75 jaar Bevrijding

Oorlogsgeneratie verdwijnt, nieuwe generatie verzamelt

Tijdens de 75-jarige herdenking van de Tweede Wereldoorlog kijkt de Defensiekrant naar de betekenis van dit conflict. Welke invloed heeft de oorlog op de latere mens, techniek, politiek en cultuur. In deel 2 van deze 5-delige serie; een jonge museumdirecteur en zijn oorlogsmuseum in het Groningse Middelstum.

Het begon met een muntje. Nu is een deel van de schuur achter zijn ouderlijk huis een museum met een grote collectie objecten uit de Tweede Wereldoorlog. De nieuwsgierige Ties Groenewold is met zijn 27 jaar waarschijnlijk de jongste museumdirecteur van Nederland. “Ik ken wel leeftijdsgenoten met een verzameling, maar die zijn niet publiek toegankelijk.”

Verzameldrift

Als kind kende hij de grote spelers van de oorlog al. Later kwam de fascinatie voor verlaten oude gebouwen en bunkers. Die zijn er genoeg in de omgeving. “Zo’n 10 jaar geleden liet ik een maat uit Friesland een aantal bunkers in Groningen zien. En 2 jaar later opende ik met mijn broer en een vriend een museumpje in een bunker in Den Helder.” Groenewold begon met fotograferen van deze betonnen kolossen en wilde al snel meer weten. Hoe zag een bunker er in de oorlog uit en wie woonden er? Nu besteedt de hovenier bijna al zijn vrije tijd aan zijn interesse.

700 bezoekers

De plaats Middelstum maakte de oorlog mee zoals de rest van Nederland: mobilisatie, bezetting, onderduikers en Jodenvervolging. Groenewold jaagt naar objecten met een verhaal uit die omgeving. Hij struint het internet af, bezoekt beurzen en rommelmarkten, duikt archieven in en gaat met zijn metaaldetector op pad. Soms schenken bezoekers objecten. 10 keer per jaar opent hij de deuren en ontvangt zo’n 700 bezoekers per jaar. 2.200 mensen liken zijn Facebookpagina. “Ik zit hier toch hoog in het noorden. Mijn baan als hovenier opgeven en fulltime met het museum aan de slag zit er niet in.”

Kogelgaten

Maar voorlopig komt er geen einde aan het verzamelen. Het museum krijgt veel bekendheid in lokale media. Het feit dat Groenewold nog jong is helpt daarbij, denkt hij. Inmiddels heeft hij ook zijn eerste boek geschreven, over een Duitse luchtmachtstelling in Groningen. Hierin verwerkte hij unieke foto’s genomen door Duitse militairen, die hij vond bij familie van een veteraan in ons buurland.

De geschiedenis lijkt hem soms te komen aanwaaien. “Ik heb net een huis gekocht in Delfzijl. Een jaren '30 pand waarvan ik de derde eigenaar ben. Achter een afgetimmerde hoek in de woonkamer kwam het behang uit die tijd tevoorschijn. Inclusief inslagen van kogels, waarschijnlijk van een vliegtuigaanval. Het kan haast geen toeval zijn."

Zie hieronder de 5 topobjecten van het Oorlogsmuseum Middelstum:

“Dit is het oorlogszakboekje en identificatieplaatje van Jacob Nieborg uit Middelstum. Hij diende bij het 12e Regiment Infanterie en werd in 1940 voor de dienstplicht opgeroepen. Of hij heeft gevochten is mij niet bekend. Hij werd krijgsgevangen gemaakt en kwam in 1945 met tuberculose in een Frans hospitaal terecht. Na de bevrijding overleed hij alsnog in een ziekenhuis in Bloemendaal. Als oorlogsslachtoffer staat hij vermeld op het lokale oorlogsmonument. Ik kreeg de voorwerpen van familie uit het dorp in mijn handen gedrukt toen ik mijn museum begon. Zo bijzonder. Het woord Middelstum staat echt in het plaatje gestanst.”

“Sinds 2011 heb ik een metaaldetector. Ik had toestemming ermee te zoeken in de tuin van het poortgebouw van een oude borg (de Groningen burcht) in Middelstum. De zoektocht leverde geen vondsten op en teleurgesteld stond ik op het punt naar huis te gaan. Ik liet de detector nog een keer over een stukje gazon zwaaien. Het ding begon te piepen, ik ging graven en vond ineens deze Duitse onderscheiding. Het was een beetje schemerig, maar ik wist meteen dat het een parachutistenmedaille was. Maart 1945 kwam hier een Fallschirmjäger aan van de 21Fallschimjäger Division en die heeft blijkbaar in de korte periode dat hij hier zat, zijn medaille weggegooid. Het hakenkruis lijkt er doelbewust uitgebroken. Het is zo ontiegelijk bizar om dit 200 meter van mijn huis te vinden.”

“Het herkenningsplaatje en wandbord zijn onderdeel van een set van de Duitse marinesoldaat Hugo Diergardt, die de hele oorlog bij een luchtafweerbatterij nabij Delfzijl heeft gediend. In 2015 kreeg ik een telefoontje uit Duitsland van ene Jürgen Diergardt die nog wat zaken van zijn vader voor me had. Op 5 mei van dat jaar kwam hij langs en kreeg ik deze objecten. Dat je dit uit eerste hand krijgt en dat het uit de omgeving komt, is heel bijzonder. Met Jürgen heb ik deze zomer een andere veteraan bezocht. Die kon nog vertellen dat Hugo Diergardt ‘immer’ zat te roken. Die asbak is dus toepasselijk.”

“Vorig jaar liep ik dit boek mis op Marktplaats. Later werd het opnieuw aangeboden. Toen moest ik het hebben. Ik denk dat het een gastenboek is dat in een Canadese club heeft gelegen. Hier is er maar 1 van. Er staan handtekeningen in van misschien wel 2000 bevrijders van de provincie Groningen. 40 pagina’s vol met handtekeningen en adressen. Het boek loopt door tot eind 1945. Er staan ook namen in van Nederlandse vrouwen. Die kwamen uit het westen voor de Canadezen. Wat ik nog wil doen, is nabestaanden zoeken van degenen die hun handtekening en adres hebben genoteerd. Dat kan leuke verhalen opleveren.”

“Deze brief kwam uit het nalatenschap van een bakkerszoon uit het dorp. Het is een brief uit Westerbork van 1 van de Joodse inwoners van Middelstum. Uit de archieven weet ik dat hij een week later in Auschwitz is vermoord. Het is zo goed als zeker zijn laatste brief. Voor alle familieleden uit het dorp volgde hetzelfde lot. Terwijl alle andere gezinnen werden afgevoerd, pleegde 1 echtpaar zelfmoord. De man lukte dat, de vrouw niet. Zij dook onder en overleefde als enige Jood uit het dorp de oorlog.”