Tekst Evert Brouwer
Foto SGT Jasper Verolme, US Army
Beheersen Cyber & Elektromagnetische Activiteiten cruciaal bij operaties
Defensie start het ene na het andere innovatieproject. Het Commando Landstrijdkrachten heeft er zelfs een speciale sectie voor: de afdeling Innovatie. In deze rubriek belicht dit e-zine bijzondere trajecten die deze groep initieert of ondersteunt. Ditmaal kijken we naar het benutten én bestrijden van Cyber & Elektromagnetische Activiteiten (CEMA), waarvan de gehele landmacht wat gaat merken.
In moderne oorlogen draait het al enige tijd niet meer alleen om tanks of soldaten. Er zijn nieuwe en andere dreigingen voor militaire operaties. Computers en technologie spelen daarbij een steeds grotere rol. Draadloze verbindingen, beveiligingscamera’s en -systemen, communicatieapparatuur, computer(netwerken) en digitale opslagcapaciteit zijn essentieel bij het verkrijgen, delen en verwerken van gegevens en informatie. Het gebruik en vaak de afhankelijkheid ervan creëert niet alleen kansen. De toepassing betekent ook nieuwe risico’s in het militair optreden.
‘Overleven op het strategische en tactische gevechtsveld vereist superioriteit in de totale informatieomgeving’
Verbaasd
In Oekraïne gebruiken beide zijden daarvoor onder meer iets wat bekend staat als Cyber- en Elektromagnetische Activiteiten (CEMA). “Overleven op het strategische en tactische gevechtsveld vereist controle, dominantie of superioriteit in de totale informatieomgeving. CEMA is net een schaakspel. Je wilt je tegenstander altijd een stap voor zijn”, betoogt luitenant-kolonel Luuk.
Check de clip die TNO heeft gemaakt over het Elektromagnetisch Spectrum!
Hij is hoofd afdeling CEMA, dat valt onder de Directie Informatie en Techniek bij de Staf van het Commando Landstrijdkrachten. “Ik ben al lang bezig binnen het vakgebied CEMA, het is echt mijn wereld geworden; maar ik verbaas me nog iedere dag over wat er rond dit thema gebeurt.” Hij doelt dan niet alleen op de snelle ontwikkelingen in het domein, maar ook op het – ontbreken van – veiligheidsbewustzijn bij militairen. “De uitrusting, platformen en wapensystemen van onze militairen zijn bijna constant met een netwerk verbonden. Daarvan moet je je bewust zijn. De hoeveelheden data die we delen zijn gigantisch geworden. We zijn afhankelijk van het Elektromagnetisch Spectrum (EMS) en daarmee kwetsbaar voor vijandelijke CEMA-effecten”, aldus overste Luuk.
CEMA in het kort
CEMA is een overkoepelende term die verwijst naar het geïntegreerd inzetten van cyberoperaties (aanvallen op vijandelijke netwerken: hacken, malware verspreiden, dataverlies veroorzaken) en elektronische oorlogsvoering (door onder meer vijandelijke communicatie en radar te verstoren, jamming).
Daarnaast speelt ook Spectrum Management een belangrijke rol.
Het doel is om een informatievoordeel te behalen, vijandelijke systemen te verstoren of uit te schakelen, en de eigen systemen te beschermen.
Het elektromagnetisch spectrum biedt veel mogelijkheden voor militaire doeleinden. En daarmee ook veel dreigingen. De inzet van CEMA kan verschillende doelstellingen (deelgebieden) hebben: offensief (CEMA Attack), defensief (CEMA Defence) of observatie (CEMA Surveillance). Informatie, en dus CEMA, wordt meer en meer ingezet als ‘weapon of mass disruption’.
Binnen de brigadestaven wordt CEMA gepland, gecoördineerd en uitgevoerd vanuit de CEMA Battlestaff. Dat klinkt als een grote sectie, maar omvat in de praktijk de afmeting van een enkel voertuig.
‘Met alles dat we zenden via grondgebonden, vliegende of space based middelen, zijn EM-signaturen te zien en dus te beïnvloeden’
EM-signaturen
Een bijkomend probleem: het elektromagnetisch spectrum is overal, vaak overbelast en van iedereen. Het omvat immers alle radiogolven (bijvoorbeeld commerciële radio en televisie, microgolven en radar), infraroodstraling, zichtbaar licht, ultraviolette straling, röntgenstraling en gammastraling.
