Tekst André Twigt
Foto John van Helvert
'Het kan altijd gekker'
Een stewardess die tijdens de vlucht last heeft gehad van een iets te vrijpostige passagier en hiervan na de landing melding maakt. Een militair die zich bezighoudt met kinderporno en daarmee een misdrijf begaat. En een ontroostbare kleuter die niet mee kan met het vliegtuig, omdat zijn papa gesignaleerd staat en is aangehouden. Welkom in de wereld van de afdeling Jeugd en Zeden. Welkom in de wereld van adjudant Henry.
‘Wij moeten kristalhelder hebben of er sprake is van een strafbaar feit’
Mocht de indruk zijn gewekt dat Henry's wereld zich beperkt tot Schiphol? Absoluut niet. Jeugd en Zeden is een club van zestien rechercheurs, die vanuit drie locaties landelijk opereert. Op Schiphol zit de grootste pluk personeel. Op Eindhoven Airport en in Apeldoorn zijn de gespecialiseerde speurneuzen eveneens present. Gespecialiseerd, want het werk van een zedenman of –vrouw valt niet te vergelijken met doorsnee recherchewerk. Henry: "Veertigduizend foto’s met daarop wrede, sadistische, mensonterende kinderporno analyseren? Ga er maar aanstaan… En als je denkt dat je alles wel hebt gezien, dan heb ik een verrassing voor je: het kan altijd gekker."
Edele delen
Gaandeweg het gesprek valt op hoe vrij de collega's zich bedienen van woorden als borsten, billen, piemel en vagina. Voor dit weinig verhullende taalgebruik heeft Henry een sluitende verklaring. Om te beoordelen of iemand werkelijk slachtoffer is van een zedendelict, moeten de rechercheurs tot in detail duidelijk hebben wat er is gebeurd. Heeft een verdachte inderdaad met opzet de borsten van zijn collega aangeraakt, of was het meer toeval. "Om dat vast te stellen, kom je er niet met zoiets in de trant van: 'Op een gegeven moment pakte hij mij bij m’n edele delen'. Nogmaals; wij moeten zeker weten of er sprake is van een strafbaar feit. Om de hete brei heen draaien, is geen optie."
'Mensen schamen zich of worden beïnvloed door hun omgeving'
Concreet bewijs
Volgens Henry spelen verhoortechnieken bij zedenzaken een prominente rol. Sowieso vanwege het delicate karakter van de materie. Maar ook omdat – anders dan bij bijvoorbeeld een diefstal op heterdaad – vaak de bewijslast ontbreekt. "In zedenzaken heb je te maken met het woord van het slachtoffer tegen dat van de verdachte. Perceptie speelt daarbij een grote rol. Als twee mensen seks met elkaar hebben, kan de beleving van de één totaal afwijken van de ander. Om dan een schending van de zeden vast te stellen, is ronduit moeilijk." Volgens de rechercheur belandt lang niet iedere startmutatie in een strafdossier. Soms doordat verklaringen achteraf ingetrokken. Bijvoorbeeld wanneer een slachtoffer er tijdens de behandeling achter komt wat een zedenzaak precies inhoudt. Zo kunnen naast de dader vaak ook familieleden, vrienden en bekenden worden ondervraagd. "Dat schrikt af. Slachtoffers schamen zich of ze worden door hun omgeving beïnvloed. Als opsporingsambtenaar kun je daar weinig aan doen."
Sociale klasse
Met 15 jaar ervaring weet Henry dat er bij zedenzaken geen eenduidig daderprofiel valt vast te stellen. Mocht je denken dat seks met kinderen of dieren, aanranding en verkrachting te linken zijn aan een specifieke sociale klasse of leeftijdscategorie… Niet dus.
'Bij zedenzaken is er geen eenduidig daderprofiel'
Bijvangst
Een deel van de zaken die Jeugd en Zeden behandelt, heeft betrekking op strafbare feiten gepleegd op militair terrein. Daarnaast doet de afdeling zedenonderzoek op de luchthavens, waar de Marechaussee de algemene politietaak vervult. Zo kan het gebeuren dat een in beslaggenomen mobieltje van een buitenlandse drugsverdachte een arsenaal aan dierenporno bevat. Zo nu en dan brengt de Douane gevalletjes verboden 'vieze plaatjes' aan.
Hoewel het analyseren van die soms tienduizenden beelden voor veel rechercheurs dagelijkse kost is, vergt langdurige blootstelling aan menselijk leed een bepaalde mindset. "Zeker als je ziet wat soms de 'bijvangst' is", voegt Henry toe. Zoals foto- en filmmateriaal met daarop de wildste folteringen en wreedheden. "Niet zo gek dat we op de afdeling goed op elkaar letten."
Jeugdzaken
Jeugdzaken zijn de tweede tak van de afdeling. Per week komt het enkele keren voor dat kinderen niet naar hun eindbestemming mogen doorreizen. Is hij of zij in gezelschap van een ouder die geregistreerd staat vanwege drugssmokkel, dan wordt voor de minderjarige tijdelijk onderdak gezocht. Hiervoor doet Jeugd en Zeden een beroep op de voogdij-organisatie NIDOS. Deze samenwerking wordt ook toegepast op kinderen die niet over de juiste reispapieren beschikken. Blijkt bij paspoortcontrole dat iemand van onder de 18 een strafbaar feit heeft gepleegd, dan wordt de afdeling Jeugd en Zeden eveneens ingeschakeld.
