Tekst Evert Brouwer
Foto Adjudant Richard Frigge (video) en sergeant-majoor Gerben van Es

Levering munitie gegarandeerd door raamcontract

Sergeant-majoor van de mariniers Martin Mulder, hoofdinstructeur bij de School Vuursteun, kijkt en ziet dat het goed is. De nieuwe 60 millimeter mortier van de Oostenrijkse firma Hirtenberger is binnen de kortste keren opgesteld op het Artillerie Schietkamp. Laden, richten, vuren: raak! “Ik ben onder de indruk. Je kunt zeer nauwkeurig vuur uitbrengen tot zo’n 1500 meter en de uitwerking is boven verwachting. Echt een geducht wapen.”

'Denk aan je knie, Wes!'

Het is de laatste dag van een opleiding voor instructeurs op het wapen dat dit jaar nog door de eenheden van het Korps Mariniers en het Korps Commandotroepen in gebruik wordt genomen. In groepen van 3 rouleren ze van commandant en munitiewerker tot schutter. De leerlingen van vandaag gaan na de zomer op hun beurt de eenheden bij het Korps opleiden, zo’n 75 man in totaal. Uiteindelijk krijgt ieder raidsquadron van het Korps 3 van deze mortieren per troop. Volgend jaar zijn de eerste infanterie-eenheden van de Koninklijke Landmacht aan de beurt.

Vuur!

Voeten

Het heeft nogal wat voeten in de aarde gehad voor de mortieren dit jaar in gebruik zijn genomen. Majoor Maurice van Valen van het Defensie Munitiebedrijf (DMunB) - hij was vanaf het begin in verschillende functies bij het project betrokken - kan zich de frustraties voorstellen. “Ik kan heel goed uitleggen waarom het zo lang heeft geduurd voor we de munitie binnen hadden, maar daar heeft de man in het veld niets aan. Hij heeft er wel wat aan dat we een kwalitatief goed en zo veilig mogelijk product hebben. Bovendien zijn de toelevering van onderdelen en munitie de komende jaren gegarandeerd door de leverancier. DMO levert daarmee wat is beloofd.”

De 60mm mortier is gemakkelijk te bedienen en zeer effectief.

Hindernis

Obstakels waren er genoeg nadat het Korps Commandotroepen en het Korps Mariniers al in 2011 hun behoefte aan de nieuwe draagbare mortieren kenbaar hadden gemaakt. De oude wapens dateerden van de jaren ’60. “Het was logisch om hun wensen samen te voegen in 1 aanvraag”, vindt majoor Van Valen. “De eerste hindernis in tijden van schaarste is dat er altijd wel iemand de vraag stelt of die investering nu echt wel nodig is.” 

Ook de typeclassificatie van de mortier en belangrijke details rond de munitie leverden de afgelopen jaren vertragingen op. Oorspronkelijk was de doorlooptijd van het project op 3 jaar geschat: 1 jaar voor de aanbesteding tot en met contract, 9 maanden productie van munitie en dan 1 tot anderhalf jaar voor typeclassificatie. Dat laatste duurde langer. “Wat met name roet in het eten gooide, was onduidelijkheid over de gebruikte springstoffen in de buizen (ontstekers) op de granaten”, legt majoor Van Valen uit. “Het bleek dat we dat onvoldoende duidelijk hadden en dat moest worden rechtgetrokken. Binnen het Munitiebedrijf hebben we daar nu goede afspraken over gemaakt, waarin ook TNO ons ondersteunt.”

Veiligheid voor alles bij de instructie.

Sneller

Het had dus allemaal sneller gekund? “Ja”, zegt Van Valen ronduit. “En dat gebeurt vanaf nu ook met de aanschaf van munitie. De kwalificatie van explosieve stoffen wordt ‘harder’ meegenomen aan het begin van een aanbesteding. Dat is de ervaring die we hebben opgedaan voor volgende projecten, zodat vertraging bij de aanschaf van munitie wordt voorkomen. Daarbij kostte het afsluiten van een raamcontract op zich ook meer tijd; die tijd moet je incalculeren in het verwervingsproces. Het grote voordeel is dan wel dat vervolgbestellingen veel sneller zijn te plaatsen. En voorop moet altijd blijven staan dat je de veiligheid voor ogen houdt. Met wapens omgaan kent immers altijd risico’s. Met het proces dat we hebben doorlopen voor de aanschaf van deze nieuwe mortieren en de kwaliteit die wordt gegarandeerd, kan ik in ieder geval stellen dat we nu een zeer goed product in huis hebben.”