Factoren die het elektromagnetische spectrum beïnvloeden, zijn onder meer het terrein, het klimaat en de zonneactiviteit. “Met alles dat we zenden via grondgebonden, vliegende of space based middelen, zijn EM-signaturen te zien en dus te beïnvloeden. Die wil je beschermen. Daarop gaan we ook inzetten.”
Het is trouwens niet altijd de tegenstander die voor verstoring zorgt. “Een brigade beweegt niet alleen over landsgrenzen, maar ook door het eigen gebruik van het elektromagnetisch spectrum”, merkt de overste op. “Een commandant kijkt dan soms niet verder dan het gebied waarin hij opereert. Het kan drones van zijn eigen of een andere eenheid verderop storen, omdat ze op dezelfde frequentie zitten.
En als GPS wordt verstoord, is het wel handig om van tevoren bijvoorbeeld de luchtmacht te informeren. CEMA-awareness dient te worden opgenomen in de militaire opleidingen, in het stafproces en op korte termijn ook in oefeningen. Het zou mooi zijn als we er iedere dag mee bezig zijn en over de juiste kennis beschikken als het nodig is.”
‘Geen effectieve EMS-beheersing betekent slechtere commandovoering’
Verminderde slagkracht
Recente conflicten hebben aangetoond dat beheersing van het elektromagnetisch spectrum (EMS) belangrijk is om militaire eenheden veilig en effectief te kunnen inzetten. Niet alleen voor militaire communicatie, maar voor vrijwel alle aspecten van militair optreden. Een bekend voorbeeld is de verstoring door Rusland van de Oekraïense militaire communicatie. Daarop gingen de Oekraïners over op communiceren via hun mobiele telefoons, waardoor de Russen precies wisten waar ze zaten. Met alle gevolgen van dien. “Geen effectieve EMS-beheersing betekent slechtere commandovoering, geen goede inzet van militaire eenheden, verstoorde wapengeleiding en dus verminderde slagkracht en gevechtskracht”, aldus de overste.
Haarvaten
CEMA is binnen de landmacht daarom enorm in beweging. Zo’n 35 jaar geleden is de EOV-compagnie opgericht en sinds een paar jaar beschikt de landmacht ook over een tactische cybercompagnie, beiden onderdeel van de Verbindingsdienst. En sinds 4 jaar beschikt de landmacht over 2 Cyber & Elektromagnetische Activiteiten-compagnieën, onderdeel van het Command & Control Ondersteuningscommando (C2OstCo). “Dat moeten er in de toekomst meer worden om alle brigades te kunnen ondersteunen.”
‘Als we zien wat er in de wereld gebeurt, moeten we in hoog tempo uitbreiden’
In september wordt de volgende stap gezet met de oprichting van een CEMA-bataljon, dat naar alle waarschijnlijkheid als zelfstandige eenheid onder het Operationeel Ondersteuningscommando Land (OOCL) gaat vallen. “Uiteindelijk moeten er bij de manoeuvre-eenheden ook meer compagnieën komen die tactische cyber, EOV en Spectrum Management uitvoeren.
Als we zien wat er in de wereld gebeurt, moeten we in hoog tempo uitbreiden. CEMA zit in de haarvaten van bijna al ons materieel en het belang moet daarom doordringen tot in de haarvaten van de eenheden; in het DNA komen van de individuele militair, van commandant tot soldaat en dat in alle krijgsmachtdelen. Want CEMA knoopt space, land, zee, lucht, cyber aan elkaar.”
‘We zoeken een mix van militairen en burgers die we zelf doorlopend opleiden’
Hackers
De eenheden gevuld krijgen, heeft een gerichte aanpak nodig. “Het CEMA-bataljon wordt voorzien van nieuw materieel en er is meer in aantocht, waaronder ook een lesomgeving waarin CEMA-personeel en andere functionarissen kunnen worden opgeleid.” En wat personeel betreft? “Er is een grotere pool van geschikte mensen dan je denkt. We zoeken niet alleen enthousiaste jongeren die los zijn op elektromagnetische activiteiten. Het gaat bijvoorbeeld om experts op het gebied van wifi-protocollen, maar ook hackers en programmeurs. Een mix van militairen en burgers, die we zelf doorlopend opleiden.
Want de ontwikkelingen staan niet stil. We moeten nu eerst kennis opbouwen, samen met bijvoorbeeld de afdeling Kennis & Innovatie van het Commando Materieel en IT. Daarbij mogen ook de kenniscentra en de opleidingsinstituten niet ontbreken. Dat vraagt om een andere denkwijze binnen de krijgsmacht. Want transformeren en innoveren betekent niet alleen slimme spullen ontwikkelen, maar vooral samen leren.”
