Bijbeltje voor een gefaseerde overgang

Transitieteam schrijft draaiboek voor invoering F-35

Wie denkt dat de introductie van de F-35 met het plaatsen van een nieuw vliegtuigtrapje af is, heeft het faliekant mis. De opvolger van de F-16 is namelijk ‘zoveel vliegtuig’ dat zelfs een deel van de luchtmacht-organisatie ervoor op de schop gaat. Het duurt nog drie jaar voordat de Lightning II in Nederland operationeel zijn opwachting maakt. Maar op de bovenste verdieping van de Luchtmachttoren in Breda draaien de raderen voor de gefaseerde invoering al op volle toeren.

Maak kennis met luitenant-kolonel-vlieger Frank den Edel, chief F-35 Transition Team. In die hoedanigheid de grote baas achter het ‘bijbeltje’, zoals hij het draaiboek voor de overgang van F-16 naar F-35 noemt. Heeft iemand inzicht in de jachtvliegorganisatie van de toekomst, dan zijn het overste Den Edel en zijn acht vaste medewerkers. Zij staan aan de basis van omvangrijke projecten. Zoals de omscholing van personeel, het creëren van nieuwe functies, technische en infrastructurele aanpassingen op de velden. Ook buigen ze zich over de brei aan details in de omvangrijke logistieke en onderhoudsorganisatie. 

‘Train as you fight’

Momenteel is volgens Den Edel nog weinig in beton gegoten, domweg doordat van veel vragen de antwoorden ontbreken. Neem de trainingsbehoefte voor ‘air to air’. Twee F-35’s met elkaar laten sparren, heeft geen nut. De toestellen van de vijfde generatie kennen in combat vrijwel nergens ter wereld hun gelijke. Om vast te houden aan het principe ‘train as you fight’, zijn meerdere opties mogelijk. "We zouden voor het simuleren van vijand bijvoorbeeld zelf trainingstoestellen kunnen verwerven. Of we kopen trainingscapaciteit bij andere landen óf we houden enkele F-16’s langer aan. Van deze toestellen gaan de laatste – zoals nu gepland – in 2024 uit operationele dienst. Maar ze zijn nog goed genoeg voor een trainingsrol. We hinken momenteel op meerdere gedachten.”

Personele bezetting

Belangrijk aspect is volgens Den Edel dat de medewerkers op de velden inspraak op de transitie hebben. Vanuit een ivoren toren regeltjes en procedures opdringen, gaat niet werken. “Het stuk moet door alle partijen worden gedragen”, benadrukt de overste. Meepraten mag en móet zelfs. Alleen hebben nog weinig luchtmachters kennis van de F-35. Die breidt zich de komende jaren pas verder uit.

Het transitiedocument moet volgens Den Edel antwoord geven op vragen in de breedste zin. Hoe wordt bijvoorbeeld de personele onderhoudsbezetting rond het toestel ingevuld? Net als de Amerikanen per machine een crew van twaalf specialisten aanhouden, is in de Nederlandse situatie geen optie. Bundelen dus. “Wat we willen, is kijken of we specialisaties kunnen samenvoegen. We hebben dan voor dezelfde taken minder mensen nodig.” Deze benadering komt volgens Den Edel niet uit de lucht vallen. “Bij de F-16 doen we dit al jaren en met succes.” 

Detailniveau

Den Edel benadrukt dat er in deze fase veel ruimte is voor verfrissende en innovatieve ideeën. Ook op het gebied van de bedrijfsvoering. Hoe de luchtmacht de logistieke ondersteuning op detailniveau wil regelen, mag ze tot op zekere hoogte zelf weten. Maar vaststaat dat de wereldwijde bijstand van fabrikant Lockheed Martin een sterke stempel op de werkwijze gaat drukken. Zo beschikt de Nederlandse jachtvliegorganisatie straks niet meer over een eigen centraal warehouse voor reservedelen. Uiteraard is op de velden een verbruiksvoorraad voor de dagelijkse instandhouding aanwezig. Maar de rest van de spullen wordt over vijf regio's (Australië, Azie, Europa en twee in de VS, red.) verdeeld. Spil in het grote geheel is het zenuwcentrum in Fort Worth.

Consequentie is dat Logistiek Centrum Woensdrecht (LCW) zijn rol in het beheer van reservedelen verliest. Tenzij het bedrijf de functie van centraal warehouse weet binnen te slepen. Vaststaat dat het LCW een grote rol in complex onderhoud behoudt, dat niet op thuisbases Volkel en Leeuwarden kan plaatsvinden. “Zoals modificaties aan de structuur van de vliegtuigen.”

Uitzonderingen

Wat moet er nu nog allemaal gebeuren? Sowieso dienen alle lessons learned uit het operationele test- en evaluatietraject te worden teruggekoppeld met het transitieteam. En moet van het huidige arsenaal wapens (voor de F-16, red.) worden getest of je ze met de F-35 kunt afwerpen of verschieten. Den Edel: “Uitzonderingen zijn de AMRAAM en de 20 mm munitie. Voor zowel de air-to-air-raket als patronen voor het snelvuurkanon wordt een ander type aangekocht.”

Stoel

Ander ding is de opleidingsfilosofie die bij het onderhoud van de vliegtuigen gaat gelden. Want wie gaat welke training verzorgen? Afgesproken is dat de opleidingen deels in de VS en deel in Europa geschreven én gegeven worden. “Echter, wij als transitieteam bepalen niet wie op welke stoel terechtkomt”, meldt Den Edel. “Daarvoor tekenen de mensen op de velden.” Inmiddels is het plan dat de KMSL de zogenoemde familiarisatieopleiding voor de F-35 gaat doen. Deze uitgebreide kennismaking is voor iedereen die met de F-35 werkt.

Analyse

Een ander project is hoe je met de informatie die de F-35 genereert, omspringt. Daaronder de frequenties waarop vijandelijke luchtafweersystemen uitzenden. En natuurlijk de video's die de targeting pod genereert. Alleen door die gegevens te analyseren, word je nóg beter in het bestrijden van de vijand. Maar wie neemt die taak op zich? Mensen op het squadron of elders? En welke werkwijze hanteer je dan? “In de kern praten we over centjes en arbeidsplaatsen", concludeert Den Edel. "Beslissingen over deze en vele andere stappen in de transitie neemt Commandant Luchtstrijdkrachten. Als transitieteam beperken wij ons vaak tot een advies. En daarmee hebben we het momenteel druk zat.”

Foto onder: Arno Gaarthuis

Tekst: André Twigt