Fraai staaltje innovatie vergroot pakkans

Onderzeeboten hebben onderwater lange tijd vrij spel gehad, maar eind dit jaar lijkt dat te veranderen. Dan verwachten de Defensie Materieel Organisatie en het Commando Zeestrijdkrachten een nieuw systeem in gebruik te nemen in de strijd tegen vijandelijke ‘subs’. Al verstoppen ze zich nog zo goed, ontsnappen lijkt met de nieuwe Multi Use Acoustic Support Suite (MUASS) steeds moeilijker te worden. 

Onderzeeboten of objecten onderwater opsporen? Daar gebruik je sonarsystemen voor. Deze sensoren werken met onderwatergeluid en zenden geluidsgolven uit die door die objecten worden gereflecteerd. De huidige nieuwe, sterkere sonarsystemen bestrijken een aanzienlijk groter gebied dan tot nu toe het geval was. 

De Multi Purpose-fregatten van de marine hebben een zogeheten LFAPS-sonar aan boord die met een lange kabel op de gewenste diepte kan worden gebracht. Ook de maritieme versie van de NH90-helikopter herbergt een hypermodern exemplaar, de HELRAS. Deze dipping sonar wordt eveneens met een kabel op de juiste diepte gebracht om zo objecten te kunnen signaleren. Op deze manier nemen schepen en helikopters waar wat zich in het ‘onderwaterdomein’ afspeelt. De nieuwe sonarsystemen kunnen veel, heel veel, maar bij ondoordacht gebruik kan de onderzeeboot nog altijd ontsnappen. De gebruiker moet daarom goed weten hoe de ‘onderwateromgeving’ de prestatie van de sonar beïnvloedt.

Hard nodig

Om onderzeeboten te bestrijden gebruikt het personeel in de commandocentrale van een schip uiteenlopende databronnen. Een belangrijk deel bestaat uit oceanografische, meteorologische en geografische informatie over de ‘onderwateromgeving’: kaarten van de zeebodem, het verloop van zoutgehalte en temperatuur in de waterkolom, en de ‘dynamiek’ van het wateroppervlak zoals wind en stroming. Belangrijk is het ook te weten dat de mens onderwater akoestische ‘verstoringen’ veroorzaakt. Denk aan scheepswrakken, scheepvaart, boorplatforms, windmolenparken. 

Luitenant-ter-zee 1 Tjarda Wilbrink en Alfib Nijsse, specialist meteorologie en oceanografie, respectievelijk interaction designer van de afdeling Kennis, Innovatie, Experimenten en Simulatie (KIXS) van DMO/JIVC: “De zee gedraagt zich grillig waardoor het hard nodig is dat hoogwaardige datasets aan boord beschikbaar komen. Door die grilligheid is het lastig om met een sonar te ontdekken wat er onder de waterspiegel gebeurt en wáár. Vooral als een onderzeeboot zich in een andere laag bevindt dan de sonar, valt die lastig te detecteren. Commandanten van onderzeeboten maken namelijk handig gebruik van de onderwateromgeving. Dat is een tactisch spel voor gevorderden.”

Simmer en sneller

De nieuwe Multi Use Acoustic Support Suite nu ‘verrijkt’ alle data tot een geheel en helpt het command team met analyses. Zo kan een veel beter beeld worden opgebouwd van wat zich onderwater afspeelt, leggen Wilbrink en Nijsse uit. “MUASS evalueert wáár en wanneer onderzeeboten het meest kwetsbaar zijn en geeft een route-advies. ‘Hoe kun je zo veilig mogelijk door een gebied varen?’ Of MUASS schotelt de planner van de missie een zoekplan voor met tips hoe sonarsystemen, fregatten en helikopters zo gunstig mogelijk kunnen worden ingezet. MUASS vergroot het begrip van de situatie, environmental awareness genoemd. Met deze methode kunnen in opleidingen en op zee slimmer en sneller tactische inzichten worden opgedaan. Het CZSK kan zo weer een geduchte speler worden in het onderwaterdomein.”