Tekst kapitein Nico Schinkelshoek
Foto diversen
‘Geen Formule 1-wagen kopen als bestelauto volstaat’
Het is een drukke tijd voor de collega’s van het Commando Materieel en IT (COMMIT). Vanwege de verslechterde veiligheidssituatie in de wereld krijgt Defensie volgend jaar miljarden extra te besteden. Tegelijkertijd jaagt ook de rest van Europa op materieel en IT en blijft het aanbod achter bij de vraag. Het antwoord op de schaarste aan goede spullen is deels te vinden in samenwerking met internationale partners, zegt commandant vice-admiraal Jan Willem Hartman in een interview met de Materieelgezien.
'Klaarstaan om de krijgsmacht een voorspong in het gevecht te geven'
Toen Hartman het commando in 2023 overnam, kenmerkte COMMIT zich vooral als een ‘kantoororganisatie’. Inmiddels is de transitie ingezet en verandert de organisatie beetje bij beetje in een ondersteunend commando. Hartmans doel: klaarstaan om de krijgsmacht een voorsprong in het gevecht te geven bij daadwerkelijke inzet en de voorbereiding daarop. Op korte en langere termijn en onder alle omstandigheden. Niet alleen met materieel en IT, ook met cybersecurity. En zo nodig 24 uur per dag, 7 dagen per week. Maar dat vraagt wel wat van ‘zijn’ mensen.
Hoe staat COMMIT ervoor?
“De krijgsmacht heeft veel materieel en IT nodig en tegelijkertijd maken we intern als COMMIT een transitie door. Die twee zaken maken het werk best pittig voor onze mensen. In het geval dat de krijgsmacht wordt ingezet in een Hoofdtaak 1-scenario (de verdediging van het eigen grondgebied en dat van bondgenoten red.), verandert ons werk overigens niet. Maar, het zal dan wel op een andere manier gebeuren. We moeten daarom nu ook al versnellen, opschalen en vernieuwen.”
‘We hebben een stuk meer contracten afgesloten’
Wat betekent versnellen, opschalen en vernieuwen voor COMMIT?
“Bij versnellen gaat het bij ons om het traject van het binnenkomen van een opdracht van de Commandant der Strijdkrachten (CDS) tot de aflevering bij het betreffende operationele commando. Denk daarbij aan elk stuk materieel en IT waarin de krijgsmacht investeert. Van vaartuigen en IT-netwerken tot de uitrusting voor de individuele militair. Het afgelopen jaar sloten we een stuk meer contracten af dan een jaar eerder. Heb je het over opschalen, dan gaat het om meer projecten en grotere aantallen per project. In 2023 sloten we voor 4,5 miljard euro aan contracten af, in 2024 zaten we rond de 16 miljard euro. Dit jaar komen we op een vergelijkbaar bedrag uit, maar sloten we veel meer kleinere contracten af. Als het gaat om vernieuwen, zijn we niet alleen druk bezig om de nieuwste technologieën te verwerven, zoals drones en onbemenste systemen, maar houden we ook onze huidige werkwijzen kritisch tegen het licht.”
Hoe gaan jullie om met de enorm gestegen vraag naar materieel en IT?
“We vergroten onze workforce en nemen veel nieuwe mensen aan. Daarbij besteden we uitgebreid aandacht aan hun inwerktraject. Maar we kijken ook of we zaken niet anders kunnen doen. Kunnen we bijvoorbeeld meer gebruik maken van robots? Moeten we andersoortige contracten afsluiten, zodat je uit een catalogus kunt bestellen? Je kunt een Formule 1-wagen specificeren, maar als je eigenlijk voldoende hebt aan een bestelauto en die staat gewoon in de winkel, dan moet je die kopen. We kijken hoe we sneller door inkooptrajecten heen kunnen gaan, want dat betekent dat je meer kunt doen in een jaar. Er ligt zo veel werk op ons bord, dat we de uitvoerbaarheid goed in ogenschouw nemen. Dat betekent ook dat je prioriteiten moet stellen.”
Daarnaast loopt de steun aan Oekraïne onverminderd door…
“Dat doen we ernaast en is een flinke bult werk. We begonnen destijds met het leeghalen van de magazijnen en het opknappen van afgestoten materieel, nu investeren we vele miljarden per jaar om materieel daarheen te brengen. Deze steunverlening helpt ook bij onze eigen transitie. We moeten sneller worden en goed afgewogen risico’s durven nemen om ervoor te zorgen dat materieel tijdig beschikbaar is. Het werk dat we voor Oekraïne doen, helpt bij die mindset. Uit handen van de Oekraïense president Zelensky ontving ik eerder deze maand, als gezicht van COMMIT, een onderscheiding. Een erkenning voor de ondersteuning die we als COMMIT hebben verleend. Ik ben daar zelf als persoon heel nuchter in, maar ik vind het mooi dat die waardering er is voor onze mensen die het werk doen.”
'De internationale samenwerking is enorm toegenomen'
In hoeverre is het belang van internationale samenwerking toegenomen?
