse belangstelling bleef de productie steken op vijftien exemplaren voor de Marineluchtvaartdienst. Niet een exemplaar overleefde de Tweede Wereldoorlog.

Hoogschagen heeft dus al meer Warplane-titels op zijn naam staan. De boekjes van zo’n 50-60 pagina’s brengen op een compacte manier de geschiedenis van bekende en minder bekende types goed in beeld. In woord gebeurt dat steevast in het Engels, om de titels voor de internationale markt aantrekkelijk te maken. En aantrekkelijk is het boekje zeker. Lanasta-uitgaven zijn altijd zeer goed verzorgd met mooi (hersteld) fotowerk en Warplane No.14 is daarop geen uitzondering. Bij gebrek aan kleurenfoto’s, zorgen diverse getekende zijaanzichten van de vliegtuigen voor kleur. Voor de luchtvaartliefhebber is dit wederom een goed geïllustreerd en mooi compact boek over een bijzonder vliegtuigtype van de Nederlandse luchtstrijdkrachten.

De ware Jacob – Een ontdekkingsreis door Nederlands-Indië, Australië en Nederland in 350 geheime brieven van een KNIL-vlieger en zijn vrouw, 1910-2010

Jacob (Jaap) Roukens wordt in Nederlands-Indië geboren, doorloopt in Nederland de Koninklijke Militaire Academie en gaat daarna terug zijn geboorteland. Daar volgt hij de opleiding tot vlieger bij de Militaire Luchtvaart van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (ML-KNIL). Op Java ontmoet hij al gauw de liefde van zijn leven, Elvire. Roukens vliegt op diverse typen waaronder de Glenn-Martin bommenwerpers en hij overleeft in 1936 op vliegveld Andir maar net een crash met een Fokker C.5. Hij loopt ernstig letsel op en hij verliest zijn liefde voor het vliegen. Hij besluit over te stappen naar de infanterie op Borneo. Dan breekt in 1941 de oorlog met Japan uit en komen man, vrouw en kinderen in interneringskampen terecht. Ze overleven de ontberingen van de kampen, maar hun leven blijft vol zitten met ellende en geweld. Jaap meldt zich direct na de oorlog weer bij de ML-KNIL, wordt onder andere commandant van vliegbasis Medan en stapt na de repatriëring over naar de Koninklijke Luchtmacht. Daar voelt hij zich thuis en maakt hij carrière. Zo is hij van 1953 tot 1958 Commandant Vliegbasis Ypenburg.

Dit alles was een bekend verhaal voor de kinderen van Jacob en Elvire. Maar er blijkt veel meer te spelen tussen beide ouders. Tot aan hun overlijden hadden de kinderen daar geen weet van, maar ze ontdekken 350 brieven van vader aan moeder en vice versa. Die hebben ze in alle moeilijke omstandigheden aan elkaar geschreven. Voor de kinderen ging een compleet nieuwe wereld open: pas toen leerden ze de ware aard van hun – meest autoritaire – vader kennen, die een heel liefdevolle kant bleek te hebben.

Dochter en auteur Marijke Roukens combineerde de inhoud van de brieven van haar ouders met interviews met haar broers en zussen en archief- en literatuuronderzoek. Zo schetste ze een compleet mogelijk beeld van het leven van haar ouders en de perioden waarin zij leefden. Roukens geeft bijvoorbeeld aan: “Door de brieven lees je niet over de oorlog, je maakt de oorlog mee.” Met de schrijfstijl van Roukens is de ware Jacob een zeer aantrekkelijk en makkelijk leesbaar boek.