Tekst Arno Marchand
Foto sergeant Jan Dijkstra
Nieuwe satellietcommunicatie, doelaanwijspod en wapens voor F-16
Voor de F-16's van het Commando Luchtstrijdkrachten was 2017 hét jaar van herstel van de inzetbaarheid. De rol van DMO daarin was met de aanschaf van een nieuw wapen, dito sensor en een ingrijpende modificatie in het airframe een heel belangrijke. Met een nieuwe uitzending van de F-16’s naar het Midden-Oosten in het vooruitzicht daarom een terugblik op wat er afgelopen tijd is gebeurd.
Een wapen, een doelaanwijspod en een deel van het vliegtuig; 2 zichtbaar, 1 niet. En die laatste is meteen de meest ingrijpende: satellietcommunicatie. “Voor DMO dan”, zegt kapitein Jacco Schutten. “Voor vliegers is het misschien niet eens zo’n heel grote verandering, want satcom vormt een volledig geïntegreerd geheel met de rest van de communicatieset. Maar voor het grondpersoneel wél. Er moet best heel wat van tevoren gebeuren zoals frequenties en crypto laden, voordat een vlieger het systeem kan gebruiken.” En dan moet de ‘lead engineer van de afdeling jacht- en lesvliegtuigen van DMO’ nog beginnen over het werk van zijn eigen organisatie.Een wapen, een doelaanwijspod en een deel van het vliegtuig; 2 zichtbaar, 1 niet. En die laatste is meteen de meest ingrijpende: satellietcommunicatie. “Voor DMO dan”, zegt kapitein Jacco Schutten. “Voor vliegers is het misschien niet eens zo’n heel grote verandering, want satcom vormt een volledig geïntegreerd geheel met de rest van de communicatieset. Maar voor het grondpersoneel wél. Er moet best heel wat van tevoren gebeuren zoals frequenties en crypto laden, voordat een vlieger het systeem kan gebruiken.” En dan moet de ‘lead engineer van de afdeling jacht- en lesvliegtuigen van DMO’ nog beginnen over het werk van zijn eigen organisatie.
Afgesneden
Satcom hoort bij de instandhouding van de F-16, zorgen dat het toestel zijn werk in coalitieverband kan blijven doen. De noodzaak van zogenoemde ‘beyond line of sight’-communicatie bleek 10 jaar geleden al duidelijk bij de inzet boven Afghanistan. “Soms was er door de kromming van de aarde en daarbij bergachtig terrein gewoon geen communicatie mogelijk”, zegt testvlieger majoor Ted van het Kantoor Testvliegen (KTV) op vliegbasis Leeuwarden. “De ‘battle space’ boven het Midden-Oosten is heel erg groot”, vult collega-vlieger van 322 Squadron kapitein William aan. “Een F-16 kan honderden kilometers ver vliegen waardoor line of sight-communicatie met UHF en VHF-radio’s niet altijd meer mogelijk is. Je bent daardoor van diverse info afgesneden. Als er coalitiepartners met satcom in de buurt waren, moesten die eerst snel gegevens aan ons doorgeven.”
De Staf CLSK stelt via de Directie Plannen van de Bestuursstaf de behoefte voor satcom. Vervolgens werkt de DMO de specificaties uit en nodigt enkele fabrikanten uit voor een productvoorstel of een proefexemplaar. Die worden vergeleken en meestal gebeurt dit door het KTV. Vervolgens maakt de DMO de keuze en bouwt de fabrikant een preproductie-exemplaar. Afhankelijk van de werkzaamheden bouwt het Logistiek Centrum Woensdrecht dit in of gebeurt dit lokaal op Leeuwarden. Daarna zorgt het KTV voor de ‘flight data’ zodat certificering kan plaatsvinden en vervolgens vlucht 4 van het 322 Squadron voor de operationele test en evaluatie. Gaat dat ook goed, volgt de ‘fielding’, bij de overige toestellen.
