Team van AMC, OGZ, marechaussee, mariniers en luchtmobiel brengt Nederlanders thuis
Twee weken lang had een samengesteld detachement van Defensie de handen vol aan de evacuatie van Nederlanders en Nederlands ambassadepersoneel uit Soedan. Het team bestond uit personeel van het Air Mobility Command (AMC), de Operationele Gezondheidszorg (OGZ), de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten van de Koninklijke Marechaussee, het Korps Mariniers en 11 Luchtmobiele Brigade. Na eerst de nodige onzekerheden, werd het ‘een groot succes in een schrijnende situatie’, schetst detachementscommandant luitenant-kolonel Theo Spijksma de operatie.
Tekst: Arno Marchand | Foto’s: sergeant Jasper Verolme | Video en montage: sergeant-majoor Robbert Harteveld
Amper op Nederlandse bodem geland, doet Spijksma zijn verhaal. Inzetervaring heeft het Hoofd Vlieg- en Grondoperaties van het Air Mobility Command op Vliegbasis Eindhoven genoeg. Zo maakte hij de evacuatie van Nederlanders uit Kaboel op het AMC van dichtbij mee. “En weer hebben we met z’n allen zeer veel geleerd”, zegt hij. “Ik heb ook weer gezien hoe ont-zet-tend professioneel deze club is. Die doet echt voor niets of niemand onder. Wat deze mannen en vrouwen de afgelopen weken hebben gedaan; echt een dikke pluim en een diepe buiging.”
‘Uit ervaring weet ik wat dit verzoek betekent’
Het gáát gebeuren
De burgeroorlog in Soedan begint op zaterdag 15 april. Twee dagen lager gaat Spijksma gewoon naar het werk. In de loop van de ochtend krijgt hij de vraag om te inventariseren of twee toestellen van 336 Squadron kunnen deployen ‘ergens in de buurt van Soedan’ om een luchtbrug op te zetten om Nederlanders te evacueren. “En dan gaat het relatief snel”, geeft hij aan. “Uit ervaring weet ik dat dit verzoek betekent: het gáát gebeuren. Dus staken we de koppen bij elkaar en begonnen we met plannen maken. We dachten eerst met twee C-130’s naar het staging-vliegveld te gaan: één met cargo en één met passagiers. Maar toen hoorden we dat een ondersteuningseenheid van 114 mariniers meeging. Dan moet er dus extra luchttransport bij.” Van dinsdag op woensdag is er nog snel een A330 MRTT bij geregeld. Na inpakken en inladen van al het materieel vertrekt woensdagavond 17 april om 18:00 uur de MRTT met het main detachement als eerste toestel naar Aqaba in Jordanië, een plek uitgezocht door de Directie Operaties in Den Haag.
‘Onze middelen zijn daarin beperkt’
Formidabel
Daar rond middernacht aangekomen, is het eerst nog door de douane, huurauto’s regelen en dus pas rond 02:30 van het vliegveld op weg naar de hotels. “We hadden afgesproken dat iedereen twee uur zou slapen en om 06:00 uur weer op het vliegveld zou zijn, want een half uur later landden de twee C-130’s.” De eerste daarvan vertrekt direct na de MRTT, maar moet nog een tankstop maken in Italië. De tweede C-130 vertrekt pas tegen 21:30 uur, maar vliegt rechtstreeks, want die is voorzien van wingtanks.
Ondersteuning van de Jordaniërs noemt Spijksma “werkelijk formidabel”. Het detatchement krijgt een complete loods tot zijn beschikking met beneden ruimte voor alle vracht en militairen en op de eerste verdieping kantoren en vergaderruimtes, onder andere voor Buitenlandse Zaken (BZ) en de OGZ. “Donderdag tegen 18:00 uur stonden we klaar op 3 uur notice to move.”
Bij een staakt-het-vuren lijkt Khartoem International, het vliegveld het dichtstbij de ambassade in Soedan, in eerste instantie het doel. “De baan was weliswaar beschadigd, maar er was 1.800-2.100 meter beschikbaar. Een van onze voorwaarden om daar te kunnen landen, waren veilige landingen van vliegtuigen van een coalitiepartner met betere zelfbeschermingsmiddelen vóór ons. Onze middelen zijn daarin beperkt.”
Zien hoe het detachement aan de vooravond van de eerste evacuatie klaarstaat? Bekijk dan deze video waarin Spijksma tekst en uitleg geeft.
‘Een waanzinnig spannende beslissing’
Geen clearance
Maar het staakt-het-vuren wordt niet voldoende gehonoreerd en de dreiging blijft te hoog. De Duitsers gaan daarom niet naar Khartoem, maar naar Wadi Seidna, een militaire vliegbasis ten noorden van de hoofdstad die in handen is van het regeringsleger. Na twee Special Operations Forces-vluchten van Amerikanen en Britten, gaan de Duitsers er ‘robuust’ naartoe. Nederland daar krijgt ook landingsslots via een Nederlandse liaison bij de Duitsers die vanaf Al Azraq in Jordanië vliegen.
