Tekst KAP Jaap Wolting
Foto Marijne de Weerd
Simpel middel in de strijd tegen hitteziekte
De zeilmakerij van 302 Matlogpeloton van het Materieellogistiek Commando heeft in nauwe samenwerking met Trainingsgeneeskunde en Trainingsfysiologie (TGTF) een bijzonder product gefabriceerd. Een speciaal zeil dat – gevuld met water – militairen kunnen inzetten om collega’s met hitteziekte rigoureus te koelen. Effectief, levensreddend en goedkoop. Uitvinder Marijne de Weerd, (eerst innovatiemanager bij de landmacht TGTF en inmiddels werkzaam bij het DOSCO) geeft ins en outs over de uitvinding die met die tropische temperaturen deze week wel eens heel goed van pas zou kunnen komen.
Wat is hitteziekte?
Bij hitteziekte kan het lichaam tijdens intensieve inspanning de warmte onvoldoende kwijt, waardoor oververhitting optreedt. Vaak komt dit bij militairen door een combinatie van een hoog inspanningsniveau, bedekkende kleding, een hoge motivatie om door te gaan, groepsdruk en weersomstandigheden. Als oververhitting te laat wordt herkend, kan dit ernstige gevolgen hebben; blijvende schade aan weefsels van organen of hersenen… of zelfs de dood.
Golvend water
“Om mensen met hitteziekte te koelen, gebruik je idealiter een ijsbad”, legt De Weerd uit. “Dat kan natuurlijk niet in het veld. Daarom kozen we voor een bouwzeil, gevuld met water. Je wilt dat er steeds letterlijk een golf over de torso heen komt, om op die manier de lichaamstemperatuur te laten dalen. Dat bouwzeil bleek heel onhandig waardoor we op zoek gingen naar iets beters. Op de markt was niks te krijgen dus bedachten we zelf een alternatief.”
‘Idealiter gebruik je een ijsbad’
Aanpassen en beproeven
Het werd een zeil met handvatten, in Den Helder gemaakt door personeel van 302 Matlogpeloton. “Zowel de locatiemanager als de zeilmakers hebben heel goed meegedacht’, aldus De Weerd. Na aanpassingen en beproevingen kwam er een definitief ontwerp; gevormd naar het lichaam en gemaakt van materialen die beschikbaar zijn binnen de werkplaats. Zo zijn de handvatten voor het koelzeil gemaakt van spanband. Vervolgens is het zeil uitgebreid getest door eenheden in het land. ‘Die waren heel enthousiast’, zegt de onderzoeker met enige trots.
Groepsdruk
Om het zeil te vullen zijn 4 jerrycans van 20 liter nodig. “Die kun je vullen bij een waterwagen”, vertelt De Weerd. “Of er kan een voertuig achter de oefenende eenheid aanrijden. We hebben namelijk gemerkt dat hitteziekte vooral voorkomt tijdens de opleiding, dus vaak in de eerste 2 jaar van je militaire carrière. Omdat je dan een groep mensen bij elkaar hebt, waarbij de een fitter is dan de ander, of waarbij men vooral die groepsdruk voelt. Het moeten presteren voor jezelf, je buddy of het kader.”
‘Hitteziekte komt vooral voor tijdens de opleiding’
Verzoek
De pilots die TGTF heeft gedraaid met landmachters en mariniers waren zeer succesvol en steeds meer eenheden melden zich voor een exemplaar. “Oefeningen in Suriname en Senegal, reservisten, een verzoek van de organisatie van de Veteranendag. Als GNK-groep heb je met dit zeil toch een soort achtervang, om eventueel snel mensen te koelen. De behoefte breidt zich uit. Waar het in eerste instantie bedacht was voor opleiding en training, zie je het ook operationeel en zelfs daarbuiten steeds meer komen.”
‘De alarmbellen gingen af toen een marechaussee overleed’
Voorkomen, herkennen, behandelen
De alarmbellen gingen in 2016 af, toen de marechaussee Kelvin Bosman tijdens zijn eindoefening overleed aan hitteziekte. Defensie besloot dat er 1 centraal punt moet zijn op het gebied van de expertise rondom hitte. “Dat is TGTF geworden”, verklaart De Weerd. “TGTF moest dus alles doen om hitteziekte te voorkomen, te herkennen en te behandelen. Een voorbeeld van het herkennen ervan is de Armor-hittemonitor. Tijdens een oefening ziet een commandant op een telefoon wat de temperatuur van elk individu is, en kan daar op acteren.”
‘Ze helpen zonder zich druk te maken om ordernummers of administratie’
Speciale rugzak
“Misschien nog wel het leukste aan dit project is de samenwerking met 302 Materieel Logistiek Peloton in Den Helder”, meent De Weerd. “Omdat het gewoon intern is geregeld en met heel veel enthousiasme. Waar mensen er echt voor gaan om de eenheden te helpen, zonder ordernummers en administratieve omwegen. Ik herinnerde me de zeilen over de tonners, waarmee Defensie troepen naar het oefenterrein rijdt. Die gaan natuurlijk op den duur kapot en moeten dan vervangen worden. Zo kwam ik uit bij ‘302’ in Den Helder. Zij hebben ontzettend enthousiast meegewerkt in de uurtjes die ze over hadden. Ze hebben zelfs een speciale rugzak ontworpen, zodat je het op je rug kunt dragen en je nog steeds beide handen vrij hebt om 2 jerrycans met water te dragen.
We hebben inmiddels een paar honderd koelzeilen verspreid over verschillende eenheden in binnen- en buitenland. Wat lastig is, is dat het nog niet in SAP staat. Eenheden die interesse hebben kunnen het beste gewoon een mail sturen naar HitteKoudeHoogte@mindef.nl.”
