Tekst KAP Nico Schinkelshoek
Foto Henriette Guest
‘We willen ons als landmacht op het juiste voorbereiden’
Defensie start het ene na het andere innovatieproject. Het Commando Landstrijdkrachten heeft er zelfs een speciale sectie voor: de afdeling Innovatie. In deze rubriek belicht Landmacht bijzondere trajecten die deze groep initieert of ondersteunt. Ditmaal een onderzoek dat The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) voor de landmacht uitvoert. Daarbij speelt artificiële intelligentie (AI) een grote rol. Kan de combinatie van mens en computer meer inzicht bieden in de manier waarop de Russen over hun eigen krijgsmacht denken?
‘We zitten allemaal in een eigen bubbel’
Vanuit de hofstad onderzoekt HCSS hoe de Russen zelf kijken naar hun regeneratievermogen in de Russisch-Oekraïense oorlog. In andere woorden: kan Rusland zich, volgens de Russen zelf, snel herstellen en aanpassen om een grote bedreiging voor de NAVO te vormen? En waar zitten dan de sterktes en zwaktes van hun krijgsmacht? Vragen die relevant zijn voor onze eigen landmacht. “Wij moeten keuzes maken in het versterken van onze capaciteiten. Antwoorden op deze vragen zijn belangrijk om te bepalen waar en hoe snel we moeten groeien”, legt Belinda Smeenk uit. Ze is werkzaam op de afdeling Strategie en Plannen, die onder meer het landmachtbeleid voor de toekomst uitstippelt.
Militaire debat
Net als in Nederland vindt het professionele militaire debat in Rusland plaats in de vakliteratuur, vertelt Smeenk. “Er zijn veel Russen die schrijven over het optreden van hun krijgsmacht”, zegt ze. Uiteraard schrijven wij in het Westen ook enorm veel over de oorlog in Oekraïne, maar dat gebeurt nagenoeg altijd vanuit ons eigen perspectief. Het is daarom belangrijk ook door de Russische bril naar de situatie te kijken. “We zitten allemaal in een eigen bubbel. We doen dit onderzoek ook om onszelf een spiegel van buitenaf voor te houden en te kijken of we ons wel op het goede voorbereiden.”
Onderzoek is samenspel tussen mens en computer
Enorme database
Nadat de hoofdvraag is neergelegd bij HCSS, gaat het kennisinstituut er in de afgelopen 6 maanden mee aan de slag. Daarvoor gebruiken de onderzoekers een subset uit een eigen opgezette database met daarin ruim 250.000 relevante documenten over de oorlog in Oekraïne. Dagelijks worden daar stukken geautomatiseerd aan toegevoegd. Allemaal afkomstig uit openbare, Russische bronnen. Denk daarbij aan officiële berichtgeving, academische literatuur, militaire publicaties, tijdschriften, denktanks, dagbladen, maar bijvoorbeeld ook berichten van militaire correspondenten. “Wij kennen dat veel minder dan de Russen”, vertelt HCSS-hoofdwetenschapper en Rusland-expert Stephan De Spiegeleire. “Militaire correspondenten zijn vaak gepensioneerde militairen of gepassioneerde mensen die het militaire wezen fantastisch vinden en daar continu over schrijven. Nu zit je in een situatie waarin een aantal van hen bijna realtime rapporteert.”
Gebruik van Large Language Models
Die tienduizenden documenten spit HCSS in de afgelopen maanden niet allemaal zelf door. Als mens kan je er hooguit een paar 100 lezen, benadrukt De Spiegeleire. En daar komt gelijk ook het bijzondere aan dit project om de hoek kijken: het gebruik van AI. “Er zijn allerlei nieuwe tools, zoals Large Language Models (LLM’S). Denk daarbij aan programma’s als ChatGPT. Daarmee kunnen we veel meer informatie dieper en breder analyseren. Vervolgens kunnen we de informatie samenvatten in ‘nuggets’ over inhoudelijke onderwerpen zoals logistiek, gevechtskracht, voortzettingsvermogen en de industrie. Die kunnen beleidsmakers dan weer gebruiken."
