‘We hebben al mooie resultaten bereikt’
Defensie kreeg de afgelopen decennia voortdurend bezuinigingen te verwerken waardoor de slagkracht en effectiviteit van het Commando Luchtstrijdkrachten is aangetast. Maar nu komen er door de Defensienota 2022 stapels bankbiljetten bij. Daarbij heeft het CLSK aangegeven wat het nodig heeft voor de toekomst. Alles is financieel concreet gemaakt en verwerkt in een lijst met maatregelen die een plek heeft gekregen in de Defensienota 22. Bij het CLSK leidt een speciale Task Force alles in goede banen. Het hoofd ervan, kolonel Rob van den Heuvel, legt uit.
Tekst: Jack Oosthoek | Foto boven: sergeant-majoor Jan Dijkstra
De Task Force werkt met drie sporen die mede vormgeven aan het CLSK van de toekomst. Spoor 1 draait om de vragen ‘wat verwacht de NAVO van ons’ en ‘hoe wil het CLSK in de toekomst optreden?’ Spoor 2 gaat over welk materiaal en mensen daarvoor nodig zijn en hoe dit is te operationaliseren. In Spoor 3 komt de vraag aan bod: ‘hoe zetten we het in en ‘welke trainingen moeten er komen om operationeel gereed te worden?’
Ongeveer negentig maatregelen hebben (in)directe impact op het CLSK
Digitaal verbeteren
De voor het CLSK primair relevante maatregelen, 184 in totaal, worden in Spoor 2 uitgewerkt. Daarbij komen thema’s aan bod als de aankoop van extra F-35’s voor het derde squadron, aanschaf van extra MQ-9's voor een verdubbeling van de capaciteit en uitbreiding van de functionaliteiten van de Reapers. Maar ook: het digitaal verbeteren van de luchtmacht, eveneens op het vlak van cyber. Ongeveer negentig maatregelen hebben (in)directe impact op het CLSK. Daarbij voert binnen Defensie het Commando Materieel en IT (COMMIT) de verwerving grotendeels uit. Maar het CLSK is verantwoordelijk voor het laten doorgroeien van het derde F-35 Squadron totdat dit volledig is gevuld met personeel en vliegtuigen. Informatie Gestuurd Optreden (IGO)/Multi Domein Optreden (MDO) krijgen eveneens aandacht. Onder die noemer vallen maatregelen om de informatiepositie van het CLSK op het slagveld en in de bedrijfsvoering te verbeteren. “Een ‘slag' die nodig is met het oog op ons toekomstig optreden”, weet van den Heuvel die het voorzitterschap van de Task Force erbij doet. In het dagelijks leven is hij namelijk Hoofd Afdeling Jachtvliegoperaties.
‘Er is nog veel werk te verzetten om de extra of nieuwe spullen inzetbaar te krijgen’
Voorspoedig
Spoor 2 loopt sinds mei 2022, min of meer gelijktijdig met Spoor 1 en 3. De leiding berust bij kolonel Vincent Lengkeek, normaliter Hoofd Afdeling C4ISR (command, control, communications, computers, intelligence, surveillance and reconnaissance). Samen met ongeveer dertig dossierhouders van het CLSK werkt hij aan de integrale uitwerking van de maatregelen. “Spoor 2 verloopt voorspoedig”, maakt Lengkeek een tussentijdse balans op. “Alle maatregelen zijn in gang gezet, ongeveer tweederde is inmiddels afgerond voor de Task Force. Denk daarbij aan de uitbreiding van de bewakingscapaciteit op Vliegbasis Volkel, een reorganisatie waarvoor een plan moest komen. Tegelijkertijd zijn veel behoeftestellingstrajecten in werking gezet, maar is er nog veel werk te verzetten om de extra of nieuwe spullen inzetbaar te krijgen. Hetzelfde geldt voor opgeleid en getraind personeel.”
‘De organisatie is nog onvoldoende toegerust voor groei’
Spoor 2 voorziet ook in materiaal om de CLSK-vliegtuigen in de toekomst te laten vliegen en van betere bewapening te voorzien. Materieel voor ‘op de plank’ welteverstaan, ofwel reservedelen. Lengkeek: “Wanneer je kunt meeliften op bestaande contracten gaat dat tamelijk makkelijk. Maar soms krijg je met bureaucratie te maken…. Kijk, door de bezuinigingen van de afgelopen dertig jaar is veel materieel en personeel verdwenen. Nu we weer mogen groeien, merken we dat we nog veel vanuit schaarste denken. De organisatie is nog onvoldoende toegerust voor groei. Zo is er onvoldoende personeel en kennis beschikbaar om het nieuwe materiaal te kopen. Het CLSK krijgt extra MQ-9 Reapers waarvoor ook voldoende personeel moet worden gevonden en opgeleid. Er moet worden geïnvesteerd in opleidingen, terwijl de capaciteit daarvoor schaars is. Al met al moet het CLSK keuzes maken. We kunnen niet alles tegelijk oppakken en realiseren.”