De levering van munitie is gegarandeerd door het raamcontract met Hirtenberger.

Veiligheid

 De praktijk laat dat al snel zien. Sergeant-majoor van de mariniers Michel Wensink houdt als hoofdinstructeur en cursusleider de veiligheid bij de 60 millimeter mortieren nauwlettend in de gaten op het Artillerie Schietkamp (Legerplaats te Oldebroek).  Hij is, net als een 5-tal collega’s, in Nederland opgeleid door firma Hirtenberger. “Denk aan de knie Wes”, roept hij als een van de ‘leerling-instructeurs’ het gewricht iets te dicht bij de schietpijp zet. “Dat kan behoorlijk pijn doen als je bij de terugslag wordt geraakt.”

Het wapen is weliswaar al in gebruik bij andere landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, maar het Kenniscentrum Wapensystemen & Munitie moest de tests uitvoeren volgens de Nederlandse maatstaven. Er zit namelijk wel enig verschil in. “Zeker in vredestijd is veiligheid het allerbelangrijkst en dit wapen is zo veilig als het maar kan”, zegt sergeant-majoor Mulder. “En bovenal, als het erop aankomt, bijzonder effectief. Een kleine groep kan met deze 60mm de vijand goed op afstand houden tot de inzet van zwaardere wapens. Al met al mogen we heel blij zijn met deze mortieren.”

‘Het moet sneller’

De directeur DMO, vice-admiraal Arie Jan de Waard, looft de inzet en vasthoudendheid van het projectteam voor de aanschaf van dit wapen. “Mooi dat het wapen er nu is en dat de gebruiker tevreden is over de kwaliteit van het systeem.” 

Tegelijk onderkent hij ook hij de kritiek van de gebruiker op de lange doorlooptijd van de aanschaf. “Dat kan en moet echt anders” zegt hij. “Wat daarbij in de eerste plaats zeer helpt, is dat er nu wel budget is voor de aanschaf van dit soort systemen. Dat voorkomt het tijdens de verwerving steeds weer ter discussie stellen van de aanschaf. Daarnaast moeten we de stappen van de verweving van zo’n systeem in steeds onderlinge samenhang doorlopen. De spelers, de behoeftesteller, de technisch specialist, de inkoper en de gebruiker, moeten dat samen doen. Iets wat we in de wandelgangen ‘groene stip’ en ‘groene golf’ noemen. Oftewel, doe het met elkaar, haal onnodige ballast en beperkingen uit het proces en voorkom dat je energie steekt in wat ik noem ‘tuinhekjes discussies’. Dat zijn wrijvingsverliezen die ontstaan op de organisatorische koppelvlakken in de krijgsmacht: daar ben jij niet van, daar ben ik van en omgekeerd. Nee: doe het als 1 team en luister naar elkaar. Sta open voor commentaar, zijn de wensen van de gebruiker - daar gaat het ten slotte allemaal om - helder en heb je als multidisciplinair team ook het gemeenschappelijke doel goed voor ogen? Ik zie bij heel veel projecten al positief resultaat van deze aanpak. Hiermee gaan we dan ook beslist door; zo ook voor het aanvullen van onze munitievoorraden”.

De 60mm mortieren verschieten deze  granaatsoorten:

  • De brisantgranaat: heeft een stevige metalen wand en een hoog-explosieve lading die een drukgolf en scherfwerking veroorzaakt. Deze kan op drie manieren worden ingesteld: explosie bij impact, explosie boven de grond en explosie in de grond. De granaat is bedoeld om de vijand uit te schakelen, onderdrukken of vertragen.
  • De rookgranaat: wordt gebruikt om eigen verplaatsingen te maskeren of om een vijandelijk doel te markeren.
  • De lichtgranaat: wordt gebruikt om een terrein of object te verlichten of om een vijandelijk doel te markeren. Er is ook een versie ingevoerd met infrarood licht, die eenheden met nachtzichtapparatuur kunnen gebruiken.