Een samenspel tussen mens en computer, dat moet bijdragen aan het beter begrijpen van de Russen. Waar de taalmodellen helpen met het verzamelen, filteren, ordenen en analyseren van de juiste bronnen, sturen de experts die zoektocht naar informatie en proberen ze de inhoud in het grotere geheel te plaatsen en te duiden. “Experts blijven een belangrijke rol spelen, maar iedereen interpreteert een boodschap van een stuk tekst anders. Nu, met de LLM’s, gaat het meer en meer om de feitelijke inhoud van de tekst, buiten de verschillende invalshoeken om.”
Werking database
Dagelijks verzamelt het systeem alle nieuwe, relevante uitingen in de ‘RuBase’-database (kennisbank over Rusland, red.) van HCSS. Binnen die database worden de documenten opgedeeld in kleinere ‘brokjes’ tekst die over een bepaald aspect van de oorlog gaan. Die aspecten zijn onderverdeeld in subcategorieën, enzovoort. Zo wordt onder meer inzichtelijk hoe vaak een bepaald aspect genoemd wordt, wat verschillende schrijvers erover zeggen, hoe die informatie begrepen kan worden, hoe die inzichten veranderen over tijd, enzovoort.
Uit de database blijkt dat bijvoorbeeld 0,4 procent van de Russische bronnen over de ethische kant van de oorlog gaat. Ter vergelijking: in het westen gaat ruim 2 procent van de vergelijkbare documenten over die kwestie. De LLM’s interpreteren de Russische teksten en kunnen ze automatisch in het Engels analyseren. “Normaal gesproken is deze database een klus van meerdere jaren voor meerdere mensen. Nu draait het model 24/7 door en kan het bijna realtime nieuwe inzichten genereren”, aldus De Spiegeleire.
‘Misschien is ons beeld wel te donker’
Beleving van de Rus
Maar wat schrijven de Russen dan allemaal? Tegen de verwachting in laten ze online ook een hoop kritische noten vallen. “Hoewel het land repressief handelt, lukt ook het onderdrukken van de militaire correspondenten niet”, ziet De Spiegeleire. Kijkend naar de zwaktes van Rusland, blijkt bijvoorbeeld dat er problemen zijn met het moreel. Het trainingsniveau verschilt daarnaast sterk per eenheid. Anderzijds vinden zij zelf dat de kracht van de defensie-industrie zeer sterk is en komt naar voren dat het land flexibel is in het leveren van mankracht. “Wij denken hier bijvoorbeeld dat het moeilijk voor de Russen is om voldoende militairen te werven, maar daar blijkt dat ze vooral zorgen hebben over officieren, en niet zozeer over ‘kanonnenvoer’. Dat soort verschillen komen we ook tegen”, aldus de Ruslandkenner.
Het is niet uitgesloten dat de Russen de publicaties deels sturen of dat het beeld online te positief is. “Ja, misschien is het wel te rooskleurig, maar misschien is ons beeld ook wel te donker”, zegt De Spiegeleire. “Wij moeten beseffen dat onze eigen spiegel ook vertekent, maar door ze naast elkaar te leggen hoop je dat je een iets beter beeld krijgt van wat er gebeurt.”
Voorbereiden op conflict
Het eerste rapport dat dit verkennende onderzoek oplevert, zal niet gelijk bepalend zijn voor de keuzes die de landmacht maakt, benadrukt Smeenk. Wel noemt ze het een ‘mooie aanvulling’ op het onderzoek van Clingendael (‘Rusland na Oekraïne’) dat onlangs uitkwam. Verschillende perspectieven en studies helpen bij de keuzes die in de komende periode gemaakt moeten worden. Keuzes die dus deels te maken hebben met de manier waarop de Russen zich herpakken tijdens of na de oorlog in Oekraïne. “Voor de manier waarop wij ons als NAVO of Nederlandse landmacht voorbereiden op een grootschalig conflict, is het handig om te weten hoe zij zich voorbereiden en waar hun sterktes en zwaktes liggen. Uiteindelijk hangt afschrikking, wat ons NAVO-beleid is, af van de perceptie van de tegenstander.”
‘Afschrikking hangt af van de perceptie van de tegenstander’
Zowel de landmacht als HCSS is enthousiast over een verdere verdieping van het project. “Het heeft niet alleen de potentie om de Russen beter te begrijpen, maar ook andere statelijke actoren die qua cultuur en taal ver van ons af staan”, zegt Smeenk. “Daarnaast is het interessant om te kijken of we met kunstmatige intelligentie sneller kunnen achterhalen wat de geleerde lessen van de Russen zijn, zodat we daar ook zelf op kunnen inspelen.”