‘De oorlog in Oekraïne heeft de ‘sense of urgency’ aangewakkerd’
Aan de grenzen
Een ander vitaal aspect van Spoor 2 is het hoofdstuk Leefomgeving & Milieu. Van den Heuvel: “Besluit Defensie tot aanschaf van extra vliegtuigen en nieuwe hangars of legeringsgebouwen? Dan moet er vanzelfsprekend worden gebouwd waardoor de leefruimte een uitbreiding moet ondergaan, in ons land een uitdaging. Denk ook aan het stikstofbeleid en de regels rond geluidszonering. We staan aan de grenzen van de afspraken om Nederland leefbaar te houden. En ook in dit geval is de bureaucratie een uitdaging, denk aan het soms ondoorzichtige vergunningenstelsel. Snel de slagkracht en inzetbaarheid van Defensie vergroten, botst met de bestaande maatschappelijke ruimte.”
Industriële productiecapaciteit is een ander belangrijk punt. Lengkeek: “Door de oorlog in Oekraïne verhogen veel landen hun defensiebudgetten en willen geavanceerde wapens. Hoe regelen wij dit als CLSK? Hierover wordt tot op de hoogste niveaus gesproken. Hoe lossen we het op? De oorlog in Oekraïne heeft de ‘sense of urgency’ aangewakkerd, maar je ziet ook dat veel landen aankloppen bij veel van dezelfde partijen om de slagkracht te vergroten.”
‘Heel complex allemaal, wat veel van mensen vraagt’
Veel variabalen
De maatregelen uit de Defensienota 2022 vullen niet de totale behoefte van het CLSK in. Van den Heuvel: “Besloten is om sommige zaken even te laten voor wat ze zijn. Aan de andere kant is door de oorlog in Oekraïne het belang van de behoeften gestegen en rijzen aanvullende of nieuwe inzichten over welke capaciteiten we sneller of nog meer nodig hebben. De legpuzzel bevat veel variabelen. Toch liggen we op koers, terwijl er ook andere zaken een rol spelen, zoals de transitie naar de 5e Generatie Luchtmacht die in volle gang is. Zo bevindt het CLSK zich in de transitie van de F-16 naar de F-35, worden de AH-64E Apache en is de CH-47F CAAS Chinook bijna initial operational capable, is de MMU op Eindhoven met de A330 MRTT’s dat net geworden en loopt op Curaçao de operationele testfase van de MQ-9 Reaper. Tegelijk vormen we de besturing van vliegbases om naar commands. Heel complex allemaal, wat veel van mensen vraagt. Tegelijk worden de nieuwe systemen ook al ingezet voor beveiliging van het NAVO-luchtruim vanwege de oorlog in Oekraïne.”
‘We moeten effectief worden in plaats van alleen maar efficiënt’
Verwonderlijk
Meer in brede zin moet het denken bij Defensie veranderen, vervolgt Lengkeek. “We moeten effectief worden in plaats van alleen maar efficiënt. Maar Defensie houdt nog vast aan bestaande en deels achterhaalde bedrijfsprocessen en structuren, net zoals de oorlogsindustrie moet bijschakelen op wat er in de wereld gebeurt... Ook bij Defensie moet dat nog gebeuren. Het blijft verwonderlijk hoeveel schijven en mensen erbij betrokken zijn en iets vinden van op het oog eenvoudige processen. Even de capaciteit vergroten om in te huren of een kleine capaciteit aan te schaffen; dat kan vele maanden in beslag nemen. Dit helpt Defensie niet vooruit, in ieder geval niet met de snelheid die de buitenwereld van ons vraagt. Het vergt allemaal uitleg en tijd, ook aan onze mensen op de staf in Breda en bij de commands die allemaal in transitie zitten. Medio 2024 verwachten we voor het CLSK ‘over de breedte’ in de nieuwe organisatiestructuur te zitten. In de tussentijd blijft de Task Force bezig met het uitvoeren en monitoren van de voor het CLSK relevante plannen en maatregelen uit de Defensienota 2022. We zijn met veel belangrijke en interessante activiteiten bezig en hebben al mooie resultaten bereikt.”