“Op zondag 23 april gingen we met het eerste two-ship op pad. Maar het liep anders dan gedacht. Onze kist met zestig mariniers voor beveiliging van vliegtuigen en evacués zou als eerste landen, was de gedachte. Maar dat toestel kreeg daarvoor geen clearance. De Soedanese generaal van de basis vond de aanwezigheid van buitenlandse militairen dan te groot worden.”
De andere Hercules heeft zes mariniers aan boord die functioneren als een Aircraft Mobile Protection Team (AMPT) voor de beveiliging op de grond van vliegtuigbemanning en OGZ’ers. Dan moet Spijksma de beslissing nemen: gaat die alleen een poging doen, of blazen we de hele vlucht af. “Ik besloot het eerste en maakte dat met heel beperkt contact aan die crew duidelijk. Het is namelijk vier uur vliegen vanaf Jordanië en daardoor hadden we alleen via HF-radio heel beperkt contact met de toestellen. De crew heeft overlegd en besloot de opdracht uit te voeren. Een waanzinnig spannende beslissing, die goed uitpakte en waardoor we meteen 31 Nederlanders mee terug konden nemen.”
‘We doen het met z’n állen, en dat werkte’
Als een trein
Met dat succes van de eerste vlucht is al meer bereikt dan het team van de luchtmacht, mariniers, BuZa en de ambassadeurs van Soedan en Angola hebben besproken. “Alleen de zestig mariniers hadden ook graag een actieve bijdrage geleverd aan de eerste operatie. Ik heb hen uitgelegd dat iedereen, hier of daar, onderdeel van de missie is en dus belangrijk. We doen het met z’n állen. En dat werkte.”
Daarna loopt alles als een trein. “Het was zo fantastisch om die machine te bekijken. Iedereen was zó gefocust. Onze taak was om de mensen uit Soedan naar Jordanië te halen. Eenmaal daar was het de taak van BuZa om de mensen naar Nederland te krijgen.”
Na zeven vluchten gaat het detachement op woensdag 26 april op stand-by. Met de laatste vlucht wordt een team van vier mariniers op Wadi Seidna achter gelaten. In vier dagen vangen die bijna zestig Nederlanders op en krijgen ze hen op Britse kisten naar Cyprus. “Echt enorm knap wat zij hebben gedaan!”
‘Een succesverhaal, maar een schrijnende noodzaak’
Black hole
Op zaterdag 29 april zijn alsnog veertig Nederlanders op het vliegveld verzameld. Met een laatste vlucht haalt een C-130 ze op. Net op tijd, want ook daar wordt het chaotisch en steeds minder veilig. Op drie kilometer afstand wordt geschoten. De gevechten zijn er echt hoorbaar. Eerder die week is een Turkse C-130 op weg naar het vliegveld al beschoten.
“Terwijl de C-130 onderweg was, kregen we bericht van de Amerikanen dat er ook nog 75 landgenoten van hen stonden. Daarvan hebben wij er nog 25 kunnen meenemen.”
Omdat de veiligheidssituatie op Wadi Seidna verslechtert, pakt Nederland in navolging van de andere landen alles in, ook de communicatiemiddelen. De Nederlandse C-130 vliegt daarom na vertrek voor wat betreft de verbindingen in een black hole. “Wij wisten pas twee uur na vertrek uit Soedan dat alles was gelukt. Dat was echt een juichmoment. Man, man, man, dat had heel anders kunnen lopen.” Even na middernacht op 30 april landt de kist weer in Jordanië.
Een gehuurde Boeing 777 brengt die zondagmiddag het main det met onder anderen Spijksma en de laatste evacués terug naar Eindhoven. De C-130 vertrekt ongeveer gelijktijdig met de 777 aan het eind van de ochtend, mét die laatste crew uit Soedan. Tegen half zeven op zondagavond is iedereen weer in Nederland. Op dit moment is er nog een klein logistiek detachement aanwezig om het laatste materiaal transportgereed te maken. De verwachting is dat zij na enkele dagen terug zullen keren naar Nederland. “Het was echt een rollercoaster. Een succesverhaal, maar een schrijnende noodzaak om het doen. Moeders met baby’s van vier weken. Kleine kinderen die urenlang in zo’n herriebak zitten op weg naar ‘geen idee’. Ik ben echt supertrots op iedereen. De kisten hebben zich ook uitmuntend gehouden. Alles zat mee; echt fantastisch. Ze kunnen me vannacht bellen en met dit team doe ik het zo opnieuw.”
Operationele Gezondheidszorg
De OGZ is met een team van drie Aeromedical Evacuation (AE) artsen en evenzoveel AE-verpleegkundigen aanwezig in Jordanië. Per vlucht gaat er van beiden één mee. “Onze inzet is vergelijkbaar met die vanuit Kaboel en in Turkije”, geeft senior medial officer kapitein Jantine aan. Tijdens de vluchten levert de OGZ noodzakelijke zorg en wordt er niet gevlogen, dan leveren artsen en verpleegkundigen samen met het medische team van de mariniers zorg aan de evacuees en eerstelijnsgezondheidszorg aan de militairen. Daarbij staan ze continu op ‘stand-by’ voor een vlucht naar Soedan. “Het was niet duidelijk wat we precies zouden aantreffen, maar gelukkig konden we doen waarvoor we getraind zijn en is alles goed gegaan.”