“In de afgelopen drie jaar heb ik de internationale samenwerking enorm zien toenemen. Na de start van de oorlog in Oekraïne kwam in Europa het besef dat we meer aan onze eigen veiligheid moeten doen. We communiceren nu als landen actief met elkaar en overleggen wat we kopen en of we bij elkaar kunnen aansluiten. Het grote voordeel is dat we precies hetzelfde aanschaffen. Standaardisatie dus. Dat betekent dat je materieel ook samen in stand kunt houden en verbeteren. Vanuit het operationele perspectief is dat mooi. Het biedt namelijk de mogelijkheid om snel op te schalen. Het is dan wel fijn dat je niet altijd de lead nation bent, maar soms ook de rol hebt van following nation. Bij de Embraer C-390M-transportvliegtuigen zijn wij bijvoorbeeld de voortrekker van het project, bij de Leopard 2A8-gevechtstanks is dat Duitsland.”
'Er is meer behoefte aan nieuw materieel en IT dan dat er geld is'
De NAVO-norm is verhoogd. Hoe kijkt u daar naar vanuit COMMIT-perspectief?
“Allereerst ben ik blij dat de huidige norm van 2 procent in de wet is verankerd. Dat is een enorme stap, want daardoor ben je langjarig zeker van een bepaald budget. Daarnaast betekent de verhoogde NAVO-norm dat er een financiële horizon is. Toch is er meer behoefte aan nieuw materieel en IT dan dat er geld is. Er is gewoon heel veel nodig, want we hebben de krijgsmacht in de afgelopen decennia aardig uitgekleed.”
Hoe ziet de samenwerking met de industrie eruit?
“Samenwerking met de industrie is niet meer weg te denken. Ik ben ervan overtuigd dat een vroegtijdige en verdergaande samenwerking nodig is om tijdig te kunnen (blijven) beschikken over vereist materieel en IT. Zo kijken we naar andere contractvormen; meer raamovereenkomsten, zijn we meer op zoek naar langlopende partnerschappen. Instandhouding en upgrades zijn minstens zo belangrijk. Het gemiddelde wapensysteem is een samenstelling van hardware en IT. Je ziet dat bijvoorbeeld bij drones in Oekraïne. Die zijn de ene week operationeel relevant, en de volgende week al niet meer. Die doorontwikkeling na de levering heb je keihard nodig. Verder heb je het bij zo’n partnerschap ook over onderhoud en reparaties. Wie gaat die uitvoeren voor een krijgsmacht waar te weinig beroepsmilitairen zijn? Dat zouden reservisten kunnen invullen, maar het kan ook zo zijn dat een bedrijf zijn productiefaciliteiten vrijmaakt. Daar zijn allerlei modellen voor. Dat verschilt per systeem. Het programma Grensverleggende IT (GrIT) bouwen we bijvoorbeeld samen met een civiel consortium en houden we daarmee ook in stand. Het is wennen aan elkaar, maar ik ben ervan overtuigd dat daar de toekomst ligt.”
‘We draaien op volle toeren’
Wat is verder belangrijk bij samenwerking met de industrie?
“Vanuit het bedrijfsleven is er duidelijk meer steun en aandacht voor defensie. Er is immers – plat gezegd – een goede boterham aan te verdienen. De vele aanbiedingen moet je selecteren en focus in aanbrengen. Waar ik blij mee ben, is de dit jaar verschenen Defensiestrategie voor Industrie en Innovatie. Daarin is vastgelegd op welke vijf prioritaire gebieden we de Nederlandse industrie blijvend willen steunen en uitbouwen in het voordeel van onze eigen krijgsmacht, maar ook voor meer Europese autonomie. Die focus helpt ons, want we draaien op volle toeren en onze capaciteit is eindig. Dat betekent ook dat je partijen teleurstelt. Al die goede ideeën moeten we soms temporiseren. Hoezeer ik ze ook waardeer.”
Waar liggen nog verbeterpunten voor COMMIT zelf?
“We hebben nog wel wat huiswerk te doen. Niet omdat het slecht gaat, maar omdat er meer productie van ons wordt gevraagd en we ons tegelijkertijd moeten omvormen tot een ondersteunend commando. Dat huiswerk hebben we opgedeeld in verschillende thema’s. Zo kijken we bijvoorbeeld naar interne processen en procedures. We komen uit een tijd van veel bezuiniging en elk dubbeltje moest drie keer omgedraaid worden voordat het uitgegeven werd. Daar zijn allerlei controlemechanismes voor bedacht. Zijn die allemaal nog nodig, of moeten we mandaten verruimen? Ook moeten onze mensen kunnen beschikken over de juiste middelen om hun werk goed te kunnen doen. Dat varieert van het oplossen van het huidige huisvestingsprobleem op de Kromhoutkazerne tot ervoor zorgen dat er voldoende geschikte bedrijfsmiddelen zijn voor het Defensie Munitiebedrijf. Waar we ook grote stappen moeten maken, is het bouwen van een missiegestuurde organisatie. Dat betekent dat in de aanloop en in conflict voor iedereen binnen COMMIT het glashelder moet zijn welke taak en werkzaamheden hij/zij moeten vervullen.”
'We zijn vorig jaar bijna 12 procent gegroeid'
Waar staan we over een jaar?
“We zijn vorig jaar bijna 12 procent gegroeid en ook dit jaar gaan we die kant op. We werken met een gemotiveerde, diverse club mensen. Militairen en burgers. De lijn die we hebben ingezet, zetten we volgend jaar door. Er zal van ons nog steeds hoge productie worden gevraagd. De transitie die nodig is om te versnellen, opschalen en vernieuwen, is dan een aantal stappen verder. En hopelijk zitten we in een iets ruimer jasje qua werkplekken.”