Te groot
De eerste zoektocht naar een satcom-middel loopt dood. Vanaf 2015 echter, krijgen de F-16’s een nieuwe radio ingebouwd, de ARC-210. Die heeft standaard al de mogelijkheid tot gebruik van tactische satcom; beter beveiligd tegen afluisteren door potentiele vijanden. Ook het vliegtuig moet er voor aangepast worden en dat vormt een uitdaging. Schutten: “De bijbehorende antenne is ontwikkeld voor de F-16’s C en D van de US Air Force. De antenne past daar wél in, maar is simpelweg te groot voor ónze oude F-16’s A en B.”
In Groot-Brittannië vindt DMO een bedrijf dat een nieuwe antenne ontwikkelt voor zowel satcom, maar die tegelijkertijd ook de UHF/L-antenne vervangt. “Grotendeels hebben we alles in eigen beheer gedaan; DMO, KTV en het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium. Tamelijk uniek”, stelt Schutten. “We teren wel op ervaring van de Amerikanen, maar moeten die kennis omzetten naar onze F-16’s. Daarbij komt een hoop engineers-werk kijken en je moet de Militaire Luchtvaartautoriteit (MLA, red.) overtuigen dat het goed zit.”
AIM-9X Sidewinder
Naast het SATCOM-systeem met de bijhorende ingrijpende verbouwing ingrijpende verbouwing zijn er dus nog 2 nouveautés voor de F-16. De eerste is de AIM-9X hittezoekende raket. William: “De AIM-9L Sidewinder die we de laatste decennia gebruikten, was simpelweg aan vervanging toe. Nieuwe vliegtuigen die onze tegenstander kunnen worden, zijn erg wendbaar en hebben steeds betere middelen om onze oudere raketten af te weren.” “De AIM-9X is een prima combinatie met de slimme vliegerhelm ‘JHMCS’ die we al sinds midden jaren 2000 gebruiken”, vult Ted aan. “De sensor van de AIM-9X kan veel verder naar links en rechts kijken en de bewegingen van de vlieger volgen. Daardoor kan hij sneller een doel aanwijzen en de raket afvuren, in plaats van eerst de neus van toestel richting de vijand draaien.”
Voortschrijdend inzicht
Eind 2015 krijgt de ‘Orange Jumper’, het tweezits testtoestel van de luchtmacht, als eerste de nieuwe antenne ingebouwd. Het KTV en DMO doen de testen en nadat dit succesvol is, volgt begin 2017 ook de modificatie bij een éénzitter. Ted: “Het KTV heeft getest en alles veilig bevonden. We zitten nu in de afronding van het certificeringplan waarin we de modificatie onderwerpen aan de eisen van luchtwaardigheid en de MLA. Midden december volgde de operationele test en evaluatie plaats bij vlucht 4 van het 322 Squadron. Daar zoeken ze ook uit welke training en cursussen vliegers en technisch personeel nodig hebben.”
10 jaar na het stellen van de behoefte beschikt de F-16 dus over satcom. “Noem het voortschrijdend inzicht”, besluit Ted. “Het duurde lang, maar met satcom, raket en targeting pod hebben we 3 nieuwe en vooral broodnodige systemen waarmee de F-16 zijn taken beter kan uitvoeren.”
Sniper
De 2e zichtbare aanpassing aan de F-16 is de Sniper doelaanwijspod. Dit soort hulpmiddelen zijn in de F-16 wereld sinds 1999 in gebruik. Het begon met de ‘Lantirn’ die later werd opgevolgd door de ‘Litening’. Dat was de 3e generatie. “De behoefte voor een 4e generatie was duidelijk aanwezig”, zegt William. “De keuze viel op de Sniper die een veel betere resolutie geeft in de nacht en bij gebruik van Infrarood, dus warmtebeeld. Daarbij is het een stuk beter in het identificeren van doelen in de lucht. De Litening was daarin duidelijk minder goed.”
Foto onder: korporaal Jasper Verolme
