Tekst Saminna van den Bulk
Foto korporaal Jasper Verolme
Of het nu gaat om een reorganisatie of het verlies van een dierbare: Leo Wilhelm kan je bijstaan als je rouwt. Hij is, naast zijn werk als Unit Manager van Joint IV Commando (JIVC) van de Defensie Materieel Organisatie (DMO), een zogenoemde troostcoach.
“Soms word je in het leven met ingrijpende gebeurtenissen geconfronteerd; maar daar gaan we vaak snel aan voorbij”, vertelt Wilhelm. “We gaan bijvoorbeeld hard werken, om maar niet stil te hoeven staan bij een gebeurtenis.”
En dat terwijl rouwen iets heel natuurlijks is, aldus Wilhelm. “We zijn van nature gehechte wezens. Hechten ons aan ons gezin, onze vrienden, ons werk. Maar alles leidt tot een einde. En dat doet pijn, is ongemakkelijk. Daarom gaan we dat gevoel maar al te graag uit de weg.”
De weg van de minste weerstand. Het klinkt misschien aanlokkelijk, maar op den duur werkt het averechts. “Zonder afscheid, geen vooruitzicht. En dan komt het verdriet later als een boemerang terug.”
Onbewust
‘Goed’ rouwen begint bij bewustwording, vertelt Wilhelm. Je kan jezelf zelfs trainen om het proces dragelijk te maken. Of, zoals Wilhelm het 2.0 beschrijft: ‘re-wiring your brain’: jezelf opnieuw programmeren. “90% van de dingen die we doen zijn het resultaat van onbewuste processen in je brein. We besturen de auto zonder dat we het stuur vast hebben.”
‘Alles leidt tot een einde. En dat doet pijn, is ongemakkelijk. Daarom gaan we dat gevoel maar al te graag uit de weg’
Toegegeven, soms voelt Wilhelm zich een beetje ‘een zendeling’ van zijn gedachtegoed. Maar zijn overtuiging heeft al de nodige vruchten afgeworpen binnen Defensie. Zo kwam er een rouwprotocol van zijn hand. Voor wanneer er een collega overlijdt. “Dat was er voor militairen al heel lang, maar voor burgers niet.”
Met Wilhelms visie kwam er ook een ‘menselijke maat’, als aanvulling op de ‘Uitvoering Reorganisaties Defensie’ van de Divisie Personeel & Organisatie Defensie. Het gaat niet om ‘weerstand managen’, zegt Wilhelm. “We moeten aan de medewerkers vragen wat ze gaan verliezen. En vragen wat ze nodig hebben om dit verlies dragelijker te maken.”
Een voorbeeld: de samenvoeging van Joint IV Commando en Operations. Met een van de afdelingen ging hij om tafel: “Ik hielp ze afscheid te nemen van hun afdeling. Dat was prachtig. Iemand kwam naderhand naar me toe en zei: nu weet ik wat me dwars zat.”
Dat stuur vastpakken, dat gebeurt bij ‘Omgaan met veranderingen’. Een conferentie die Wilhelm heeft opgezet, bedoeld voor defensiepersoneel. De bijeenkomst begon in 2008 als een workshop, maar groeide uit tot een tweedaagse conferentie op het Vormingscentrum van de Diensten Geestelijke verzorging in Huize Beukbergen, te Huis ter Heide.
Door over het verlies te praten en ervaringen te delen met andere deelnemers, krijg je inzicht in datgene wat je mist. En ga je op zoek naar het antwoord op de vraag: wat heb ik nodig om dit verlies behapbaar te maken, legt Wilhelm uit.
Aandacht voor mensen
Dat hij troostcoach werd, volgde na de geboorte van zijn jongste dochter. “Ze was er nog maar net, maar leek erg ziek.” Hij en zijn vrouw waren doodsbang: wat als ze hun pasgeboren kind zouden verliezen? Onderzoek na onderzoek volgde. In al die tijd werden ze gesteund door vrijwilligers van het Ronald McDonald-huis.
Dat opende Wilhelm’s ogen, die op dat moment in het bankwezen werkte. “Dat kon een harde wereld zijn, waar beslissingen worden genomen ten koste van de aandacht voor mensen.”
Daarom ging hij in 2005 aan de slag bij Defensie: “Een organisatie waar het maatschappelijk belang het hoogste doel is.” Hij las stapels boeken en deed een tweejarige opleiding ‘Omgaan met verlies’. Daarnaast ging hij aan de slag als vrijwilliger in een hospice: “Soms is het ‘er zijn’ al genoeg”, merkte Wilhelm.
Huilen op de werkvloer? ‘Als de tranen zich aandienen, laat ze dan alsjeblieft stromen. Schaamte is een sterke drijfveer om iets niet te doen. Maar schaamte helpt nooit. Je keert namelijk in jezelf’
Dat geldt niet alleen wanneer je een dierbare verliest. Ook bij een reorganisatie kan je rouwen. Je verliest misschien je werk, je werkplek, je collega’s. “De fysiologische reactie is dezelfde. Verdriet, boosheid, opluchting, angst, minder goed slapen. Je wereldbeeld kan op zijn kop staan.”
Woede
Als leidinggevende kun je rekening houden met dit soort veranderingen. “Natuurlijk zit ik zelf ook midden in een dilemma. Aan de ene kant: de druk om te produceren, doelen te halen”, zegt Wilhelm. En, aan de andere kant: de mens. “Maar wat belangrijk is, is dat je aandacht houdt voor je medewerkers. Een vraag die ik als leidinggevende aan iemand stel is altijd: wanneer moet ik me over jou zorgen gaan maken?”
Kortom: luister naar je medewerker, vraag door naar wat er aan de hand is. “Dan creëer je als leidinggevende een brug tussen de organisatie en de medewerker, een punt van vertrouwen en openheid waar de medewerker terecht kan.”
Het resultaat is het waard, vindt Wilhelm: “Medewerkers voelen zich beter, je hebt minder verzuim en meer commitment.”
